.png)
Nga NATHALIE TOCCI*- Bashkimit Europian nuk i pëlqen të zgjerohet. Edhe në kohët më të mira, zgjerimi çon në një dobësim të pushtetit për anëtarët ekzistues. Dhe nëse kjo nënkupton edhe një kosto ekonomike, rezistenca rritet më tej. Për më tepër, nëse nuk ka arsye bindëse sigurie për këtë, dhe kandidatët zvarriten drejt reformave, procesi ngrin edhe një herë.
Kjo ka qenë historia e Ballkanit Perëndimor dhe Turqisë me ekonomitë nën mesataren e BE-së, qeverisje të dobët, demokracitë e papërsosura, konfliktet e pazgjidhura dhe politizimi i zgjerimit, krahas garancisë së sigurisë të ofruar nga anëtarësimi i Turqisë, Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe Malit të Zi në NATO, si dhe prania e aleancës në Kosovë, kanë lënë në errësirë për një kohë të gjatë zgjerimin.
Megjithatë, pushtimi i Rusisë në Ukrainë mundësia dhe perspektiva e anëtarësimit të së ashtuquajturës “treshe lindore” (të Ukrainës, Moldavisë dhe Gjeorgjisë) e kanë kthyer zgjerimin pjesë e axhendës europiane. Në këto raste, ne po flasim edhe një herë për vende relativisht të varfra, demokraci të brishta dhe konflikte të pazgjidhura. Dhe këtu BE-ja do të shmangte zgjerimin nëse do të mundej. Por nuk mundet.
Tani për tani, asnjë nga vendet e treshes lindore nuk e ka luksin për të qenë anëtarë të NATO-s dhe, në dritën e kërcënimit të Rusisë, tani ekziston një arsye ekzistenciale e sigurisë që fshihet pas zgjerimit të BE-së. Pra, duke pasur parasysh se zgjerimi duhet të ndodhë, vendet anëtare po pyesin veten se çfarë do të thotë kjo në të vërtetë dhe shumë përgjigje presin në muajt dhe vitet në vijim. Së pari, me cilin vend do të zgjerohen? Aktualisht, është treshja lindore, veçanërisht Ukraina, me Moldavinë të lidhur që ka sirenat e luftës në drejtim të saj. Për sa kohë që lufta vazhdon dhe rindërtimi mbetet një prioritet i BE-së, pranimi i Ukrainës do të jetë një fokus kryesor i politikës.
Kjo ngre pyetjen e shkëputjes së treshes nga Ballkani, ku imperativi i sigurisë për zgjerimin është më i dobët, reformat janë të ngadalta dhe zgjidhja e konflikteve është e ngadaltë. Megjithatë, anëtarët e bllokut që kanë interes në rajon do të kundërshtojnë këtë dhe ata do ta arrijnë atë që kërkojnë. Nuk është rastësi që kur Ukraina, Moldavia dhe Gjeorgjia u njohën si kandidatë vitin e kaluar, Bosnja dhe Hercegovina gjithashtu mori kandidaturën, ndërsa Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut hapën bisedimet e pranimit. Dhe ndërsa Kievi dhe Kishinau lëvizin drejt marrjes së dritës jeshile për negociatat e pranimit në dhjetor, përpjekjet për bashkim me Ballkanin Perëndimor do të vazhdojnë të shtyhen.
Megjithatë, kjo nuk do të thotë se BE-ja do të shohë një tjetër zgjerim të madh, alla Bing-Bang, nga 27 në 35 ose 36 vendet anëtare aktuale në dekadën e ardhshme. Një qasje e tillë mega-paketë mund të çojë në ngecje të zgjerimit edhe një herë, dhe/ose një anashkalim total të prioriteteve të reformës dhe një procesi të bazuar në rregulla. Dhe megjithëse zgjerimi tani udhëhiqet nga një logjikë sigurie, kjo nuk do të thotë se arsyetimi transformues ose të merret e mirëqëne, duhet të hidhet në kosh.
Për më tepër, një zgjerim i madh, Bing Bang, do të mund të ndodhte pas një dekade ose më shumë, ndoshta shumë kohë pas përfundimit të luftës, dhe gjasat janë që, deri atëherë, vrulli politik të ketë mbaruar. Kështu, ata që besojnë në zgjerim, si unë, po pyesin veten se si mund të mbahet vrullin.
Në fakt, me kusht që reformat të fillojnë dhe të mbahen, përqafimi i vendeve të vogla si Moldavia në lindje dhe Mali i Zi në Ballkan mund të ndodhë shumë përpara një dekade, duke e goditur paralizën e zgjerimit të BE-së.
Kjo lidhet me një pyetje thelbësore se si do të shtohet Blloku i BE? Përpjekja për zgjerim ka të bëjë në thelb me Ukrainën, megjithatë, Ukraina është vendi më i madh dhe më kompleks që duhet përfshirë. Megjithë vullnetin e mirë në Kiev, Bruksel dhe nëpër kryeqytetet evropiane, është e vështirë të imagjinosh se si Ukraina mund të hyjë në BE në më pak se një dekadë. Vendi është në luftë tani, kështu që kushti për siguri, rindërtim dhe konsolidim demokratik do t’i paraprijë anëtarësimit të plotë të vendit. Pra, si do të dilet nga kjo situatë?
