Superheronj të rinj myslimanë po dalin nga faqet e librave komikë

Nga Gazeta Si - Në fund të viteve 1930, kur Batman-i dhe Superman-i për herë të parë hapën rrugën e tyre nëpër libra komikë, formula për një superhero ishte e thjeshtë: një burrë i bardhë me fuqi të pazakonta dhe një ndjenjë drejtësie vigjilente. Kështu mbeti për vite me radhë. Më pas DC dhe Marvel, dy botuesit që dominojnë komiket amerikane, filluan të shfaqin një gamë më të gjerë protagonistësh, duke filluar me Black Panther në mesin e viteve 1960. Sot lista e personazheve të tyre përfshin minoritete etnike, heronj indigjenë dhe homoseksualë, si dhe figura me sëmundje mendore. Ky diversitet ka tërhequr një bazë të gjerë fansash: në vitin 2020 shitjet në Amerikë dhe Kanada arritën gati 1.3 miliardë dollarë.

Filmi dhe televizioni po ndjekin ku kanë çuar komiket. “Black Panther” (2018) dhe “Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings” (2021) shfaqën respektivisht superheronj afrikano-amerikanë dhe aziatikë lindorë. Të dyja ishin hit në arkë. “Ms Marvel”, një serial që vjen në Disney+ më 8 qershor, do të jetë një tjetër i parë për ekskluzivitetin. Protagonisti i saj është një adoleshent pakistanez-amerikan, superheroi i parë mysliman që Marvel ka sjellë në ekranet amerikane.

“Ms Marvel” ka shfaqur Kamala Khan që nga viti 2014. Brenda pesë viteve ai kishte shitur 500,000 kopje të shtypura dhe ishte në krye të tabelës së shitjeve dixhitale të Marvel. Audienca e tij është globale, pasi filmat komikë po bëhen gjithnjë e më të popullarizuar në vendet me shumicë myslimane. Emiratet e Bashkuara Arabe mbajtën Comic Con-in e tyre të parë, një festival për fansat, në 2012; Pakistani ndoqi shembullin në 2014. Arabia Saudite ka mbajtur konventa që nga viti 2017.

Artistët myslimanë mungonin prej kohësh në industrinë e librave komikë dhe përfaqësimet e Islamit ishin të pakta. Kismet, superheroi i parë i njohur mysliman, u shfaq relativisht herët, në vitin 1944, duke luftuar shkurtimisht nazistët në Francën e kohës së luftës. Megjithatë, “është shkruar nga njerëz që, në mënyrë të qartë, mezi kishin dëgjuar për Islamin”, thotë A. David Lewis, një artist mysliman që ka ringjallur Kismet. “Ata thjesht hodhën fjalën Muhamed”.

Më shumë personazhe u shfaqën pas mungesës së naftës dhe krizës iraniane të pengjeve të viteve 1970, ndërsa fokusi gjeopolitik i Amerikës u kthye drejt vendeve me shumicë myslimane. Shumica ishin karikaturistë, zakonisht sheikë ose banditë. Një studim i më shumë se 200 komikeve amerikane që shfaqin personazhe arabë midis viteve 1950 dhe mesit të viteve 1990 nuk gjeti përfaqësime pozitive. Në të njëjtën kohë, përpjekjet e ngathëta për portretizime pozitive u shtuan: Dust, një heroinë femër nga seriali “X-Men”, e cila lufton terroristët, është kritikuar gjerësisht.

Heronjtë e fundit, të shkruar apo të vizatuar nga myslimanët, kanë qenë më të rrumbullakosur. Shumë prej tyre prodhohen jashtë shtëpive të mëdha botuese. “Indy comics është padyshim departamenti i kërkimit dhe zhvillimit”, thotë z. Lewis. Historitë e tij që shfaqin Kismet imagjinojnë personazhin që arrin në Amerikë pas bombardimeve në Maratonën e Bostonit në 2013 dhe përpiqet të bashkojë vendin përmes aktivizmit. Artistët shpesh shtyjnë në kufijtë e asaj që është heroizmi. Qahera, subjekt i një satire me superhero egjiptianë, lufton mizogjinistët dhe patronizimin e feministeve të bardha në rrugët e Kajros. Deena Mohamed, krijuesi i saj, e përshkruan Qahera-n si një formë fantazie. “Kur vizatova gjëra për të cilat një superhero nuk duhet të shqetësohet, unë po flisja në mënyrë implicite për gjërat për të cilat shqetësohem”, thotë ajo.

Pavarësisht këtij interesi në rritje, heronjtë myslimanë janë ende relativisht të rrallë, madje edhe në vendet islame. “The 99”, një serial kuvajtian me heronj të bazuar në 99 emrat e Zotit në Islam, u shfaq për disa vite. Latifa, një superheroinë saudite analfabete, lufton mutantët në një botë post-apokaliptike. “Burka Avenger” është një film vizatimor popullor pakistanez për fëmijë. Shumë krijues janë ende në kërkim të një mënyre për ta bërë formën të ndihet e përshtatshme kulturalisht dhe jo thjesht si një import amerikan. “Gjërat e superheronjve në arabisht nuk funksionojnë kurrë 100% sepse gjithmonë ndihen të përkthyera”, thotë zonja Mohamed.

Ka edhe pengesa praktike. Adil dhe Kamil Imtiaz, vëllezër me banim në Amerikë, krijuan ueb-komikun “Buraaq” për t’u ofruar fëmijëve muslimanë një hero që pasqyronte fenë e tyre. I quajtur pas kalit të profetit në Islam, ai fluturon, lufton të keqen me pelerinë dhe flet hapur për besimin e tij. Adil thotë se industria e animacionit në Pakistan, prej nga janë ata, po rritet, por se është e vështirë të konkurrosh me gjigantët amerikanë. Ai ka animuar një sërë videosh të shkurtra të vetë Buraaq.

Marrja e heronjve myslimanë mbetet e vështirë. “Çfarëdo që artistët, shkrimtarët apo redaktorët të mund të aspirojnë të bëjnë, në fund ka të bëjë me shitjen e librave”, thotë Martin Lund nga Universiteti i Malmos, i cili hulumton portretizimin e fesë në komike.

Marrë nga The Economist, përshtati në shqip Gazeta Si

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.