Ekonomi

Ç’zbulon qyteti yt lidhur me ekonominë kombëtare?

Nicolas Berggruen, Washington Post-Në një treg në lëvizje, aksionet rriten së bashku dhe vala e një ekonomie në rritje ngre shumë vela shpëtimi për probleme të ndryshme. Në anën tjetër, në një treg rraskapitës, numri i stoqeve që sjellin fitime tenton të bjerë gjithnjë e më shumë, pasi që të kesh një treg dhe ekonomi të shëndetshme, kërkon më shumë se një sukses gjigand të ngjashëm me atë të kompanive si Google, Amazon dhe Apple. Duhet të ketë gjithashtu një gamë të gjerë të kompanive në rritje, duke hapur rrugën për një të ardhme të larmishme.

I njëjti model ndodh me qytetet e një kombi. Në një vend ku ekonomia dhe politika janë të shëndetshme, pothuajse gjithmonë ka një numër të konsiderueshëm qytetesh të lulëzuar - qytete me udhëheqje të suksesshme të industrive të ndryshme, me skena të dallueshme kulturore dhe me kohezion social. Por, ndërsa një vend bie, numri i qyteteve të shëndetshme tenton të tkurret. Edhe nëse një qytet i madh, ose kryeqytet lulëzon, është ende një shenjë e keqe kur qytetet e mesme dhe ato terciare fillojnë të ngecin e të bien në stanjacion.

Le të kujtojmë Greqinë e lashtë, vendlindjen e demokracisë perëndimore, filozofinë, mjekësinë dhe matematikën. Gjatë periudhës klasike, Athina u konsiderua si xhevahiri i kurorës, por kishte shumë shtete të tjera të lulëzuara në të gjithë rajonin. Pikat e nxehta gadishullore përfshinin Spartën, rivalin e famshëm të Athinës, por Delphi, Thebes dhe Korinti ishin gjithashtu vende të inovacionit të madh kulturor dhe intelektual, siç ishin qytetet më të largëta të tilla si Rhodes, Pergamon në Azinë e Vogël dhe Syracuse në Sicili. Rënia e Greqisë klasike u shënua nga një vitalitet në rënie i shumë prej këtyre qyteteve, veçanërisht pasi gjenerali romak Sulla e theu revoltën e tyre në vitin 88 përpara lindjes së Krishtit.

Në kulmin industrial të Shteteve të Bashkuara, qytetet po njihnin rritje: nga Bostoni në Baltimore në bregun lindor deri në brendësi të Amerikës së Veriut. Në Ohajo ishte Cleveland në veri dhe Cincinnati në jug me Toledo, Akron, Kolombus dhe Dejton në mes. Në vitet e hershme të shekullit të 20-të, secila prej tyre kishte shtëpi për biznese dinamike me shtrirje kombëtare ose globale. E njëjta gjë vlen edhe për qytetet në të gjithë zemrën industriale, nga Detroiti dhe Indianapolis në Louisville dhe St. Louis në Milwaukee dhe Kansas City. Në vitet e pasluftës, edhe qytetet si Jacksonville në Houston në Phoenix lulëzuan.

Megjithatë, me kalimin e kohës, kur popujt dhe perandoritë ngrihen, energjia kulturore dhe ekonomike ka tendencë të përqendrohet në më pak qytete, duke lënë vetëm një pjesë të vogël apo edhe një qytet të vetëm në larmishmërinë e zhvillimit. Në Shtetet e Bashkuara sot, ndarja e njohur midis "shteteve blu" dhe "shteteve të kuqe" nganjëherë del në pah si një ndarje urbane-rurale, por në fakt është më shumë një ndarje midis një grushti qytetesh që janë mirë dhe shumë të tjerë që po luftojnë, veçanërisht qytete të vogla dhe qytete të Jugut.

I njëjti model po zhvillohet në shumë vende industriale perëndimore. Në Francë dhe Britani, për shembull, dinamika kulturore, ekonomike dhe politike është thithur në Paris dhe Londër, ndërsa qytetet më provinciale janë lënë të lëngojnë dhe të bien. Një pjesë e madhe e votës së Brexit u nxit nga votuesit e pakënaqur në qytetet e ndryshkura të veriut, ndërsa Londra votoi pro qëndrimit në BE.

Ky përqendrim i dinamizmit gjithmonë e në sa më pak qytete në Amerikën e Veriut dhe në Europë, qëndron në kontrast të thellë me rritjen e qendrave urbane gjithnjë e më nxitëse të zhvillimit në Kinë dhe Azinë Jugore. Ndërkohë që Perëndimi i ka kushtuar vëmendje të madhe rritjes së mega qyteteve kineze si Pekini dhe Shangai dhe mega-rajoni Guangzhou-Dongguan-Shenzhen-Hong-Kong, sot, çdo herë e më i pasur dhe teknologjikisht më i sofistikuar se shumica e qyteteve perëndimore, ndoshta edhe më mbresëlënëse ka qenë pjesë e rritjes të ashtuquajturave qytete dhe rajone të mesme dhe terciare.

Pamje nga Chongqing, Kina

Qytetet e mesme kineze të tilla si Wuhan, Shenyang, Nanjing, Harbin, Chengdu, Chongqing dhe Xian të gjithë kanë më shumë se 5 milion njerëz që jetojnë në rajonet e tyre metropolitane dhe mirëpresin sektorë që janë në lulëzim, duke përmirësuar me shpejtësi universitetet dhe rritur skenan kulturore. Dhe qytetet terciare si Putian (në provincën Fujian), Suqian dhe Lianyungang (në provincën Jiangsu) dhe Qingdao dhe Yantai (në provincën Shandong) pritet të shohin PBB-në e tyre reale të rritet me 30 për qind ose më shumë gjatë viteve të ardhshme. Qeveria kineze është fokusuar me vendosmëri në sigurimin e stimujve të politikave për të nxitur fatet e këtyre qyteteve.

E njëjta gjë vlen edhe për Indinë. Azia Jugore për momentin ka vetëm dy qytete që i është akorduar statusi "alfa" nga indeksi i Loughborough University i qyteteve globale: Mumbai dhe Nju Delhi. Por ka edhe katër qytete të tjera "beta" që presin pas tyre. Qytetet si Bangalore, Chennai dhe Hyderabad, së bashku me Pune, Surat, Patna dhe Lucknoë, të gjithë kanë skena të lulëzuara kulturore dhe bimë të specializuara industriale botërore. Ajo që dijetari Kanekanti Chandrashekar Smitha i referohet si urbanizmi sipërmarrës i Indisë, tregon për shfaqjen e vazhdueshme të Indisë si një fuqi e madhe ekonomike dhe politike e shekullit të 21-të.

Me pak fjalë, dinamizmi urban ofron një masë të një energjie vitale të një vendi apo një rajoni. Një vend i shëndetshëm ka nevojë për më shumë se një pjesë të vogël të qyteteve për t'u përshtatur në mënyrë që i gjithë vendi të jetë i fuqishëm. Vendet që zhvillojnë dhe balancojnë numrin më të madh të qyteteve të shëndetshme, do të jenë fituesit e mëdhenj. Tani për tani, duket se Lindja po bëhet më e shëndetshme, duke shtuar nyje të reja urbane në rrjetin e qyteteve të ndërlidhura globalisht, ndërkohë që Perëndimi po i humb ato.


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë