Ishulli Skocez që pret të zbulohet

Nga maja e Ben More, mbi rrëshqitjet e dherave dhe shkëmbinjtë e Loch na Keal, gjeografia komplekse e Ishullit të Mull bëhet më e qartë.

Në jug-perëndim shtrihet ishulli i shenjtë Iona, ku lundroi misionari irlandez St Columba në 563 pas Krishtit për të sjellë besimin e krishterë te skocezët paganë. Në veri-perëndim shtrihen një mori ishujsh, duke përfshirë Colonsay e Vogël dhe Gometra, në pronësi të një ambientalisti milioner. Pranë kësaj, midis tokës dhe detit, është një cep i harruar që ka një histori edhe më të jashtëzakonshme që pret të tregohet.

Gati i humbur në pjesën e hartës, Ulva është në Hebridet e Brendshme të Skocisë në më enigmatikën e saj. Zakonisht, udhëtarët në këtë pjesë të rajonit kërkonin të shëtisnin, të shikonin zogjtë ose të bashkoheshin me një balenë duke parë safarin, duke parë Atlantikun. Por Ulva ofron diçka shumë ndryshe.

Aty nuk ka makina, nuk ka dyqane, nuk ka turne, nuk ka kartolina dhe as guidë. Në vend të kësaj, shpërblimet janë afërsia me natyrën dhe vendet e etura për liri dhe hapësirë. Ajo që dikur ishte shtëpia e 604 njerëzve tani është pjesë e jetës së harruar të ishullit. Është e gjitha, por e zbrazët, e banuar nga fantazma dhe që ‘kërcen’ me historinë.

E megjithatë, gjatë viteve të fundit, Ulva ka filluar të evoluojë.

Në 2018, në vend që të përballej me zhdukjen, komuniteti gjashtë-anëtarësh Ulva në partneritet me North West Mull Community Woodland Company u mblodhën për të blerë vendin.

Kjo pasoi një ofertë të vonuar, mbështetur nga qeveria dhe Fondi Skocez i Tokës (i cili mbështet komunitetet për t'u bërë më të qëndrueshëm përmes pronësisë së tokës) për të paguar 4.4 milion paund për ti dhënë tokën një pronari privat.

Tani, planet ambicioze janë duke u zhvilluar për të ringjallur ishullin nga themeli. Prona të braktisura do të rinovohen, komunitetet e reja do të mbështeten nga ana ekonomike dhe do të krijohet një lloj utopie skoceze e qëndrueshme. Hapja e një qendre të trashëgimisë kulturore me një tërheqje turistike globale është gjithashtu në horizont. Nuk është çudi që flitet për një rilindje.

Gazetari i BBC Mike MacEacheran tregon se gjatë vizitës së tij vitin e kaluar, trageti i ishullit ishte kryesisht në spirancë, vetëm shkonte për në ponto në Mull për në treg ose për të transferuar dy fëmijët e Ulvës në shkollë në fshatin e vogël të Ulva Ferry. E vetmja shenjë që tregon se ka një traget është një kuti e vogël, pa zbukurime që lexon "trageti i pasagjerëve".

"Unë kam një kajak për të më çuar në Mull kur më duhet", tha banorja e ishullit Ëendy Reid.

Ajo thotë se ka njëarsye pse vazhdon të jetojë aty.

“Unë shkoj të kërkoj manaferrat dhe kërpudhat, gjëra që nuk do t'i bëja kurrë duke jetuar në një qytet".

Gazetarit dhe Reid ju bashkohet dhe Colin Morrison, një banor i përjetshëm i Mullit. Morrison punon si një kapiten varkash, aktivist i komunitetit dhe si kryetar i North West Mull Community Ëoodland Company dhe ideali i tij është të ripopullojë ishullin dhe, përfundimisht, të inkurajojë turizmin.

"Ulva dikur kishte 600 njerëz në 16 fshatra të vegjël, kështu që kudo që shkoni ka prova të banimit njerëzor. Ka shumëllojshmëri dhe mundësi dhe është e paprishur. Thjesht do pak investim", tregon Morrison.

Për banorët, bëhet fjalë gjithashtu për integrimin e mëtejshëm të Ulvës në komunitetin veri-perëndimor Mull, një skenar që futet në narrativën më të gjerë të Planit të Ishujve Kombëtarë të Qeverisë Skoceze. Krijuar në dhjetor 2019, strategjia synon të stimulojë rritjen e popullsisë dhe të hedhë ‘një litar shpëtimi’ për komunitetet ishullore në rrezik.

