.png)
Nga Gazeta Si – “Dallimi midis një jete të mirë dhe një jete të keqe”, fillon një rresht që i atribuohet psikiatrit Carl Jung, “është se sa mirë kaloni nëpër zjarr”.
Artisti Mike Henderson i njeh efektet pastruese, sqaruese të flakëve. Në vitin 1985, një zjarr shpërtheu në studion e tij në shtëpi, duke dëmtuar pjesën më të madhe të punës së tij nga dy dekadat e mëparshme. Por ai moment shkatërrimi ishte gjithashtu një moment krijimi.
“E kuptova se zjarri ishte një pjesë që ndryshonte në jetën time”, thotë 79-vjeçari përmes Zoom nga shtëpia e tij në San Leandro pranë Oakland, Kaliforni. “Unë mund të kisha vdekur nëse do të qëndroja atje. Fillova ta shikoja jetën time për sa u përket marrëdhënieve dhe asaj se çfarë është jeta. Ngritja e familjes: Nuk do ta kisha bërë këtë. Vendosa të pastroj jetën time që të mund ta gjeja atë person”.
Henderson e bëri dhe tani është i martuar për më shumë se 30 vjet, megjithëse me keqardhje tundi gishtin në kamerë për të treguar se së fundmi humbi unazën e martesës – ai e kishte hequr atë për të vënë disa doreza gome dhe beson se ishte vjedhur nga punëtorët në shtëpinë e tij.
Piktori, regjisori dhe muzikanti tani po përgatitet për ekspozitën e tij të parë personale në 20 vjet. ‘Mike Henderson: Para zjarrit’, 1965-1985 u hap javën e kaluar në Muzeun e Artit Jan Shrem dhe Maria Manetti Shrem në Universitetin e Kalifornisë, Davis.
Është një shans i rrallë për të parë “pikturat e protestës” të mëdha, figurative të Hendersonit që përshkruajnë dhunën raciste dhe brutalitetin policor të epokës së të drejtave civile. Shfaqja përfshin shumë pjesë që mendohej se humbën nga zjarri, por që janë gjetur dhe restauruar nga muzeu. Ekziston gjithashtu një rrëshqitje e veprave të dëmtuara të artit për të ndriçuar dhjetëra piktura që ishin përtej shpëtimit.
Ka qenë një udhëtim i gjatë këtu. Henderson u rrit në një shtëpi që i mungonte uji i rrjedhshëm në Marshall, Misuri, gjatë epokës së ndarjes së Jim Crow. Nëna e tij ishte kuzhiniere; babai i tij punonte në një fabrikë këpucësh. “Ne ishim të varfër”, kujton ai, i shtrirë në një karrige nën një kapele blu bejsbolli.
Por duke marrë pjesë në predikimet e së dielës në kishë me gjyshen e tij, Henderson u prek nga pikturat fetare. “Isha i çuditshëm sepse isha ende një ëndërrimtar. I kisha këto ëndrra për diçka tjetër, si për shembull të dëshiroja të bëhesha artist ose të luaja kitarë”.
Shumë disleksik, ai la shkollën kur ishte 16 vjeç, por u kthye në moshën 21-vjeçare. Një vizitë në një ekspozitë të Vincent van Gogh në Kansas City rezultoi frymëzuese dhe ndryshimi i jetës. Në vitin 1965 Henderson udhëtoi në perëndim me një autobus Greyhound për të studiuar në Institutin e Artit të San Franciskos, atëherë e vetmja shkollë arti e integruar racialisht në Amerikë. Ai gjeti një komunitet artistësh dhe shpirtrash të afërm me prejardhje shumë të ndryshme nga të tijat.
“Shkova si një kontejner bosh. Nuk kisha asnjë mendim për asgjë, kështu që isha si një sfungjer që thjesht i thithte të gjitha. Isha rreth studentëve, prindërit e të cilëve ishin artistë të Nju Jorkut, fëmijë që udhëtonin nëpër botë. Shumëllojshmëri të vërteta: indianët, koreanët, kinezët, japonezët dhe fise të ndryshme të amerikanëve vendës. E bëra zakon të shoqërohesha me të gjithë ata që munda për të zbuluar çfarëdo që nuk e dija”.
Kjo ishte gjithashtu epoka e trazuar e demonstratave të të drejtave civile, protestave kundër luftës së Vietnamit dhe, në Oakland, lindja e Black Panthers, një organizatë politike që synonte të kombinonte socializmin, nacionalizmin e zi dhe mbrojtjen e armatosur kundër brutalitetit të policisë.