Këtu hyjnë në lojë idetë për integrim gradual – si ato tradicionale në lidhje me hyrjen në tregun e vetëm dhe akses më të madh në fondet e BE-së, ashtu edhe ato më inovative, si përfshirja e kandidatëve në Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane, tregun dixhital, politikën industriale dhe politikën e jashtme dhe të sigurisë. Për sa kohë që këto marrëveshje sektoriale nuk bëhen alternativa ndaj anëtarësimit, integrimi gradual i Ukrainës duhet të jetë modeli që duhet ndjekur.
Dhe ndoshta një vend tjetër i madh, Mbretëria e Bashkuar, mund të përfundojë duke marrë një rrugë të ngjashme graduale të kthimit në bllok, duke arritur marrëveshje të tilla sektoriale në dekadën e ardhshme. Nëse BE-ja zgjerohet për të përfshirë disa anëtarë (të vegjël) të rinj, ndërkohë që arrin këto lloj marrëveshjesh thelbësore – në rrugën drejt anëtarësimit të plotë – me Ukrainën (dhe Britaninë e Madhe) deri në vitin 2034, do të kishte arritur një arritje strategjike mahnitëse.
Kjo na çon në pyetjen përfundimtare se në cilën BE do të anëtarësohen anëtarët e rinj. Me një ndryshim nga dy dekadat e fundit, kur mungesa e thellimit u paraqit si një arsye, apo justifikim, për të penguar zgjerimin e Bllokut, tani ka më shumë ndershmëri për të kuptuar se zgjerimi po ndodh sepse është i nevojshëm. Pra, çfarë reformash nevojiten?
Më të dukshmet dhe urgjente – dhe gjithashtu më të lehtat – kanë të bëjnë me përfaqësimin: A do të vazhdojë secili anëtar të caktojë një komisioner? Dhe si duhet të rishpërndahen vendet në Parlamentin Evropian dhe të drejtat e votës në Këshillin Evropian?
Këtu, vetë Traktati i Lisbonës tregon rrugën që duhet ndjekur. Rregullat janë vendosur dhe ato thjesht duhet të zbatohen kur të lind nevoja.
Pastaj është çështja e vendimmarrjes – veçanërisht miratimi i votimit të shumicës së cilësuar në fusha të tilla si politika e jashtme, sanksionet dhe taksat – që ka tërhequr vëmendjen më të madhe. Natyrisht, këto janë pyetje jashtëzakonisht të rëndësishme në vetvete, por, në mënyrë rigoroze, ato nuk janë kushte për zgjerimin. Unanimiteti i ngadalëson gjërat, por nuk e ndalon spetaklin. Është thjesht një ide e mirë që një BE e gatshme të vazhdojë të përballet me krizat dhe të jetë në gjendje t’u përgjigjet atyre me shpejtësi dhe në mënyrë efektive. Ndërkohë që nuk ka oreks për hapjen e Traktatit të BE-së për ta arritur këtë, megjithatë, disa vende anëtare po shkojnë gjithnjë e më shumë drejt idesë së përdorimit të abstenimit konstruktiv dhe klauzolës kalimtare – siç sugjerohet nga një grup ministash të jashtëm të BE-së.
Ndërkohë, grupi më i vështirë i pyetjeve, veçanërisht kur bëhet fjalë për Ukrainën, kanë të bëjnë me politikat me implikime të mëdha buxhetore. Në përgatitje për hyrjen e Ukrainës, BE-së do t’i duhet të rishikojë rrënjësisht politikat e saj të përbashkëta bujqësore dhe të kohezionit dhe të kuptojë se si të përfshijë Kievin në Kuadrin e ardhshëm Financiar Shumëvjeçar që fillon në 2028.
Në teori, këto diskutime duhet të fillojnë vitin e ardhshëm dhe BE-ja tashmë mund të jetë tepër vonë për të akomoduar plotësisht Ukrainën në ciklin e saj të ardhshëm buxhetor. Megjithatë, me angazhimin e bllokut prej 50 miliardë eurosh për rindërtimin e Ukrainës gjatë katër viteve të ardhshme përmes një mekanizmi të ngjashëm me Next GenerationEU – dhe me këtë shifër që ka gjasa të rritet më tej – vendi mund të hyjë potencialisht në BE pa u integruar plotësisht në buxhetin 2028-2034, duke pasur parasysh rolin e Unionit në financimin jashtë buxhetit të rindërtimit të Ukrainës.
Kur Jean-Claude Juncker u emërua president i Komisionit Evropian në vitin 2014, ai krijoi një trazim të panevojshëm kur deklaroi atë që të gjithë e dinin tashmë: Se zgjerimi nuk do të ndodhte gjatë mandatit të tij. Presidenti i ardhshëm i Komisionit, duke marrë detyrën në vitin 2024, duhet ta kthejë deklaratën e Juncker-it, duke krijuar një trazirë pozitive, duke u angazhuar për atë që askush nuk ka pasur ende guximin ta thotë: Se zgjerimi do të bëhet nën mbikëqyrjen e tyre.
* Nathalie Tocci është drejtoreshë e Istituto Affari Internazionali dhe profesore me kohë të pjesshme në Institutin Universitar Evropian.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