"Pesëdhjetë vjet më parë, komunitetet u mbështetën nga bujqësia kështu që tani ne parashikojmë një të ardhme tjetër të drejtuar nga turizmi dhe ekonomia dixhitale”. Në Ulva ka 4G, Netflix dhe Amazon.

Tani për tani, arsyeja që vizitorët të vijnë është të vlerësojnë jetën e thjeshtë. Shtigje të shtrembëra, shtëpiat e thjeshta të fermave dhe pamja.

Ka kajak për të notuar rreth çdo cepi dhe ditët janë normale për familjet e vetmuara të ishullit.

“Nga Boathouse, një restorant me prodhime deti drejtuar më parë nga familja e ishullit, ecëm në shtëpinë më të vjetër të ishullit (një vilë antike skoceze), e ndërtuar me mure guri të thatë dhe çati me kashtë, dhe dikur të ndara nga fermerët dhe kafshët. Kasollja, e quajtur Sheila's Cottage qëndroi pothuajse ashtu si ishte lënë. Brenda, aroma ishte e tokës së lagur dhe tymit, por rinovimet ishin duke u zhvilluar për të ringjallur atë në një qendër vizitorësh.

Në jug të Ulvës është Storas Ulbha, ose Shtëpia e Ulvës. Për ata që dikur jetonin aty, shtëpia ishte selia e Klanit Macquarrie, një nga katër klanet më të vjetra dhe shtëpia e Jamie Hoëard, i cili zotëronte ishullin para marrjes së pushtetit.

Tani po rivendoset për t'u ulur në zemër të projektit të ri të komunitetit. Në vend të rafteve të librave me pluhur të bibliotekave dhe dhomave ende të mobiluara si dikur, do të bëhet një ekspozitë që do të hedhë dritë mbi disa nga personazhet e harruar të ishullit dhe do të tregojë ndikimin e tyre në Skoci dhe në botë. Në të vërtetë, midis historive janë ato të gjyshit të eksploruesit Skocez David Livingstone si dhe Lachlan Macquarie, i cili u largua nga Ulva në Shekullin 18 për t'u bërë guvernator i Uellsit të Ri Jugor në Australi.

"Ka shumë romancë për të gjithë, Historia e Macquarie na ka vendosur me të vërtetë në hartë në Australi, ndërsa ne kemi pasur shumë kërkesa nga diaspora skoceze në të gjithë botën duke gjurmuar prejardhjen e tyre. Një, çuditërisht, arriti kohët e fundit nga ishulli Reunion", tregon Morrison.

Ulva ka qenë aty për shekuj, natyrisht, me një histori njerëzore që shtrihet rreth 7,500 vjet. Dikur ishte pjesë e mbretërisë skandinave pasi u kap nga vikingët. E megjithatë, përkundër kësaj historie, askush nuk e ka përkrahur kurrë Ulvën dhe vetëm tani filluar të luftojë për vendin e saj në hartë.

Në kohën që gazetari dhe dy banorët kalojnë kopshtin e madh të pallatit, kalojnë një lagje me shtëpi të braktisura dhe të ndalonin në një fermë të braktisur të populluar nga delet Hebride, ai kishte mësuar shumë më tepër për këtë vend të vecantë.

Boathouse do të rihapet për të ndihmuar në akomodimin e turistave, Kisha do të restaurohet si ndërtesë e komunitetit. Ardallan House, një shtëpizë e vjetër qitjeje, do të shndërrohet në një shtëpi marinari dhe vend kampingu. Një fermë është reklamuar tashmë. Ishulli po kërkon rreth 50 banorë të rinj, të cilët pritet të jenë në gjendje të jetojnë në ishull, ndoshta duke filluar biznesin e tyre. Një studim fillestar, i ndërmarrë para pandemisë, tregon se 500 njerëz janë të gatshëm të lëvizin aty nga 26 vende dhe çdo javë ka kërkesa të reja pasi "njerëzit kanë një dëshirë të madhe për të ardhur për të jetuar në një ishull të largët Skocez dhe me gjithçka që po ndodh tani në botë, kjo është një mënyrë jetese tërheqëse për shumë njerëz. Por ne jemi akoma një komunitet në një ishull jashtë një ishulli, kështu që jeta nuk është e lehtë për arsye socio-ekonomike. Ne jemi prapa këtu kjo kryesisht sepse Ulva është injoruar për kaq shumë kohë. Tani, ajo thjesht pret të rizbulohet", shprehet Morrison.

Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.