Çfarë po ndodh me rolin ndërkombëtar të euros?

Kur Bashkimi Europian nisi përdorimin e euros dy dekada më parë, ekonomistët menduan nëse kjo monedhë e re mund të bënte një arritje që askush tjetër nuk kishte arritur në periudhën e pasluftës: të sfidonte dollarin e fuqishëm amerikan.

Tani Europa po përpiqet të vendosë mirëbesimet e euros përtej kufijve të saj. Një hap i rëndësishëm u ndërmor në 15 qershor kur u lëshuan obligacione me vlerë 20 miliard dollarë si pjesë e skemës së gjeneratës së ardhshme të BE (NGEU) për të rritur ekonomitë europiane. Këto obligacione ende mund të rivalizojnë bonot e Thesarit Amerikan si një aktiv i sigurt i zgjedhjes.

Monedhat ekzistojnë kryesisht për të lehtësuar transaksionet e njerëzve dhe bizneseve brenda kufijve të vendeve që i lëshojnë ato.

Lëshimi i një monedhe që të huajt duan të mbajnë mund ta bëjë më të lehtë për qeveritë që të mbledhin para prej tyre me norma të lira. Kjo nga ana tjetër ul koston e huamarrjes për firmat dhe bankat.

Euro është gjerësisht në dispozicion jashtë 19 vendeve që e përdorin zyrtarisht atë. Midis një e treta dhe gjysma e të gjitha kartëmonedhave euro nga vlera mbahen jashtë zonës së euros, sipas Bankës Qendrore Europiane (BQE).

Sidoqoftë, nga masat konvencionale të përdorura për të matur përdorimin ndërkombëtar, është një nënkampion i largët i dollarit.

Rreth një e pesta e të gjitha rezervave të këmbimit valutor të grumbulluara nga bankat qendrore, dhe një përqindje e ngjashme e kredive ndërkufitare dhe obligacioneve, janë të shprehura në euro - pjesa për dollarin është rreth 60%. Pjesa e pagesave të euros për transaksionet është shumë më afër asaj të dollarit,në mënyrë të çuditshme duke pasur parasysh që BE është importuesi dhe eksportuesi më i madh në botë i mallrave dhe shërbimeve. Akoma, mallrat si nafta mbeten me çmim më të madh në dollarë.

Në vitet e para të saj, monedha e vetme dukej sikur mund të rivalizonte kampionin e pasluftës. Në vitin 2007, euro madje u bë monedha më e popullarizuar në të cilën do të emetonte borxh në monedhë të huaj (për shembull nga shumëkombëshe). Nuk duhej të zgjaste. Kriza financiare që filloi atë vit i shtyu investitorët e dobët të rikthehen te dollari si monedha e tyre e zgjedhur.

Europa tani dëshiron të ketë një goditje tjetër, nëse jo në tejkalimin e dollarit, të paktën duke zvogëluar dominimin e këtij të fundit. Dy ndryshime në rrethana nënkuptojnë se ka një shans që euro të fitojë terren.

E para është qëndrimi i ndryshueshëm i Amerikës ndaj politikëbërjes ekonomike ndërkombëtare - të paktën nën presidencën e Donald Trump. Marka e tij e proteksionizmit ngatërroi me detyrimet që i takojnë emetuesit të valutës rezervë të botës. Edhe nën regjimin më pajtues të Biden, Europa ndalon që interesat e saj nuk do të jenë gjithmonë në përputhje me ato të Amerikës. Mbështetja te dollari perceptohet si një cenueshmëri potenciale edhe më e madhe se më parë.

Në mars, udhëheqësit e Eurozonës thanë se rritja e përdorimit ndërkombëtar të monedhës do t'i ndihmojë ata të arrijnë "autonomi strategjike". BE ka qenë veçanërisht e nxitur për të zbuluar se bizneset në rajon ishin detyruar të respektonin sanksionet amerikane që Europa kundërshtoi, për shembull mbi Iranin.

Në kohë krize, monedhat rezervë globale priren të rriten ndërsa investitorët kërkojnë një strehë. Ndryshimi i dytë erdhi, papritur, si rezultat i pandemisë. Ndërsa recesioni i fundit global e solli euron në greminë, me këtë rast veprimet e shpejta të BQE-së dhe qeverive kombëtare për të mbështetur ekonomitë e tyre u pritën mirë. Një forcim i tillë beteje ka rritur besueshmërinë e euros në një krizë - një atribut kryesor i një monedhe globale.

Më mirë akoma, një pjesë e reagimit ekonomik të bllokut ndaj krizës ka shkulur arkitekturën e monedhës së vetme në mënyra që duhet të forcojnë atraktivitetin e saj ndërkombëtar. Një hap i madh ishte krijimi i skemës NGEU dhe emetimi pasues i obligacioneve.

Obligacionet mbështeten në mënyrë efektive nga bilanci i të gjitha vendeve anëtare të BE-së, duke i bërë kështu afërsisht të ngjashme me obligacionet e Thesarit të Amerikës. Kjo është një risi relative në Europë, ku huamarrja është bërë kryesisht nga qeveritë kombëtare.

Mungesa e një "aktivi të sigurt" të tillë kishte qenë një element që pengonte përdorimin e euros ndërkombëtarisht. Të gjitha mënyrat e operacioneve ndërkufitare, nga menaxhimi i rezervës së bankës qendrore te kompanitë që marrin hua para në një valutë të huaj, mbështeten nga një pikë referimi pa rrezik likuid.

Zonës së euros i mungojnë disa nga elementet e një bashkimi koherent financiar, për shembull ndarja e rrezikut nëse bankat lëkunden. Mungesa e rishpërndarjes fiskale - pavarësisht nga NGEU - do të thotë që një përsëritje e krizës së eurozonës është akoma e mundur. Tregjet e kapitalit janë akoma të holla dhe të ballkanizuara, ndryshe nga ato të Amerikës.

Nëse fitimi i aksionit nga dollari ndihmon në izolimin e Europës nga arritja e Amerikës është e diskutueshme: bankat do të kenë gjithmonë nevojë për dollarë, dhe kështu një terren në Neë York, edhe nëse euro lulëzon.

Pak mendojnë se monedha e vetme mund të zhvendosë monedhën e para, por ndoshta mund të ribalancojë sistemin monetar ndërkombëtar. Kjo mund të ndihmojë në zvogëlimin e përçarjeve të shkaktuara nga bankierët qendrorë amerikanë, për shembull kur një shtrëngim i lehtë i politikës monetare në 2013 shkaktoi një "hidhërim të butë" që bëri jehonë globale.

Rritja e monedhave digjitale të emetuara nga bankat qendrore, të cilat BQE po mendon, mund të rezultojë në një ekuilibër të ri ku shumë monedha ndajnë statusin e valutës rezervë globale. Kjo mund të sigurojë hapësirë për juanin e Kinës, i cili ka aspiratat e veta globale, por tani për tani pengohet nga mungesa e konvertueshmërisë së tij.

Një rezultat i tillë ende ndihet disa vite larg. Por kjo do të shënonte një kthim në normë para Luftës së Dytë Botërore ku monedhat e shumta - dollari, sprovimi dhe franga franceze mes tyre - kishin një dominim të përbashkët.

Burimi: The Economist/Përshtati Gazeta SI

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.