.png)
Lajmet në afrimin e dyvjetorit të pandemisë, mund të jenë më të mira. Shfaqja e një varianti të Covid-19, të quajtur Omicron, ka nxitur një valë shitjesh në tregjet financiare, me sa duket nga shqetësimi se një lloj i ri shumë i transmetueshëm i virusit mund të ndalojë rimëkëmbjet ekonomike në mbarë botën. Megjithatë, edhe nëse Omicron rezulton i menaxhueshëm, viti 2022 do të jetë ndoshta një vit i vështirë ekonomikisht, pasi vendet janë në zgjedhje të vështirë mes dy forcave të frikshme ekonomike: politikës monetare më të shtrënguar amerikane dhe rritjes më të ngadaltë në Kinë.
Amerika dhe Kina janë mbi ekonominë globale: së bashku, ato përbëjnë 40% të PBB-së globale sipas kursit të këmbimit të tregut. Megjithatë, dy gjigantët priren të ndikojnë në ekonomitë e tjera në mënyra të ndryshme. Për shumë vende në zhvillim, rritja e fortë në Amerikë është një thikë me dy tehe. Efekti ekspansionist i shpenzimeve të familjeve atje shpesh errësohet nga efekti i politikës së saj monetare, duke pasur parasysh rolin delikat të dollarit dhe bonove të thesarit në sistemin financiar global. Politika më e rreptë monetare amerikane shpesh shoqërohet me një rënie të rrezikut global.
Efekti i Kinës në botë është më i drejtpërdrejtë. Ajo është, me një diferencë të madhe, konsumatori më i madh në botë i aluminit, qymyrit, pambukut dhe kokrrave të sojës, midis mallrave të tjera, dhe një importues kryesor i mallrave duke filluar nga pajisjet kapitale tek vera. Kur Kina lëkundet, eksportuesit në mbarë botën e ndjejnë dhimbjen.
Viti që vjen nuk do të jetë hera e parë që ekonomitë do të gjenden në pasiguri. Në mesin e viteve 2010, tregjet e pambrojtura në zhvillim u shtrënguan nga dollari në rritje, pasi Rezerva Federale tërhoqi mbështetjen monetare të ofruar gjatë krizës globale financiare, ndërsa Kina po keqmenaxhonte tregun financiar dhe po shtrëngonte kredinë.
Rënia këtë herë mund të jetë më e dhimbshme. Në vitet 2010, një rimëkëmbje e dobët dhe inflacioni kokëfortë dhe i ulët, e detyruan Fed-in të ecë ngadalë. Kanë kaluar më shumë se dy vjet e gjysmë midis njoftimit të Fed për synimin e saj për të reduktuar blerjet e aseteve dhe rritjes së parë të normës së interesit.
Këtë herë, përkundrazi, 12 muajt pas shpalljes së Fed-it për planin e saj monetar, ka të ngjarë të ndalojë plotësisht blerjen e obligacioneve dhe të rrisë dyfish normat e interesit.
Kina, duket se është në rrezik më të madh sot sesa ishte një gjysmë dekade më parë. Qeveria iu përgjigj rritjes së ngadaltë me përpshpejtimin e kreditimit dhe rritjen në tregun imobiliar. Tregu i pronave që atëherë është tejzgjeruar dhe ngarkesa e borxhit të familjeve dhe firmave është rritur. Zyrtarët ekonomikë tani japin paralajmërime të rregullta, ogurzeza për rregullimin e ardhshëm. Ndonëse FMN-ja ende parashikon që Kina do të rritet me 5.6% në 2022, kjo do të ishte, me përjashtim të vitit 2020, norma më e ulët që nga viti 1990.
Rëndësia e Kinës për ekonominë globale është rritur vetëm që nga viti 2010. Dhe bota mbetet e ndjeshme ndaj goditjeve. Ngarkesat e borxhit u rritën gjatë pandemisë. Përhapja e vazhdueshme e Covid-19 ka të ngjarë të vendosë kushte të tjera ndaj qeverive. Analiza e episodeve të kaluara të shtrëngimit të Bankës Federale, sugjeron se një rritje e normave të interesit e nxitur nga kërkesa e fortë amerikane është e dobishme për ekonomitë në zhvillim me një bazë të shëndoshë makroekonomike. Por për ekonomitë më të brishta, mund të jetë destabilizuese.
