Tingulli i Tubës, Edi Hila çel ekspozitë në Vjenë

Tingulli i Tubës është ekspozita me të cilën piktori shqiptar i paraqitet publikut vjenez nga 18 shtatori deri më 8 nëntor, në Vienna Secession.Hila paraqet rreth njëzet piktura nga seri të ndryshme për të cilat ka punuar vitet e fundit si dhe një përzgjedhje të vogël nga prodhimi i tij në fund të viteve 1990. Prezantimi gjurmon një hark historik, duke lidhur migrimet e sotme globale të emigrantëve dhe refugjatëve në valën kryesore të emigracionit pas rënies së regjimit shqiptar dhe dëbimeve të motivuara politikisht në vitet e para të komunizmit shqiptar. Duke krahasuar realitetet historike dhe bashkëkohore, fotografitë e Hila-s japin tiparet e veçanta të secilës, si dhe paralele çuditërisht të pasura midis tyre, duke e ftuar shikuesin të reflektojë mbi situatën aktuale.

Karriera e Edi Hilës si artist është e lidhur pazgjidhshmërisht me historinë specifike politike të Shqipërisë. Në fillim të viteve 1970, artistit të ri nuk iu lejua të ushtronte profesionin e tij dhe gati njëzet vjet kaluan para se ai të lejohej t’i rikthehej artit dhe të ekspozonte punën e tij.

Pasi përfundoi studimet e larta pranë Institutit të Arteve në Tiranë në vitin 1967, Hila filloi punë si skenograf në Radio Televizionin Shqiptar. Në vitin 1972 ai pikturoi Mbjellja e Pemëve, një pikturë që fillimisht u vlerësua nga publiku dhe kritika e kohës. Një vit më vonë, Hila kreu një formim profesional si skenograf pranë stacionit televiziv të Firences. Kontakti me muzetë si dhe pikturën rilindase do të kishte në të ardhmen një ndikim i rëndësishëm në punën e Hilës.

Gjatë kësaj periudhe në Shqipëri filloi ndëshkimi i shfaqjeve me influenca të huaja në art dhe kulturë. Si pasojë u kritikua Mbjellja e Pemëve si dhe dekori Festivalit të 11-të. Mbjellja e Pemëve u cilësua si një pikturë me një ekspresivitet të theksuar që devijonte nga doktrina e realizmit socialist e të cilës i mungonte e ashtuquajtura “frymë revolucionare”. Për këto arsye, kjo pikturë sëbashku me dekorin e Festivalit të 11-të, shërbyen si bazë për dënimin e Hilës, duke e dërguar për riedukim në fabrikën e rritjes së shpendëve në vitin 1974. Largimi nga realizmi socialist, i kushtoi Hilës tre vite në fabrikë, ku detyra e tij kryesore ishte transporti i thasëve. Gjatë viteve 1975-1978, ai krijoi fshehurazi një seri vizatimesh e grafikash në akuarel, motivet e së cilës frymëzoheshin nga puna dhe jeta e punëtorëve të fabrikës së pulave.

“Karriera e tij e dytë” nisi pas rënies së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë (1944–1990).Punimet që Hila krijoi pas ndryshimit të regjimit dëshmojnë nevojën për të rishpikur veten si artist në rrethana krejtësisht të ndryshuara, por ato gjithashtu dokumentojnë përmbysjet që transformuan një vend të tërë dhe njerëzit e tij. Hila është një vëzhgues i zgjuar: fotografitë e tij kanë të bëjnë me ndryshimin, me shpresën dhe zhgënjimin, me krijimtarinë dhe krijimtarinë e njerëzve të zakonshëm, me luftën për të mbijetuar dhe luftën për demokraci, për vlerat dhe aspiratat shoqërore.

Arkitektura dhe mjedisi urban i sigurojnë atij cilësimet e skenave të tij. Shumë vepra vizualizojnë ndërrimet shoqërore në mënyrë indirekte, duke kapur reflektimet e tyre në jetën e përditshme, në ndërtesa, në strukturën e qytetit. Puna në seri i lejon atij të përsërisë dhe ndryshojë një temë në mënyrë që ta paraqesë atë në të gjitha aspektet e saj ndërsa eksperimenton me zgjidhje të ndryshme formale dhe kompozicionale. Tonet prej dheu në kombinime harmonike mbizotërojnë gjithnjë e më shumë në paletën e tij; Nuancat delikate përzihen me njëra-tjetrën dhe shpërbëjnë format, nganjëherë në buzë të abstraksionit, duke u dhënë tablove një paqartësi misterioze prej ëndrre.

Në vitet 90-të, Hila vazhdoi të pikturojë duke kërkuar rafinimin e qëndrimit të tij estetik, duke e vëzhguar me kujdes jetën teksa ndryshonte thelbësisht pas rënies së regjimit komunist dhe duke u përpjekur të paraqesë realitetet e transformimit shqiptar. Hila krijoi serinë novatore Komfort (1997) gjatë krizës së thellë që pasoi rënien e skemave piramidale, e cila çoi vendin në një kaos të gjithanshëm. Seria paraqet utopinë e konsumit të pashtershëm që i ishte premtuar shoqërisë së re.Hila kryesisht krijon seri mbi një temë të caktuar përgjatë disa pikturash. Seritë më të rëndësishme të Hilës përfshijnë Paradoks (2000–2005), Marrëdhëniet (2002–2014), Kërcënimi (2003–2009), Objekte anash rrugës (2007–2010), Penthouses (2013), Bulevardi i Dëshmorëve të Kombit (2015) dhe Tenda mbi Çatinë e Makinës (2017). Të punuarit në mënyrë tematike i zhvesh transformimet e Evropës lindore nga rastësia apo aventura, të cilat gjënden rëndom në shumë prezantime të tjera të rajonit. Duke i dhënë këtyre tranformimeve peshën e të vërtetave thelbësore, duket sikur është ai, pra artisti, kronisti i fundit i tyre.

Realizmi i pikturës së Hilës është i veçantë, i bazuar në vrojtimin e vëmendshëm të detajeve, të cilin ai e shfrytëzon për të përçuar të vërtetën psikologjike të fenomenit të vëzhguar. Ky reduktim thelbësor vjen nga prirja e Hilës ndaj klasicizmit si dhe magjepsja me burimet e pikturës rilindase. Duket sikur modernizmi ka avulluar nga fusha e interesave të tij. Ndaj transformimi i paraqitur në punën e Hilës përcjell një përçarje e sulm ndaj rregullit dhe harmonisë. Ndërkohë, rrënjët e punës së tij ndodhen në dilemat njerëzore, e këto vështirë se mund të fshihen pas shëmbëlltyrës së modernizimit. I ashtuquajturi Piktor i Transformimit, Edi Hila iu paraqit publikut shqiptar me një ekspozitë vetjake, në periudhën maj-korrik 2018.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.