Mitingjet ishin të ndryshme kulturore dhe racore, kujton Henderson. “Këtu ka një fije të përbashkët; të gjithë po ndjejnë diçka këtu. Të gjithë pyesnin gjithçka dhe thoshin, pse po luftojmë? Ishte si një magnet që më ngjiti me të dhe unë thjesht po e merrja të gjithën”.
Ai buzëqesh kur kujton një protestë kundër luftës ku një limuzinë u tërhoq dhe një grua doli, e puthi dhe bërtiti: “Harry, nuk të kam parë prej vitesh!” Ishte kantautori Joan Baez. Henderson, i lidhur me gjuhën, arriti të theksojë, “Unë nuk jam Harry!” Baez u shfajësua, u kthye në limuzinë dhe shkoi në qendrën qytetare, ku Henderson e pa atë të kryente lutje.
Por ishte gjithashtu një moment revolucionar në art – një moment i keq për një piktor figurativ të ri që idhullonte Goya, Rembrandt dhe Van Gogh. “Në vitet 60, piktura kishte vdekur. Arti konceptual, bërja e filmave, gjërat e reja po hynin. Si do të siguroja jetesën prej tij? Nuk e dija”.
“E dija një gjë. Nuk do të isha në shtratin tim të vdekjes duke pyetur veten pse nuk u përpoqa. E dija që pikturat e protestës që po bëja nuk do të vareshin në dhomën e ndenjjes së askujt, por pikturat vinin përmes meje. Kishte një thirrje më të thellë. Nuk bëhej fjalë, do të shitet apo është i njohur? Ajo po del nga unë dhe nuk e kisha kontrollin. Më kontrollonte mua”.
Ishte një luftë financiare. Henderson ndonjëherë hante kokoshka për darkë dhe varej nga huatë studentore ose mirësia e të huajve. Por në vitin 1970 ai iu bashkua fakultetit novator të artit UC Davis, duke dhënë mësim për 43 vjet së bashku me Wayne Thiebaud, Robert Arneson, Roy De Forest, Manuel Neri dhe William T Wiley (ai doli në pension në 2012 si profesor).
Në vitin 1985 ai mori një pushim nga UC Davis për të luajtur në një grup në turne në Zvicër. Por gjatë fundjavës së parë larg, ai mësoi se shtëpia e tij në San Francisko ishte shkatërruar nga zjarri. “Ishte sikur qilimi të ishte hequr nga poshtë këmbëve të mia kur pronari im më thirri dhe më tha se gjithçka kishte ikur”, thotë ai.
“Uau, gjëja e parë që bëra ishte të hiqja qafe të gjithë pijet rreth meje sepse doja të kërceja dhe kjo do të më mjegullonte trurin. Isha në shok. Kur u ktheva, më vonë kuptova se gjërat nuk ishin aq të këqija. Kishte disa piktura që u ruajtën”.
Dhe fatmirësisht zjarri ishte ndalur në derën e një dollapi magazinimi që përmbante filmat e çmuar të Henderson të muzikantëve bluz si Big Mama Thornton. “Kur pronari më tha se i gjithë blloku ishte zhdukur, fillimisht mendova për atë film. Pikturat që mund t’i bëja përsëri, ndoshta, por kurrë nuk mund t’i zëvendësoja ato filma”.
Henderson nuk rifilloi punën në pikturat e protestës pas zjarrit. Në vend të kësaj, vepra e tij e mëvonshme eksploron jetën e zezë dhe vizionet utopike përmes abstraksionit, afro-futurizmit dhe surrealizmit. Ai reflekton: “Nuk doja të pikturoja më figura. Ndihesha sikur kisha kaluar me figura”.
Shtëpia e tij ishte zhdukur dhe ai nuk mund të përballonte më të jetonte në San Francisko – “Unë nuk jam Rauschenberg!” – kështu që ai gjeti një vend në Oakland. “Ishte një ndryshim i madh dhe kërkova shumë përse isha atje. E dija se kishte vetëm një rrugë për të shkuar dhe ajo ishte të ecja përpara.
“Mbaj mend që mendoja se jam si në llogore. Nuk mund të kaloj në anën e djathtë apo të majtë, nuk mund të kthehem. Më duhet të shkoj përpara dhe thjesht të vazhdoj, të shoh se ku të çon kjo dhe ndoshta mund të ngjitem nga kjo llogore. Më në fund vazhdova dhe u martova dhe pata një djalë: ai është një biolog i kafshëve të egra. Nuk mund të ankohesha sepse zgjodha artin. Pra, çfarëdo që ai zgjedh është në rregull me mua!” /The Guardian/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
