.png)
Akademia Rumune, një institut i mbështetur nga Qeveria për ruajtjen dhe promovimin e gjuhës dhe kulturës rumune doli së fundmi me një deklaratë ku i kërkonte Moldavisë që të ndalonte së cilësuari gjuhën që flet shumica e qytetarëve të vet si “moldavisht” dhe ta thërrasë atë ashtu siç është në të vërtetë “dialekt i rumanishtes”.
“Promovimi i idesë së një gjuhe moldave, të ndryshme nga rumanishtja nuk është thjesht mohim i identitetit dhe realitetit kulturor, por është gjithashtu një manipulim ideologjik që komuniteti ndërkombëtar nuk ka për ta pranuar kurrë”, thuhej në deklaratën e Akademisë Rumune.
Reagimi mori shtysë pasi Presidenti moldav, Igor Dodon foli në mbështetje të një “gjuhe moldave” gjatë një fjalimi të mbajtur në Këshillin e Europës në Strasburg, duke shkaktuar përshkallëzim të mëtejshëm të përplasjeve mes qeverive të dy vendeve.
Sherri për gjuhën buron që prej kohës së ish-Bashkimit Sovjetik. Moldavia ishte pjesë e këtij bashkimi dhe për të dobësuar dhe shkëputur lidhjet e saj me Rumaninë, Moska krijoi një identitet artificial moldav, të ndryshëm nga ai rumun.
Pse e sollëm këtë përplasje që zhvillohet mes dy vendeve në një rajon gjeopolitik me pak rëndësi për shqiptarët? Arsyeja është e thjeshtë…sepse ka një ngjashmëri të madhe me atë që po luhet sidomos në vitet e fundit mes shqiptarëve në Shqipëri e Kosovë.
Mes shqiptarëve nuk ka mbërritur ende përplasja tek gjuha. Pra, përplasja mes udhëheqësve në Tiranë e Prishtinë nuk është aq e theksuar sa përplasja mes Bukureshtit dhe Chisinaut. Në Kosovë nuk ka mbërritur ende tek faza ku të mohohet nga shqiptarët e Kosovës që gjuha që flasin është shqip, por ta quajnë këtë gjuhë “gjuhë kosovare”. Por, janë dhënë shenjat e para të një përplasjeje që mund të thellohet nëse dy shtetet shqiptare nuk tregohen më të kujdesshme në afrimin me njëri-tjetrin.
Përplasjet janë nga më të rëndomtat e burokratiket. Kanë filluar me turizmin patriotik, ku nuk janë të pakta rastet kur shqiptarët e Kosovës kanë qenë viktima të mashtruesve në bregdetin shqiptar dhe kanë vazhduar me tarifat doganore, ku njëra palë ka akuzuar tjetrën për tarifa të padrejta dhe në këtë pjesë nuk ndihmon as trau i vendosur në “Rrugën e Kombit”.
Përplasja vijoi me Flamurin e Kosovës. Shumë i mbrojnë ngjyrat e tij, sepse janë pikërisht ato ngjyra që i dhanë Pavarësinë, por të tjerë kanë qenë kundër, përfshirë këtu edhe vetë Vetëvendosjen dhe Albin Kurtin, që pritet të shpallet Kryeministër së shpejti.
Ndasitë u thelluan me njohjen e Kosovës nga ana e UEFA-s dhe FIFA-s. Disa nga lojtarët që u larguan nga Shqipëria për të luajtur me përfaqësuesen e Kosovës u cilësuan në Prishtinë si heronj, ata që nuk e bënë këtë, u cilësuan tradhtarë.
Vijoi me përplasjen nëse skuadra e Kosovës duhej të quhej “Kombëtare”, apo “Përfaqësuese” dhe në fund një video “naive” në rrjetet sociale ka rindezur këtë debat. Në videon e shpërndarë dhe më pas të fshirë edhe nga vetë Lorik Cana shfaqet një fëmijë që këmbëngul se është “shqiptar i Kosovës” dhe përlotet kur i thonë “kosovar”.
Nga një pjesë e shqiptarëve në Prishtinë videoja u ironizua, aq sa disa sollën në kujtesë një fjalim të ministrit të Jashtëm serb, Ivica Daçiç, që në 2016 i drejtohej Vlora Çitakut duke i thënë se ajo nuk ishte kosovare, por shqiptare e Kosovës. Daçiç deklaronte se nuk kishte një komb kosovar dhe se kombi kosovar ishte një krijesë artificiale e Perëndimit. Me këtë argument akuzonin palën tjetër që mbronte “shqiptar i Kosovës” se ishte në një linjë me Ivica Daçiçin.
Asnjëra palë, pavarësisht qëndrimeve që i ndajnë nuk e vë në dyshim që si andej edhe këndej kufirit që ndan dy shtete shqiptare, ka shqiptarë. Por, sot vetëm për pjesën dërrmuese të historianëve nuk ka asnjë dyshim se moldavët dhe rumunët janë i njëjti popull dhe megjithëse vetëm deri para pak dekadash edhe vetë pjesa më e madhe e moldavëve e kanë pranuar këtë, sot është një tjetër panoramë.
Sipas një sondazhi të realizuar në 2009, vetëm 26 për qind e moldavëve thonë se kanë lidhje në gjuhë dhe kulturë me rumunët, ndërsa 50 për qind e mohojnë këtë. Në Kosovë e Shqipëri nuk janë realizuar sondazhe të tilla, por një sondazh që tregon “ftohjen” është ai i Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë dhe Shoqëria e Hapur për Kosovën që në 2018 doli në përfundimin se ka rënë në 63 për qind shifra e qytetarëve të Kosovës që dëshirojnë bashkimin me Shqipërinë, ndërsa në Shqipëri kjo shifër ishte 74 për qind.
Për të kuptuar se si po ndodh procesi i largimit mes shqiptarëve, duhet që më parë të kujtojmë se si përfunduan të ndarë rumunët e moldavët. Në shekullin e 17-të, rumunët ishin të ndarë në tre rajone të mëdha, Wallachia, Transilvania dhe Moldavia. Po në këtë periudhë banorët e Moldavisë e quanin veten si moldavë ashtu edhe rumunë, ndërsa nga fqinjët e tyre sllavë të gjithë bashkë quheshin “vllahë”, një term që sllavët e përdornin për popujt që flisnin gjuhët e prejardhura nga latinishtja, siç ishte edhe rumanishtja.
Moldavia u bë pjesë e Perandorisë Ruse në vitin 1812 si pjesë e një marrëveshje me Perandorinë Osmane, ndaj të cilës Principata e Moldavisë ishte vasale. Marrëveshja mes turqëve dhe rusëve shkaktoi protesta në Moldavi, ku kundërshtohej kalimi i tyre nën pushtetin e Perandorisë Ruse.
Megjithatë, kalimi ndodhi dhe nga principatë, Moldavia u quajt “Oblast”. Menjëherë nisi procesi i ‘rusizimit’ të rajonit. U ndalua alfabeti latin dhe u bë i detyrueshëm alfabeti cirilik dhe principata humbi shumë nga autonomia që gëzonte nën pushtetin e osmanëve.
Në Luftën e Parë Botërore, Moldavia iu bashkua Mbretërisë Rumune. Megjithatë, thuajse një shekull asimilim dhe lidhje me Rusinë e kishin dobësuar identitetin rumun të moldavëve dhe në vitin 1940, pas një ultimatumi të Bashkimit Sovjetik, Rumania pranoi që t’ja lëshojë Moldavinë Rusisë, e cila vazhdoi fushatën e asimilimit dhe të forcimit të identitetit “moldav”.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
