“Audiobooks”, trendy i botës së botimeve

‘Audiobooks’ po rriten në popullaritet, ato po bëhen gjithnjë e më krijuese. Tashmë libri që dëgjohet është një formë arti më vetvete.

Më 1878, menjëherë pasi shpiku fonogramin, Thomas Edison kishte një ide. Duke u përkulur në makinën e tij të re një ditë, ai recitoi fjalët: “Maria kishte një qengj të vogël. Ai ishte i bardhë si bora”. Ndërsa krijonte audion e parë ndonjëherë të fjalës së folur, Edison ëndërroi që një ditë teknologjia do të lejonte të regjistronte një roman të tërë.

‘Audiobooks’ janë në mes të një bum-i, parashikuar që tregu global do të rritet 25% në vitin 2020. Në krahasim me shitjet fizike të librave, audio është fëmija i botës së botimit, por po rritet me shpejtësi.

Ditët e grupeve të pluhurave të kasetave dhe versionet e klasikëve me lexime të lehta kanë mbaruar. Tani ‘audiobooks’ po tërheq gjithnjë e më shumë të pasionuarit e librit.

Ekzistojnë prodhime jashtëzakonisht ambicioze, tinguj të krijuar posaçërisht dhe përparime teknologjike si audio 3D rreth-tingull. Disa autorë madje e anashkalojnë shtypin dhe shkruajnë përmbajtje ekskluzive audio.

Për industrinë e botimit, e cila gjatë dy dekadave të fundit është përballur me pjesën e saj të drejtë të lajmeve të errëta, bumi në audio vlerësohet gjerësisht si një lajm i mirë. “Është djali me sy të kaltër i botimeve për momentin”, shpjegon Fionnuala Barrett, botuese e “Harper Collins”. “Askush nuk po frikësohet prej saj, në krahasim me atë moment të ngjashëm për librat elektronikë, ku ekzistonte frika se mos kanibalizonin format e tjera në botën e librave. Me audiobooks, ka një ndjesi që është një shtesë”.

Ndërsa, shitjet e librave audiobook janë në rritje dhe shitjet fizike të librave po bien, nuk është e dhënë që të dy gjërat janë të lidhura. Në fakt, audio ka një audiencë të re - pavarësisht nëse dëgjuesit janë ata që nuk blejnë zakonisht libra, ose lexuesit që dëgjojnë zhanre që libra fizikë nuk do i blinin.

Hulumtimi nga ‘Nielsen Book’ zbuloi se audiobooks në Mbretërinë e Bashkuar ishin veçanërisht të larta te meshkujt me banim urban të moshës 25 deri në 44 vjeç. Laurence Howell, drejtore e ‘Audible’ - platforma audiobook me pronësi në Amazon - thotë se ata gjithashtu kanë parë një rritje të madhe në grupmoshën 18 deri në 24 vjeç. “Kjo nuk është një grupmoshë që tradicionalisht është një grup i fortë për blerjen e librave”. Një studim i Shoqatës së Botuesit zbuloi se 54 për qind e blerësve të audiobooks në Mbretërinë e Bashkuar i dëgjojnë ata për lehtësinë e tyre, ndërsa 41 për qind e tyre zgjedhin formatin sepse i lejon ata të “konsumojnë” libra, në momentin që të lexojnë libra të shtypur nuk kanë mundësi.

Ka shumë diskutime nëse dëgjimi i një libri është ekuivalent me leximin e tij, por mbase kjo nuk është çështja. “Audio shpesh nuk konkurron me kohën e kaluar me librat”, thotë Richard Lennon, redaktori i ‘Penguin Audio’. “Ata janë njerëzit që përshtatin librat dhe autorët në ditët e tyre në mënyra të reja, pra njerëz që mund të jenë lexues ekzistues, por që kanë zbuluar se gjatë udhëtimit të tyre të përditshëm ose ushtrimit ose gatimit të darkës, ekziston një mundësi për të dëgjuar. Ose është një alternativë për TV-në për njerëzit që janë të vetëdijshëm për kohën e tyre në ekran. Audienca, me të vërtetë emocionuese për mua, janë njerëz për të cilët leximi dhe librat nuk janë thelbësisht pjesë e jetës së tyre”.

