Mjedis

BB: Kriza ekonomike do të përkeqësojë ajrin në Ballkan duke shtuar Covid-19

Ndotja e ajrit përkeqëson infeksionet e Covid-19

Nën paralajmërimet e një vale të dytë të Covid-19 në vjeshtë-dimër, Banka Botërore parashikon se në vendet e Ballkanit Perëndimor kriza do të detyrojë ekonomitë dhe njerëzit të përdorin lëndë djegëse më pak cilësore. Kjo do të çojë në rritjen e ndotjes së ajrit, i cili u tregua se ishte një nga rënduesit kryesorë në infektimin me koronavirusin e ri.

Një raport i fundit i BB sugjeron që ndotja e ajrit luan rol në përhapjen dhe ndikimin e pandemisë Covid-19 dhe kalimi në sezonin më të ndotur, në atë të dimrit, mund të shkaktojë shpërthime dhe nivele më të larta të infeksionit Covid-19 në Ballkanin Perëndimor.

“Familjet që mund të kenë vështirësi ekonomike përmes humbjes së të ardhurave direkte dhe indirekte, mund të zëvendësojnë karburantet me cilësi të lartë me lëndë djegëse më të lira ndotëse, të cilat mund të përkeqësojnë nivelin e ndotjes së ajrit”, thotë Banka Botërore.

Të dhënat tregojnë se ndotja e ajrit është faktori kryesor i rrezikut mjedisor, duke shkaktuar vdekje dhe aftësi të kufizuara në Ballkanin Perëndimor. Është vlerësuar se për shkak të ekspozimit ndaj ndotjes PM2.5 të ajrit të mjedisit, 3,300 njerëz vdesin para kohe çdo vit në B&H; 1.600 njerëz në Maqedoninë e Veriut; dhe 760 njerëz në Kosovë. Rreth 80-90 përqind e këtyre vdekjeve janë nga sëmundje kardiovaskulare (KV) (goditje dhe sëmundje ishemike të zemrës. Shumica e vdekjeve të lidhura me cilësinë e ajrit janë të personave në moshë produktive, në grupmoshën 50-70 vjeç.

Kostoja vjetore ekonomike që shoqërohet me dëmtimin e shëndetit nga ndotja e ajrit në B&H, Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut, të tre vendet e modeluara të Ballkanit Perëndimor, shkonte në një vlerë të barasvlershme nga 3.6 deri në 8.2 përqind e PBB-së - në 2016 mesatarisht 240 milion dollarë amerikanë dhe 1.38 miliardë dollarë amerikanë. Prevalenca më e lartë e sëmundjeve akute dhe kronike respiratore dhe pulmonare që vjen nga ekspozimi ndaj ndotjes së ajrit është arsyeja kryesore përse pandemia e Covid-19 përkeqëson pikërisht ndikimet në shëndet të ndotjes së ajrit.

Përderisa ekzistojnë disa nuanca të këtij asociimi, shpjegon BB në raport,  pacientët me probleme të tjera shëndetësore, veçanërisht me probleme kronike të mushkërive dhe zemrës të shkaktuara ose të përkeqësuara nga ekspozimi afatgjatë ndaj ndotjes së ajrit, kanë tendencë të jenë më të prekshëm nga sëmundjet e zakonshme dhe sëmundjet sekondare si gripi ose infeksionet. Me sa duket Covid-19 prek kryesisht mushkëritë dhe pjesët e tjera të sistemit të frymëmarrjes, dhe njerëzit me sëmundje që lidhen me ndotjen e ajrit ka të ngjarë të jenë shumë të prekshëm nga kjo sëmundje e re.

Ndotja e Ajrit dhe Covid-19

Pavarësisht mënyrës se si përhapet dhe kontrollohet Covid-19, shkencëtarët po diskutojnë dy lidhje kryesore midis cilësisë së ajrit dhe Covid-19:

1-Aktiviteti i reduktuar ekonomik i shoqëruar me masat e hershme të bllokimit ka frenuar ndotjen e ajrit në norma mjaft të dukshme. Rezultatet mund të vlerësohen si "testim pilot" i reformave të  politikave të propozuara shpesh për të frenuar ndotjen e ajrit, veçanërisht emetimet nga transporti.

2. Sa më shumë që të mbizotërojnë sëmundjet akute të mushkërive dhe sëmundjet kronike pulmonare në popullatat e ekspozuara ndaj ndotjes së ajrit, aq më të prekshëm janë ata ndaj COVID-19, i cili ka të ngjarë të amplifikojë pandeminë.

Ndotja e Ajrit si një parametër i cenueshmërisë nga Covid-19

Një numër gjithnjë e më i madh njerëzish të ekspozuar ndaj ndotjes së rëndë të ajrit vuajnë nga sëmundje të identifikuara si sëmundje që rrisin ndjeshmërinë ndaj Covid-19. Pacientët me parakushte, veçanërisht me probleme kronike të mushkërive dhe zemrës të shkaktuara ose të përkeqësuara nga ekspozimi afatgjatë ndaj ndotjes së ajrit, në përgjithësi janë më të prekshëm nga sëmundjet sekondare, siç janë gripi ose infeksionet. Dy faktorët kryesorë në lidhje me Covid-19 janë (1) rreziku i marrjes së sëmundjes më shpejt sesa personat e shëndetshëm, dhe (2) rreziku i shfaqjes së një reaksioni më të rëndë kur merret sëmundja. Në këtë pikë, rreziku i parë duket i papërfillshëm, por i dyti duket se konfirmohet. Prandaj, ulja e ndotjes së ajrit mund të ndihmojë në ashpërsinë e infeksionit viral - dhe çdo sëmundjeje me një profil të ngjashëm ndikimi - për personat më të cenueshëm. Shkencëtarët që analizuan shpërthimin e koronavirusit SARS në Kinë në vitin 2003 zbuluan se personat e infektuar që jetonin në zona me më shumë ndotje të ajrit kishin dy herë më shumë të ngjarë të vdisnin sesa ata në zonat më pak të ndotura.

