.png)
Në mes të pandemisë aktuale COVID-19, politikëbërësit në të gjithë botën po ndërmarrin stimuj fiskal (një kombinim i rritjeve të shpenzimeve dhe uljes së taksave) për të mbështetur ekonomitë e tyre.
Edhe para krizës së tanishme, rëndësia e politikës fiskale ka qenë në rritje, me politikën monetare të lehtësuar nga normat e interesit gati-zero.
Hulumtimi i ri i FMN-së zbulon se moshimi i popullsisë së një ekonomie është me rëndësi edhe kur konsiderohen stimujt fiskal. Në mënyrë të veçantë, hulumtimi zbulon se politika fiskale nuk është aq e efektshme në nxitjen e rritjes të ekonomive me popullsi të vjetër (shembulli i Shqipërisë sipas projeksioneve dhe Italisë), në krahasim me ekonomitë me popullsi më të re.
Stimujt fiskal në ekonomitë me një popullsi më të re kanë një efekt domethënës pozitiv në rritje, por efekti është shumë më i dobët në ekonomitë e plakura.
Hulumtimi ka analizuar 17 vende të Organizatës Zhvillim dhe Bashkëpunim Ekonomik nga viti 1985 deri në 2017, duke e ndarë kampionin në dy grupe për të parë raportin e të moshuarve në mesin e popullatës. Në ekonomitë e plakura, raporti mesatar i varësisë së pleqërisë (përcaktuar si raporti i njerëzve 65 vjeç dhe më i vjetër me ata midis 15 dhe 64 vjeç) është 26.5 përqind, ndërsa në ekonomitë jo të plakura është 18.9 përqind.
Në një nivel më të situr, një ekonomi e plakur sillet në këtë mënyrë sepse forca e saj e punës nuk rritet, ndërsa borxhi publik ka tendencë të jetë i lartë, dhe, prandaj, stimujt fiskal kanë efekte më të dobëta në konsum dhe investimet private. Kjo për shkak se popullsia në moshë pune ka më shumë të ngjarë se pensionistët të përfitojnë nga stimujt fiskal përmes efekteve të tilla si rritja e punësimit në korporata. Për më tepër, shumë pensionistë kanë të ardhura fikse, konsumi i të cilëve mbetet i qëndrueshëm ose madje bie me kalimin e kohës. Për më tepër, plakja e popullsisë mund të zvogëlojë rritjen e mundshme (duke ulur kontributin e punës dhe produktivitetin), me të cilin stimujt fiskalë mund të derivojnë më pak investime private. Sa më e vjetër të jetë ekonomia dhe sa më i lartë të jetë borxhi, aq më pak ndikim kanë stimujt fiskal në rritje.
Këto gjetje plotësojnë vëzhgimet ekzistuese se vendet me popullsi në plakje kanë rritje relativisht të ulët dhe borxh publik më të lartë. Sidoqoftë, gjetjet janë veçanërisht të rëndësishme sepse raportet e varësisë së pleqërisë janë rritur për disa dekada dhe parashikohet të rriten më tej. Brenda 30 viteve të ardhshme, më shumë se 20 vende në të gjithë botën do të tejkalojnë raportin e varësisë së pleqërisë 50 përqind - një nivel i paparë në historinë globale - me disa madje duke arritur në 70 përqind.
Me fjalë të tjera, plakja e popullatës po paraqet sfida të rëndësishme për politikëbërësit. Si mund ta mbështesim kërkesën agregate me ndikimin më të dobët të rritjes së stimujve fiskalë në ekonomitë e plakura?
Hulumtimi propozon implikime që politikëbërësit mund të marrin në konsideratë:
Një stimul më i madh fiskal mund të jetë i nevojshëm për të mbështetur kërkesën totale gjatë recesioneve.
Duke pasur parasysh efektet më të ulëta të stimujve fiskalë, politikat e tjera ekonomike (përfshirë reformat strukturore) do të duhet të luanin një rol më të rëndësishëm në mbështetjen e kërkesës së brendshme. Masat e politikave për të përmirësuar punësimin (për shembull, përmes pjesëmarrjes më të fortë të femrave në forcat e punës ose imigrimit të bazuar në nevoja të tregut të punës) do të ndihmonin në rritjen e efekteve të prodhimit në shoqëritë e plakura.
