Gjithçka e qetë nga Fronti Populist?

Liberalët në të gjithë botën po guxojnë të shpresojnë se ekziston një vijë e argjendtë për denoncimin e dhunshëm të presidencës së Donald Trump: domethënë, se dalja poshtëruese e krye-nxitësit nga skena politike do të ndëshkojë populistët autoritarë gjetkë. Fatkeqësisht, optimizmi i tyre është naiv.

Në kundërshtim me klishenë për një “valë” populiste që përfshiu botën në vitet e fundit, ngritja dhe rënia e udhëheqësve populistë nuk priret të ketë efekte të konsiderueshme transnacionale. Ashtu siç nuk ka nder midis hajdutëve, nuk kishte asnjë solidaritet midis Internacionales së Supozuar Populiste kur kishte vërtet rëndësi. Shokët e Trump, kryeministri indian Narendra Modi, kryeministri izraelit Binyamin Netanyahu dhe madje presidenti rus Vladimir Putin në fund të fundit pranuan fitoren elektorale të Joe Biden.

Më e rëndësishmja, ndërsa Trump ka qenë i gjithëpranishëm, ai kurrë nuk ka qenë një populist tipik. Populistët e djathtë në qeveri priren të jenë më të kujdesshëm kur bëhet fjalë për ruajtjen e një fasade të ligjshmërisë dhe shmangien e shoqërimit të drejtpërdrejtë me dhunën në rrugë. Meqenëse stuhia e Kapitolit të ShBA-së, më 6 janar, ishte qartazi një shenjë dëshpërimi, jo doemos paralajmëron fatin e lëvizjeve populiste (dhe të krahut të djathtë) diku tjetër. I vetmi largim i vërtetë është që kleptokratët e tjerë populistë mund të përdorin gjithashtu mobilizime të dhunshme rrugësh, nëse janë me të vërtetë në qoshe.

Liberalët shpesh pretendojnë se e vlerësojnë botën me gjithë kompleksitetin e saj, ndërsa populistët janë thjeshtues të shkëlqyeshëm. Por janë liberalët ata që kanë shtyrë narrativën shumë të thjeshtë të një vale populiste globale, sikur të mos ketë nevojë të merren parasysh me shumë kujdes kontekste të veçanta kombëtare.

Sipas kësaj teorie domino - e cila u përqafua me entuziazëm nga vetë populistët - triumfi i papritur i Trump më 2016-n ishte menduar të shkaktonte fitore për populistët e krahut të djathtë në Austri, Holandë dhe Francë. Në fakt, ndodhi e kundërta. Në Austri, Norbert Hofer, kandidati presidencial i Partisë së Lirisë së ekstremit të djathtë, humbi pasi miratoi mashtrimet Trumpiste që e bënë atë të duket jo-presidencial. Në Holandë, demagogu i ekstremit të djathtë Geert Wilders kishte miratimin e Trump por në fund të fundit ishte i dobët. Dhe në Francë, humbja e Marine Le Pen ndaj Emmanuel Macron në zgjedhjet presidenciale të 2017-s konfirmoi atë që tashmë ishte bërë e qartë: Euro-Trumpizmi mund të mos ishte një strategji kaq efektive në fund të fundit.

Është e vetëkuptueshme se ajo që funksionon në një kulturë politike mund të mos funksionojë në të tjerat. Varet shumë nga vendimet e aktorëve që nuk janë vetë populistë: Në rastin e ShBA-së, Trump përfitoi nga bashkëpunimi i elitave konservatore të themeluara dhe Partisë Republikane. Në fakt, me përjashtim të mundshëm të Italisë, asnjë parti populiste e djathtë nuk ka ardhur në pushtet në Europën Perëndimore ose Amerikën e Veriut, pa ndihmë të vetëdijshme nga gjoja aktorë të qendrës së djathtë (shumica e të cilëve nuk janë mbajtur kurrë përgjegjës për rolin e tyre në integrimin e së djathtës ekstreme).

Për më tepër, edhe nëse partitë dhe stilet e qeverisjes të lidhura me populizmin e djathtë përfundojnë të ngjajnë me njëra-tjetrën, nuk do të thotë që rritja e populistëve ka të njëjtat shkaqe rrënjësore kudo. Një shpjegim shumë më i mundshëm për ngjashmëritë është se udhëheqësit populistë kanë mësuar në mënyrë selektive nga njëri-tjetri.

Për shembull, tani është praktikë standarde populiste t’u bësh presion organizatave joqeveritare të bezdisshme, përmes ndryshimeve ligjore dukshëm neutrale. Në atë që disa vëzhgues e kanë quajtur “legalizëm autokratik”, shumë populistë të krahut të djathtë në pushtet ndjekin me zell rregullat dhe praktikat formale për të ruajtur një standard të neutralitetit dhe për të krijuar mohim të besueshëm për aktet politike. Ndryshe nga Trump, këta udhëheqës e kuptojnë që dhuna në rrugë nga një lëvizje e pakontrollueshme mund të shkaktojë një reagim si brenda vendit të tyre, ashtu edhe midis audiencave ndërkombëtare.

Edhe atje ku dhuna inkurajohet de facto, si me persekutimin e myslimanëve në Indi nën Partinë nacionaliste Hindu në pushtet Bharatiya Janata, figura si Modi janë të kujdesshëm që të mos dalin me deklarata që mund të interpretohen si nxitje e drejtpërdrejtë. Në mënyrë të ngjashme, qeveria hungareze trafikon pa pushim në troje raciste dhe antisemite, por kryeministri Viktor Orbán është i kujdesshëm që të mos shkojë kurrë përtej, përndryshe ai do të rrezikojë marrëdhëniet e tij thelbësore me Kristiandemokratët Gjermanë dhe industrinë gjermane të makinave.

Por me siguri, nëse vihet në qoshe, çdo populist mund të përdorë metodat e fundit të lojës së Trump: përpjekje për të detyruar elitat të kryejnë mashtrime për të parandaluar transferimin e pushtetit, ose vendosjen e ekstremistëve të djathtë në terren për të frikësuar ligjvënësit. Këto veprime të dëshpëruara sinjalizuan dobësinë e Trump. Por është e rëndësishme të theksohet se shumica e republikanëve ende nuk e mohuan Trump-in edhe kur u përballën me paligjshmërinë e tij të qartë, më 6 janar.

Populistët e tjerë të krahut të djathtë mund ta marrin parasysh këtë fakt. Ngjarjet e fundit në Shtetet e Bashkuara kanë treguar se elitat që janë të gatshme të bashkëpunojnë me autoritarët

do të tolerojnë shumë në fund. Ky precedent poshtërues ka shumë të ngjarë të jetë i vërtetë në vendet e tjera ku kapitalizmi i ngathët ka implikuar komunitetin e biznesit, në sjellje të paligjshme.

Populistët më të zgjuar se Trump e mbytin demokracinë ngadalë përmes makinerive ligjore dhe kushtetuese. Por kleptokracitë populiste të krahut të djathtë të bazuar në një shkrirje të biznesit të madh dhe fanatizmit, me fjalët e gazetarit indian Kapil Komireddi, mund të mos bien në heshtje./ Project Syndicate. Përktheu:Gazeta Si.

*Jan-Werner Mueller, Profesor i Politikës në Universitetin Princeton , është anëtar i Institutit të Studimeve të Avancuara në Berlin dhe autor i librit “Rregullat e Demokracisë”.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.