Sipas një studimi të fundit nga shkencëtarët e Universitetit të Harvardit, njerëzit që jetonin në zona me vetëm një rritje të lehtë të ekspozimit ndaj PM2.5 kishin 15 përqind më shumë të ngjarë të vdisnin nga COVID-19, por ky studim u kritikua shumë për qasjen kërkimore dhe për gjetjet që duket se mbivlerësojnë së tepërmi riskun e vdekshmërisë së COVID-19 nga ndotja e ajrit.

Megjithatë, një dokument pune i Bankës Botërore sugjeron që PM2.5 është një parashikues shumë i rëndësishëm i rasteve të konfirmuara me COVID-19 dhe shtrimeve në spital. Ai zbuloi se marrëdhënia është jolineare dhe përshpejtohet në përqendrimet mbi udhëzimin e OBSH-së prej 10ug / m3, me numrin e rasteve të pritshme që dyfishohen, gjithçka tjetër konstante, kur ndotja përkeqësohet për 20 përqind.

Një studim në Italinë e Veriut ka arritur në konkluzionin që njerëzit që jetojnë në zona me ndotje të lartë dhe të tejzgjatur kanë më shumë të ngjarë të kenë probleme kronike me frymëmarrjen kronike dhe të jenë më të ndjeshëm ndaj çdo agjenti infektiv. Rezultoi që ekspozimi i tejzgjatur çon në një stimul inflamator kronik, madje edhe tek personat e rinj dhe të shëndetshëm - një bashkë-faktor i mundshëm ky për vdekshmërinë nga COVID19. Ky efekt është veçanërisht shqetësues sepse mund të nënkuptojë që shumë njerëz mund të pësojnë dëme shëndetësore afatgjata. Efektet afatgjata të kapacitetit të zvogëluar të mushkërive dhe frymëmarrjes që ndikojnë në performancën dhe cilësinë e jetës janë parë edhe tek pacientët me COVID19.

Sugjerimet

Banka Botërore sugjeron që duhet të ulet Ndikimi i Ndotjes së Ajrit tek Personat më të Cenueshëm nga COVID-19.

Të shpërndahen maska cilësore të fytyrës, rritja e qasjes tek filtrat për pastrimin e ajrit; instalimi i një numri më të madh filtrash të tillë në kopshte, shkolla dhe spitale është një shembull që tregon se si mund të arrihet një gjë e tillë. Sidoqoftë, duke pasur parasysh njohjen ende të kufizuar të virusit, ndikimin e tij dhe rrjedhën e tij te personat me probleme të tjera shëndetësore (ose me asnjë problem), është akoma e pasigurt sesa efektive mund të jenë këto masa për reduktimin e ndikimit të COVID-19.

Për të shmangur një rritje të theksuar të numrit të automjeteve personale në rrugë, komunat mund të ofrojnë transport shtesë me autobus. Kjo do ta bënte të mundur distancimin social në transportin publik si dhe mund të motivojë më shumë njerëz që të përdorin autobusët. Masat e tilla mund të plotësohen me rregullimin e transportit përmes, për shembull, kufizimit të qarkullimit të automjeteve private në zonat e përcaktuara të trafikut, veçanërisht gjatë pikut të ndotjes së ajrit. Nëse bashkitë investojnë për të patur më shumë autobusë, atëherë ata duhet të investojnë për autobusë elektrikë që nuk ndotin mjedisin.

Në planin afatmesëm dhe afatgjatë, rekomandohet kryerja e investimeve graduale për menaxhimin e cilësisë së ajrit. Masat duhet të përcaktohen me përparësi bazuar në efektivitetin e tyre sa i takon kostos, fizibilitetit institucional dhe shënjestrimit të pikave të nxehta të ndotjes. Marrja parasysh e ndotjes vjetore të ajrit në qytetet e Ballkanit Perëndimor, ulja e niveleve shumë toksike të ndotjes gjatë dimrit duhet të jetë një përparësi e lartë. Ndërkohë që kjo nuk do të zvogëlojë domosdoshmërisht infeksionet e COVID19, ajo do të zvogëlojë ndikimin dhe rrjedhën e sëmundjes, veçanërisht për njerëzit me probleme të tjera shëndetësore. Kjo do të kërkojë edhe investime në përmirësimin e ngrohjes së banesave pasi ajo do të ketë edhe ndikimin më të madh në ndotjen e ajrit në dimër.

Ky material nuk lejohet të kopjohet, apo riprodhohet pa miratimin e Gazetës “Si”. Ai është pronë intelektuale e gazetasi.al dhe si i tillë mbrohet nga ligji


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë