.png)
Përmbytjet e Australisë të viteve 2010-2011 përhapën shkatërrime dhe dëme në të gjithë Queensland, me 33 njerëz që humbën jetën dhe shkaktuan miliarda humbje në të gjithë shtetin. Përmbytjet dëmtuan gjithashtu 19,000 km rrugë, duke përfshirë ato të nevojshme për automjetet e emergjencës dhe transportin.
Ishte një mësim i fortë për rëndësinë e izolimit të motit në rrugët më të cenueshme të Queensland-it, për të siguruar që përmbytjet e ardhshme të mos bllokonin njerëzit.
Që atëherë, Queensland ka përdorur një proces të quajtur stabilizimi i bitumit të shkumëzuar. Kjo injekton sasi të vogla ajri dhe ujë të ftohtë në bitum të nxehtë, një substancë e errët ngjitëse që përdoret zakonisht për sipërfaqet e rrugëve.
Më pas bitumi zgjerohet dhe formon një shtresë rezistente ndaj ujit. Rezultati është një sipërfaqe rrugore ose trotuar më i fortë por fleksibël që është më i aftë t’i rezistojë përmbytjeve.
“Kjo u provua dhe u testua në të vërtetë në rrugët e Queensland-it gjatë ciklonit tropikal Debbie në 2017”, thotë Caroline Evans, kryetare e komitetit të ndryshimit të klimës dhe elasticitetit të rrjetit rrugor për Shoqatën Botërore të Rrugëve (PIARC).
“Kur ujërat u tërhoqën, trotuaret ishin ende të paprekura, kështu që nuk kishin nevojë të rehabilitoheshin plotësisht më pas”.
Stabilizimi i bitumit me shkumë është aplikuar edhe në rrugë të tjera si pjesë e lëvizjes së Queensland për t’i bërë rrugët e saj më rezistente ndaj përmbytjeve dhe po rezulton më ekonomike se asfalti tradicional.
Queensland përballet me sfida të konsiderueshme pasi ka rrjetin rrugor më të gjatë të kontrolluar nga shteti nga çdo shtet apo territor australian me mbi 33,300 km rrugë. Deri më tani ajo ka ndërtuar 1,000 km sipërfaqe rrugore me bitum të shkumëzuar dhe po “vazhdon të zhvillojë teknikat e bitumit të shkumëzuar”, sipas departamentit të saj të transportit.
Kjo është një nga shumë teknologjitë që autoritetet po testojnë në rrugë anembanë botës. Nga rrugët e bllokuara nga rrëshqitja e dheut në Nepal, autostradat bregdetare në SHBA, urat e shembura në Kenia deri tek shkrirja e rrugëve të akullit në Kanada, një klimë globale gjithnjë e më e paqëndrueshme po kërcënon të prishë rrjetet thelbësore të transportit.
Një nga problemet më të mëdha me rrugët është ndjeshmëria e tyre ndaj temperaturave të larta. Nxehtësia ekstreme mund të zbusë trotuaret, duke çuar në më shumë çarje, gërvishtje ose probleme sipërfaqësore.
“Efektet varen nga kushtet locale”, thotë Refiloe Mokoena, një inxhinier kërkimor në Këshillin e Afrikës së Jugut për Kërkime Shkencore dhe Industriale (CSIR).
“Ka kaq shumë variabla që përcaktojnë një shhkatërrim të rrugës dhe rruga mund të prishet në shumë mënyra të ndryshme”.
Një zgjidhje është mburoja e nxehtësisë. Këto janë veshje speciale dhe grimca të vogla qeramike të zbrazëta që ndriçojnë ngjyrën e rrugëve dhe reflektojnë rrezatimin diellor.
“Disa nga këto trotuare mbrojtëse të nxehtësisë mund të ulin temperaturën e sipërfaqes deri në 10°C,” thotë Evans.
Kjo gjithashtu mund të ndihmojë në reduktimin e efekteve të “ishullit të nxehtësisë”, shton ajo, ku qytetet janë shumë më të ngrohta se rajonet përreth, sepse fluksi i ajrit mund të bllokohet nga ndërtesat dhe shpesh ka mungesë të gjelbërimit.