Popullariteti në rritje i audiobooks përkon me rritjen e podcast-ave dhe tregon një etje në rritje për përmbajtje audio, gjë që ka bërë që botuesit të futin burime në format, duke krijuar ekipe të dedikuara dhe duke krijuar studime të brendshme në mënyrë që të prodhojnë një dëgjim gjithnjë e më krijues dhe ambicioz. “Ne kemi investuar shumë në audio vitet e fundit”, thotë Lennon. “Ekziston një entuziazëm i vërtetë për mundësinë për të bërë gjëra emocionuese dhe krijuese dhe për të zgjeruar audiencën për libra. Qasja jonë ka qenë të mendojmë se si mund të vazhdojmë ta shtyjmë përvojën e të dëgjuarit gjithnjë e më shumë”.

Lennon thotë se tani ka libra në procesverbal që kurrë nuk do të konsideroheshin për audio 10 vjet më parë.

“Dhe ne nuk jemi të vetmit njerëz që e bëjmë atë. Ka shumë njerëz të shkëlqyeshëm që bëjnë botime audio me të vërtetë krijuese”, thotë ndër të tjera Lennon.

Ndërsa disa versione audio të librave paraqesin sfida, të tjerët ofrojnë përparësi të dukshme. Versioni i fundit i librit audio të “The Only Plane in The Sky”, historia e Garrett Graff e 11 shtatorit, përfshiu një kastë prej 45 personash, duke përfshirë shumë nga njerëzit e vërtetë të paraqitur në libër.

Edhe lënda më e dendur po shijon suksesin audio - nganjëherë ai ndihmohet nga një narrator i njohur. “The Order of Time”, të Carlo Rovelli sigurisht ka tërhequr disa dëgjues, të cilët normalisht nuk mund të zgjidhnin një libër mbi fizikën kuantike. “Jo shumë kohë më parë, një libër mbi fizikën teorike nuk do të ishte botuar fare në audio”, thotë Lennon.

Titujt klasikë janë dëshmuar të njohura në një format të dëgjueshëm, ndoshta sepse të dëgjuarit e toneve delikate të një zëri të njohur është një mënyrë tërheqëse për të bërë rrugën tuaj përmes atyre librave që gjithmonë kemi menduar t’i anashkalojmë, por nuk është e vërtetë. Për ata që thjesht zbulojnë formatin, përvoja e tyre e parë mund të jetë vendimtare.

Edhe pse transmetimi i një libri është gjithmonë joshës, emrat e mëdhenj funksionojnë vetëm nëse kanë një lidhje të vërtetë me materialin. Ndonjëherë narratorët shpesh grumbullojnë fansa, të cilët i ndjekin ata nga një libër te tjetri.

Vetë autorët gjithashtu po përfshihen shumë më tepër në procesin e audios. “Duket se ka një përqafim shumë më të madh të audios që nga fillimi me autorët, gjë që është vërtet emocionuese sepse e shndërron atë në një proces të hedhjes bashkëpunuese”, thotë botuesja Barrett. Disa madje janë duke shkruar për versionin audio. Ben Aaronovitch, autor i serisë së fantazive të ‘Rivers of London’, ka pranuar se tani ka në kokën e tij versionin e personazheve të tij të aktorit Kobna Holdbrook-Smith, kur ai shkruan.

Të tjerët po shkruajnë përmbajtje vetëm audio. Michael Lewis, Adam Kay, Jon Ronson, Joanne Harris dhe Phillip Pullman kanë shkruar të gjitha veprat origjinale për audio. “Për ta, unë mendoj se është një mundësi emocionuese për të provuar shkrimin krijues, por në një format të ndryshëm, duke menduar për audio dhe si do të tingëllojë tregimi juaj për dëgjuesin”, thotë ajo. Përmbajtja origjinale tani është në qendër të platformës, e cila po punon gjithashtu me dramaturgët për të krijuar drama të reja. “Qasja në teatër mund të jetë ende mjaft e kufizuar dhe unë mendoj se shumë dramaturgë janë të ngazëllyer për mundësinë për të arritur audiencë të re përmes audios”.

Për Richard Lennon, ka kaq shumë ngazëllim që mund të gjenden në bastisjen e katalogut dhe krijimin e librave audio për autorët dhe tekstet që nuk janë regjistruar kurrë më parë. “Ju keni momentin për të qenë në gjendje të krijoni regjistrime të disa prej këtyre gjërave ikonike vërtet të mrekullueshme që nuk janë bërë kurrë”.

Po në të ardhmen? Barrett mendon se ne po fillojmë të shohim potencialin e audios si një formë arti. “Ne kemi arritur në atë pikë kthese ku është duke u bërë mjaft kryesore, por elementi artistik duhet të vazhdojë të luhet akoma. Ne jemi në llojin e ‘mbjelljes së flamurit në rërë kur bëhet fjalë për prodhime ambicioze”.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.