.png)
A keni hasur ndonjëherë problemin për të gjetur emrin e dikujt? Ndoshta ju mund ta njihni një person, e keni në mendje emrin e tij por nuk arrini ta thoni dot. Edhe pse kjo ndodh më shpesh për emrat, është e njëjta gjë edhe për fjalë të tjera. Nuk është se nuk mund ta mbani mend konceptin, por që nuk mund të gjeni dot fjalën për ta thënë.
Problemet e gjetjes së fjalëve janë një aspekt i çështjeve njohëse që mundojnë të rriturit përgjithësisht. Këto probleme ndodhin pa menduara dhe sipas studiuesve “fjalët shqetësuese”, në përgjithësi janë emrat e përveçëm dhe emrat e objekteve. Kjo paaftësi e rikuperimit mund nga një minutë deri në një orë. Në raste të tilla, një person është i sigurt se e di fjalën që po kërkon. Mund të duket sikur termi është në majë të gjuhës së saj, por për disa arsye nuk mund të shqiptohet, të paktën në atë moment. Në fakt, psikologët u referohen përvojave të tilla si problemet me gjuhën(TOT).
Por, a është kjo gjendje vërtet shqetësuese sa thuhet?
Studimi i TOT paraqet sfida të caktuara për psikologët që duan të kuptojnë se si dhe pse ndodhin gjendje të tilla. Ngjashëm me astronomët që studiojnë fenomene të menjëhershme si supernovat, studiuesit e dinë që problemet TOT do të ndodhin pafund, por jo saktësisht se kur. Kjo pasiguri ka nxitur që ata të hetojnë TOT, përmes metodave natyraliste dhe duke nxitur eksperimente për mos gjetjen e fjalëve në mjediset laboratorike. Ekspertët që studiojnë gjetjen e fjalëve dhe problemin TOT janë përpjekur të përcaktojnë sasinë e dy aspekteve në veçanti. Sa shpesh ndodhin këto gjendje dhe si do të zgjidhe, domethënë fjala e kërkuar kujtohet spontanisht nga personi pa ndihmë.
Studimi u përqendrua në eksperiencat e personave. Pjesëmarrësit u udhëzuan të shkruanin në një ditar momentet kur përjetonin këtë gjendje , e kështu studiuesit do të mund të kuptonin më shumë për gjendjen. Rezultatet treguan që studentët përjetonin këtë gjendje rreth dy herë në javë fenomenin TOT, ndërsa për njerëzit në fillim të moshës 60, 70 dhe 80 vjeç, gjendja përjetohet edhe më shumë herë. Studimet kanë treguar se episodet TOT ka të ngjarë të zgjidhen dhe nuk duket ky problem ka diçka të fortë psikologjike pas saj, si mendonin ekspertët në fillim.
Por për të kuptuar edhe më shumë këtë gjendje, psikologët Roger Brown dhe David McNeill të dy ishin në Universitetin e Harvardit. Ata zbuluan se duke i dhënë pjesëmarrësve përkufizime në fjalor të fjalëve të rralla angleze shpesh do të shkaktonte problemin TOT. Një shembull nga studimi i tyre ishte: "Një instrument lundrimi që përdoret në matjen e distancave këndore, veçanërisht lartësinë e Diellit, Hënës dhe yjeve në det".
(Nëse ky shembull ka shkaktuar një gjendje TOT për ju, atëherë fjala që po kërkoni është "këndmatës".)
Në këtë studim, pjesëmarrësit shpesh ishin në gjendje të siguronin fjalën e dëshiruar pa vështirësi. Në raste të tjera, nuk kishin ide se cilën fjalë po përshkruante përkufizimi. Sidoqoftë, nëse e gjenin veten në një pjesëmarrës që përballej me problemin TOT, Brown dhe McNeill u bënin atyre pyetje shtesë. Studiuesit zbuluan se, ndërsa janë në një gjendje të tillë, njerëzit mund të raportojnë informacion të pjesshëm në lidhje me fjalën e kërkuar, edhe pse vetë fjala u shmanget zotërimit të tyre. Problemi i vetëm në këtë rast është mos artikulimi i duhur. Për shembull, pjesëmarrësit u përgjigjën shumë më tepër shansin kur u pyetën të hamendësonin se sa rrokje kishte fjala, ose cila mund të jetë shkronja e saj fillestare. Dhe nuk është për t'u habitur, kur njerëzit bënin gabime, ata shpesh prodhonin fjalë që kishin një kuptim të ngjashëm. Kur u dha përkufizimi për "këndmatës", pjesëmarrësit mendonin më herët se duhet të përgjigjeshin me fjalën "busull". Sidoqoftë, ata ndonjëherë ofronin edhe fjalë që tingëllonin ngjashëm me termin e synuar.
Psikologia Donna Dahlgren në Universitetin e Indiana-s Juglindore ka argumentuar se çështja kryesore nuk është çështja e moshës, por e njohurive. Nëse të rriturit zakonisht kanë më shumë informacion në kujtesën afatgjatë, atëherë si pasojë ata do të përjetojnë më shumë gjendje TOT. Kërkimet tregojnë se mund të keni më pak episode të tilla nëse stërvitni trurin tuaj.
Është gjithashtu e mundur që shtetet TOT janë të dobishme sepse duhet të shërbejnë si sinjal për të moshuarit që të ushtrojnë më shumë veten. Një informacion i tillë i quajtur ndryshe informacion “metacognitiv” është i dobishëm sepse tregon se kalimi i kohës për të gjetur zgjidhjen e këtij problemi mund t’u bëjë edhe më të vendosur. Shikuar në këtë mënyrë, problemet TOT janë burime të vlefshme informimi për personin dhe jo një problem me përqëndrimin apo mendjen. Kështu që herës tjetër që përjetoni probleme të tilla, mos u shqetësoni por stërvitni veten.
Burimi: BBC. Përktheu: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