Përpara Olimpiadës 2020, Tokio provoi veshjen e bojës me bllokues diellor të zhvilluar nga firma e ndërtimit Nippon Corporation, një anëtare e Shoqërisë Cool Pavement. Deri në fund të vitit 2020, boja bllokuese e nxehtësisë diellore ishte aplikuar në gati tre milionë metra katrorë të sipërfaqeve rrugore të vendit.
Ndërsa veshje të tilla mund të mbrojnë sipërfaqen e rrugës, ato mund ta bëjnë jetën më të pakëndshme për këmbësorët. Hulumtimet e kryera në SHBA treguan se veshjet reflektuese të rrugëve rrezatonin sasi të konsiderueshme nxehtësie drejt trotuareve.
Kostoja duke mos bërë asgjë do të jetë e madhe. Nëse nuk ndërmerren hapa për të luftuar rritjen e temperaturave dhe rritjen e reshjeve, atëherë fatura për riparimin dhe mirëmbajtjen e rrugëve në të gjithë Afrikën mund të arrijë në 183 miliardë dollarë deri në vitin 2100, sipas hulumtimit të Universitetit të Kolorados.
Evans beson se ndërsa ka një interes të gjerë ndërkombëtar për teknologjitë alternative për rrugët, ndryshimi midis vendeve është në nivelin e financimit të disponueshëm për të investuar në teknologji.
Një mënyrë për të mbajtur nën kontroll kostot do të ishte “shikimi i seksioneve të synuara të rrugëve vulnerabël” në vend të kërkimit të menjëhershëm për të përmirësuar një rrjet të tërë rrugor, thotë ajo. Kjo mund të përfshijë rritjen e mirëmbajtjes parandaluese në zona të caktuara.
Materialet dhe proceset e shtrenjta dhe të teknologjisë së lartë nuk janë gjithmonë të garantuara. Rrugët me pak trafik mund të ndërtohen nga materiale me emetim të ulët si dheu, dhe të shtrohen nga punëtorë njerëz në vend të makinerive shumë ndotëse.
Rrugët me volum të ulët paraqesin gjithashtu një mundësi për të përdorur materiale të ricikluara dhe mbetje për ndërtim, të cilat përndryshe do të ishin të destinuara për landfille, këto zakonisht lidhen me emetime më të ulëta
“Përdorimi i mbetjeve dhe materialeve të ricikluara ka të ngjarë të paraqesë një material alternativ më të lirë të disponueshëm në vend për të modifikuar bitumin për t’i rezistuar shqetësimeve që lidhen me temperaturat më të larta”, thotë Georges Mturi, një shkencëtar kërkimor në CSIR të Afrikës së Jugut.
Gomat e ricikluara janë testuar në një seksion rrugor në Gauteng, Afrika e Jugut, ku materiali nuk tregoi të çara nga nxehtësia. Sipas Mturi, “ne po vazhdojmë me ndërtimin dhe testimin e mëtejshëm për të demonstruar gjithashtu mënyrat e ndryshme të përdorimit të mbetjeve dhe materialeve të ricikluara në ndërtimin e rrugëve”.
Materialet e tjera mund të përfshijnë plastikë dhe xham të ricikluar. Mund të mos duket e qartë se substanca të tilla mund të jenë në gjendje t’i rezistojnë temperaturave të larta dhe trafikut të rënduar, por “në varësi të formës në të cilën materiali vjen, është diçka që mund të përdoret”, thotë Refiloe Mokoena.
Mund të nevojiten kërkime të mëtejshme për të gjetur alternativa ndaj bitumit dhe plastikës, të cilat, në fund të fundit, janë të dyja nënprodukte të naftës.
Përveç kësaj, ka disa “mënyra” që mund të shfrytëzohen, thotë Mokoena.
Këto përfshijnë mirëmbajtjen e rregullt të infrastrukturës dhe në këtë mënyrë përmirësimin e kullimit dhe mbjelljen e pemëve përgjatë rrugëve për të mbuluar trotuaret.
Ndërsa shumë risi të mundshme për përmirësimin e qëndrueshmërisë së rrugëve janë ende në fazën e testimit dhe projektimit, Mokoena thekson se shumë teknologji të tjera ekzistojnë dhe janë testuar. Ajo që nevojitet tani është shtytja nga industria dhe qeveritë për t’i bërë ato më të përhapura.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