Siguroni hapësirë fiskale mjaft të madhe (hapësirë për të rritur shpenzimet ose ulur taksat më shumë sesa keni pasur planifikuar më parë, pa rrezikuar qëndrueshmërinë e borxhit ose hyrjen në tregjet e kapitalit) gjatë bumeve, në mënyrë që të përgatiteni për një stimul më të madh fiskal gjatë recesioneve, pa krijuar shqetësime për qëndrueshmërinë fiskale.
Plakja dhe tkurrja e Shqipërisë
Shqipëria po plaket dhe tkurret me ritme të shpejta. U desh të ndodhte pandemia që të ndërpriteshin largimet e të rinjve nga vendi, veçanërisht atyre të kualifikuar. Në të njëjtën kohë lindjet kanë rënë ndjeshëm, ndërsa popullsia e moshuar, vitet e fundit është trefishuar.
Dy dekadat e fundit, numri i të moshuarve është rritur ndjeshëm; nga 8% që zinte kjo grupmoshë në vitet 2001, në 2018 të moshuarit zënë 14% të popullsisë.
Sipas projeksioneve të INSTAT në 2031, mosha mesatare e popullsisë do të jetë afërsisht 42 vjeç, numri i vdekjeve do të rritet ndërsa shtimi i popullatës do të jetë edhe më i ulët.
Kurse sipas një raporti të Kombeve të Bashkuara, Shqipëria po plaket me ritme shumë të shpejta dhe grupmosha 65 vjeç e lart do të rritet me gati 20 % deri në 2050-ën, kurse grupmosha 0-19 vjeç do të ulet me më shumë se 10%.
Për shkak të rënies së lindjeve dhe emigracionit të lartë, popullsia e Shqipërisë u pakësua vitin e kaluar me 16 mijë e 472 persona me një rënie 0.6% edhe pse shtesa natyrore e vijon të jetë ende në territor negativ.
Rënia, emigracioni faktor me rëndësi
Emigracioni është një nga faktorët me shumë rëndësi në tkurrjen dhe plakjen e popullsisë, sipas INSTAT. Popullsia e Shqipërisë në 1 janar 2020 ishte 2.845.955 banorë, duke pësuar një rënie me 0,6%, krahasuar me 1 janar 2019. Në vitin 2019, shtesa natyrore e popullsisë është 6.624 banorë, duke pësuar një rënie prej 7,1 %, krahasuar me një vit më parë. Migracioni neto (Imigrantë-Emigrantë) është -23.082 banorë
Mosha mesatare rritet me 5 muaj, varion në 37,2 vjeç
Në 1 janar 2020, mosha mesatare e popullsisë ishte 37,2 vjeç nga 36,7 që ishte në 1 janar 2019. Në 1 janar 2020, raporti i varësisë së të rinjve (raporti i popullsisë 0-14 vjeç me popullsinë 15-64 vjeç) ka shënuar rënie në krahasim me 1 janar 2019, nga 25,1 % në 24,6 %, ndërsa raporti i varësisë së të moshuarve (raporti i popullsisë 65+ me popullsinë 15-64 vjeç) ka shënuar rritje, nga 20,5 % në 21,6 % gjatë së njëjtës periudhë.
Lindjet rënie me 1.3%, vdekjet rriten me 0,6%
Gjatë vitit 2019, lindën 28.561 foshnja, duke pësuar një rënie prej 1,3 %, krahasuar me një vit më parë. Numri i vdekjeve në 2019 është 21.937 persona, duke pasur një rritje prej 0,6 %, krahasuar me një vit më parë.
Kanë emigruar 43,835 persona gjatë 2019-ës
Në vitin 2019, numri i emigrantëve është 43.835 persona, duke pësuar një rritje prej 13,3%, krahasuar me një vit më parë. Numri i imigrantëve në 2019 është 20.753 persona, duke pësuar një rënie prej 12,3 %, krahasuar me një vit më parë.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