Kombinimi i performancës së vendeve për treguesit makroekonomikë jep një "indeks cenueshmërie", në të cilin rezultatet më të larta përkthehen në brishtësi më të madhe. Presioni është tashmë në disa vende. Argjentina, e cila kryeson listën, përballet me një normë inflacioni mbi 50% dhe një krizë ekonomike të thelluar. Bazat e Turqisë duken pak më mirë, por vështirësitë e saj janë të komplikuara nga dëshira kokëfortë e qeverisë për të ulur normat e interesit përballë çmimeve në rritje. Lira është goditur, duke humbur gati 40% kundrejt dollarit në vitin 2021, duke ulur fuqinë blerëse të pagave dhe pensioneve të turqve.
Tregjet zakonisht i japin botës së pasur më shumë hapësirë, por nëse kushtet financiare globale shtrëngohen ndjeshëm, atëherë liderët europianë nuk mund të lejojnë Greqinë të futet përsëri në telashe. Ndër ekonomitë e mëdha në zhvillim, Brazili duket më i cenueshëm.
Renditja e ekonomive sipas eksporteve të tyre me Kinën, si pjesë e PBB-së së tyre, jep një indeks vulnerabiliteti ndaj kontinentit. Shumë nga eksportuesit më të mëdhenj në Kinë, si Singapori dhe Koreja e Jugut, kanë funksion kritik në zinxhirët e furnizimit të prodhimit. Këto duhet të jenë të patrazuara ndërsa ekonomia e brendshme e Kinës ngadalësohet, për sa kohë që amerikanët vazhdojnë të bëjnë blerje. Rritja e dobët në Kinë mund të godasë Australinë, e cila eksporton në Kinë, dhe Gjermaninë, firmat e pajisjeve industriale të së cilës varen shumë nga klientët kinezë. Por në rrezik më të madh janë eksportuesit më të varfër të mallrave që kanë ndihmuar të ushqehet popullsia e Kinës dhe të sigurojë bumin e saj ndërtimor.
Fatet e disa vendeve janë më të lidhura me njërin nga gjigantët sesa me tjetrin. Të tjerët, si Brazili dhe Kili, duket se kanë më shumë gjasa të vuajnë nga një goditje e dyfishtë. Pavarësisht niveleve të larta të borxhit dhe inflacionit në rritje, çmimet e larta të mallrave i kanë mundësuar Brazilit të ruajë besimin e investitorëve. Një ekonomi e zbutur kineze mund ta privojë Brazilin nga ky përfitim, duke çuar në një rënie të monedhës, inflacion edhe më të lartë dhe mundësinë e krizës ekonomike.
Kushtet mund të përkeqësohen nëse politika më e shtrënguar monetare amerikane përkeqëson një ekonominë kineze. Pretendimet e bankave globale ndaj Kinës u rritën me gati 200 miliardë dollarë nga viti 2020 në 2021, në gati 1 trilion dollarë. Një zbutje e papritur e këtyre flukseve mund të çojë në një zhvlerësim të mprehtë të juanit, jo ndryshe nga ai që destabilizoi tregjet në mesin e viteve 2010.
Shfaqja e Omicron shton pasiguri të reja. Dihet ende pak për dëmin ekonomik që mund të shkaktojë varianti. Ndërsa çmimet e aksioneve ranë më 26 nëntor, investitorët ulën pritjet e tyre për ritmin e rritjes së normës amerikane vitin e ardhshëm. Por kjo mund të mos sjellë shumë lehtësim për ekonomitë e dobëta. Shumë monedha ranë kundrejt dollarit.
Nëse Omicron do të frenonte gjithashtu tregtinë dhe rritjen, atëherë përhapja e tij do të përforconte më tej presionet me të cilat përballen ekonomitë e cenueshme. Lundrimi nuk do të jetë i qetë.
Burimi:The Economist/Përshtati:Gazeta “SI”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
