Kodi i veshjes së poeteve/ Çfarë na tregojnë rrobat për jetën e tyre të brendshme

Nga Gazeta Si – “Gjithmonë isha joshur paksa duke parë fotografitë e poeteve femra dhe ndihesha fajtore për faktin se isha e interesuar për ato që vishnin”, thotë Sarah Parker, një bashkë-kuratore e “Poets in Vogue”, një ekspozitë e re në “National Poetry Library”.

“Ne donim të zbulonim se sa serioze dhe magjepsëse është marrëdhënia midis vetë punës së tyre, mënyrës së veshjes dhe mënyrës se si shfaqen rrobat në punën e tyre”.

Ekspozita kompakte, e cila trajton shtatë poetë të shekullit të 20-të dhe marrëdhënien e tyre me veshjen, ka një fokus të qëllimshëm te gratë.

Ekspozita nuk ka interes të hyjnizojë poetët përmes veshjeve të tyre, apo të sugjerojë që pamja e tyre të imitohet. Përkundrazi, qëllimi ishte që të rikrijoheshin këto veshje dhe të mendonin me imagjinatë se si të përfaqësonin poetët, veprën dhe jetën e tyre.

Gwendolyn Brooks në shtëpi në Çikago në 1950

Ekziston vetëm një veshje historike: një fund me kuadrate me një rrip në bel, i veshur në vitin 1956 nga Sylvia Plath në një udhëtim në Paris.

Disa pjesë janë rekreacion, si një kaftan asimetrik i veshur nga poetja amerikane Audre Lorde pas një mastektomie. Ekspozita të tjera janë akte imagjinative: instalacione që shprehin rëndësinë e veshjeve për poete si Gwendolyn Brooks dhe Stevie Smith.

“Ka një shtysë feministe për ta bërë atë vetëm për gratë”, thotë bashkëkuratorja Sophie Oliver. “Kjo ka të bëjë me krijimin e gjërave dhe jo thjesht rindërtimin e gjërave. Largimi nga rindërtimet besnike na mundëson të kuptojmë më shumë për vetë veprën”.

Brenda hapësirës është një manifestim tre metra i gjatë i Edith Sitwell, një poete britanike, veshja e së cilës ia rriti ndjenjën e dramës së përhershme. Instalacioni është në thelb një fustan, i bërë nga bashkëkuratorja Gesa Werner dhe i frymëzuar nga një fustan i veshur nga Sitwell për të interpretuar si Lady Makbeth, në Muzeun e Artit Modern në Nju Jork në vitin 1950. Fustani arrin në tavan dhe shtrihet në më shumë se pesë metra. Në bazën e saj është një tryezë që shfaq një çallmë dhe duar të holla manekini të mbuluara me unaza. “Ne e kemi praninë e saj në mungesë të saj këtu”, thotë Warner.

Një rikrijim i “fustanit të leximit” të kuq të Anne Sexton në ekspozitë

Shfaqja hapet me një vello, për të shprehur veprën dhe jetën e artistes, poetes dhe kineastes koreano-amerikane Theresa Hak Kyung Cha. Një imazh i performancës së saj të vitit 1975 Aveugle Voix (zë i verbër) është në hyrje. Cha shihet me sy të lidhur, e veshur me veshje të bardha sportive dhe duke mbajtur me duar me doreza një rrotull pëlhure.

Shfaqjet e saj shpesh përfshinin veshje dhe pëlhura, si një vello që e ndante atë nga audienca e saj. Gjithashtu në ekran shfaqen veshjet që ajo kishte veshur më 5 nëntor 1982, natën që u përdhunua dhe u vra në New York City, në moshën 31-vjeçare.

Aty pranë është një rikrijim i fustanit të kuq të veshur nga Anne Sexton. Sexton vrau veten në vitin 1974, në moshën 45-vjeçare. “Pasi ajo vdiq”, thotë Oliver, “vajzat e saj e gjetën fustanin në gardërobën e saj dhe vendosën se ky ishte kryesisht Anne, dhe ajo u dogj në të”.

Fustani ka magjepsje dhe sensualitet. “Leximet e saj u pëlqyen nga fansat e saj dhe u kritikuan nga kritikët e saj”, thotë Oliver, e cila shton se, në atë kohë, leximet e poezisë ishin relativisht të reja. “Sexton performoi këtu në Royal Festival Hall në vitin 1967 në ‘Poetry International’ të parë, dhe historia thotë se ajo shpërtheu me puthje për audiencën. Shumë nga bota e shtypit dhe e poezisë e urrenin absolutisht këtë”.

Poetja britanike Stevie Smith, më e famshme për veprën “Not Waving But Drowning” (botuar në 1957), përfaqësohet nga një seri jakësh të bardha këmishash, për të shprehur përsëritjen e qëllimshme në veshjet dhe punën e saj. “Ka diçka në lidhje me ngjashmërinë që në fakt po e mundësonte atë”, thotë Parker për Smithin, e cila vdiq në vitin 1971. “Ne donim të mendonim për ndryshimin brenda ngjashmërisë dhe paralelet midis linjave poetike dhe ritmeve të veshjeve”. Ndërkohë, poetja amerikane Brooks shquhet për vëzhgimet e saj mbi veshjet brenda veprës së saj, me një instalacion letre dhe pëlhure të poezisë së saj të vitit 1945 The Sundays of Satin-Legs Smith.

Rikrijimi i kaftanit të Lorde është prania më e fuqishme në ekspozitë – veshja e saj asimetrike duke theksuar qëllimisht gjoksin e saj të djathtë, pas mastektomisë së saj në vitin 1978. “Ajo sfidoi normat e kohës dhe shkoi kundër këshillave të ndryshme të mjekëve dhe vizitorëve të shëndetësisë”, thotë Oliver.

Lorde shkroi shpesh për veshjet, të tilla si kodet e veshjes në baret e viteve 1950 të Nju Jorkut të përshkruara në librin e saj të vitit 1982.

“Ajo po shkruan gjatë gjithë kohës për rrobat si pjesë e projektit të saj për të ribërë botën në një imazh që do t’i linte vend një gruaje lezbike me aftësi të kufizuara me ngjyrë”, thotë Oliver.

Sa i përket fundit të Plath-it: “Ne kemi qenë ambivalent për përfshirjen e Plath-it”, thotë Parker, “pa luajtur me asnjë nga mitet tepër të ngarkuara. Ne donim ta mbanim atë shumë minimal dhe ta lëmë fundin të flasë vetë. Ajo që thotë fundi është e pastër, e rregullt, e sjellshme, e mbytur”.

Siç shpjegon bashkëkuratorja Sophie Oliver: “Me gratë, ekziston mundësia për të ndryshuar pak narrativën, për të treguar se si veshjet janë vendimtare për punën dhe disa nga gjërat që ata po mendojnë përmes punës së tyre”.

Kuratorët janë afruar me subjektet e tyre në pesë vitet që nga fillimi i ekspozitës (hapja u vonua nga pandemia). Është një emocion që është i pranishëm në veprat që ata kanë krijuar. “Do të më mungojnë poetet”, thotë Werner. “Do të më mungojnë të gjitha”. /The Guardian/

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.