A mund të bëhet euro monedha e botës?

Monedha e parë e Europës ishte një tetradrahm, mbi të cilën ishte i pikturuar një buf. Simboli i mençurisë kishte për qëllim të bindte udhëheqësit e Athinës së lashtë. I njëjti zog është edhe në monedhën 1 euroshe të Greqisë.

Kjo nuk është e vetmja mënyre që tetradrahma njihet tek ekonomistët modernë. Ata argumentojnë se një monedhë e fortë kishte nga pas një republikë demokratike dhe Athina ishte shembulli. Në mungesë të një stabiliteti të tillë në ditët e sotme në Amerikë, vë në pikëpyetje dollarin si monedha e botës.

A mund të jetë ky momenti i euros?

Presidentja e Bankës Qendrore Amerikane Christine Lagarde dhe Paschal Donohoe, drejtues i Eurogroup, ku bëjnë pjesë ministrat e financave të zonës së euros, kanë folur se si mund t’i japin euros një rol ndërkombëtar.

Euro nuk është gati të zëvendësojë dollarin. Por mund të ketë një funksion gjithnjë e më të rëndësishëm. Dhe nëse politikëbërësit shfrytëzojnë momentin, ndryshimet potenciale epokale në rendin financiar global mund të funksionojnë në dobi të Europës.

Që nga lindja e saj në 1999, euro ka qenë një pretendente për statusin global. Në prag të krizës financiare të viteve 2007-09, zyrtarët euopianë kishin shpresë se me kalimin e kohës ajo mund të rivalizonte dollarin. Më pas erdhi kriza e euros e viteve 2010. BQE-ja nuk u krijua për të qenë një huadhënës i mundësisë së fundit, gjë që i bëri obligacionet qeveritare të cenueshme. Sistemi bankar i Europës ishte i ndarë përgjatë linjave kombëtare. Tregjet e kapitalit ishin shumë të vogla për të kompensuar një rrezik të tillë. Eurozona siguroi pak asete të sigurta për ata që kërkonin të parkonin para: emetuesit e bonove ishin ose shumë të kursyer (në rastin e Gjermanisë) ose nuk kishin besueshmëri (në rastin e Italisë dhe Spanjës). Borxhi i përbashkët, i mbështetur nga i gjithë blloku, mezi ekzistonte. Perspektivat e zymta të rritjes ekonomike më pas detyruan yield-et afatshkurtra dhe afatgjata nën zero. Me asetet europiane që ofronin kthime të ulëta, kishte pak kërkesë për euro dhe asnjë rol global për monedhën.

Ndërrimi i pllakave

Sot euro është një opsion i dytë i qëndrueshëm, por shumë larg dollarit, duke llogaritur për 1/5 e rezervave globale të bankës qendrore kundrejt 3/5 e monedhës së gjelbër, me numra të ngjashëm për emetimin e obligacioneve në valutë të huaj. Gjatë dekadës së fundit, ndërsa bota është diversifikuar gradualisht nga dollari, euro ka luftuar për të fituar terren. Megjithatë, disa zyrtarë europianë tani besojnë se kjo mund të ndryshojë, për katër arsye.

E para është se arkitektura financiare e eurozonës është bërë më e sigurt. BQE është shfaqur si një huadhënës i fundit, përveç emrit, një proces që filloi si përgjigje ndaj krizës së euros nën Mario Draghi, atëherë president i bankës qendrore. Gjatë pandemisë Covid-19, banka krijoi një program të blerjes së obligacioneve me një buxhet prej më shumë se 1.8 trilion euro (2.1 trilion dollarë). Kur yield-et e obligacioneve sovrane u zgjeruan shpejt në mënyrë të pakëndshme mes inflacionit në vitin 2022, politikëbërësit krijuan një skemë të pakufizuar blerjeje obligacionesh për të parandaluar që diferencat e tilla të ndodhin ë në të ardhmen.

Investitorët kanë parë që BE mbështet qeveritë ë vështirësi dhe do të vazhdojë ta bëjë. Gjatë pandemisë, blloku krijoi një plan 807 mld eurosh financuar nga borxhi i përbashkët i BE-së, në formë ndihmë. BQE është supervizorja e 114 bankave më të mëdha në Europë që posedojnë 82% të aseteve bankare në total.

Për më tepër, të investuarit në Europë është bërë më e drejtpërdrejtë – një arsye e dytë për optimizëm. Fondi i rimëkëmbjes së pandemisë së Europës krijoi shumë borxhe të përbashkëta, dhe kështu asete të sigurta që janë vërtet europiane. Gjermania madje është gati të fillojë të shpenzojë shumë, mes një deficiti të financuar në të gjithë kontinentin për shpenzimet e mbrojtjes, të cilat zyrtarët besojnë se duhet të rriten nga 2% në 3.5% të PBB-së në vitet e ardhshme.

Arsyeja e tretë është se institucionet e Europës tani duken më tërheqëse, të paktën kur krahasohen me ato të Amerikës. Partitë e së djathtës janë të forta dhe po fitojnë terren në vende si Gjermania dhe Franca. Njëra është në pushtet në Itali. Megjithatë, në të njëjtën kohë, euro është monedha e përbashkët e 20 shteteve sovrane dhe ka një bankë qendrore jashtëzakonisht të pavarur që e mbikëqyr atë. Anëtarët do të luftonin për të rënë dakord për çdo ndryshim në mënyrën e qeverisjes së monedhës, e lëre më llojin e kërkuar për ta armatosur atë për përfitime gjeopolitike. Për më tepër, sanksionet ndaj vendeve të tjera do të kërkonin pëlqimin e të 27 anëtarëve të BE-së. Sundimi i ligjit është thelbësor për çdo aspekt të BE-së; kontrollet dhe balancat e bllokut nuk janë në dyshim. As konsensusi i gjerë, i krijuar gjatë dekadave të kompromisit dhe pajtimit, nuk është se BE-ja duhet të jetë sa më e hapur ndaj tregtisë dhe investimeve të huaja. BQE-ja ka krijuar një kornizë për ofrimin e likuiditetit në euro për vendet jo-euro, e cila mund të jetë më tërheqëse për vendet e goditura nga kriza sesa linjat e shkëmbimit të Fed-it nëse Trump vazhdon kursin e tij aktual. Askush nuk dëshiron t’i japë presidentit amerikan ndikim.

Kontinent i vjetër, truke të reja

Ka dhe një arsye finale për optimiziëm: gjendja e tregtisë ndërkombëtare. Tërheqja e Amerikës nga tregtia globale, do të zhvendëosë Europën në një rol të rëndësishëm. Të mirat dhe shërbimet e bëra në euro krijojnë tregje ndihmëse për monedhën, duke përfshirë financimin e tregtisë, sigurimin dhe derivatet mbrojtëse për normat e interesit dhe monedhat. Lidhjet e reja tregtare do të çojnë gjithashtu në krijimin e llogarive të kredisë dhe depozitave të bazuara në euro në të gjithë botën, të cilat, nga ana tjetër, do të krijojnë kërkesë për aktive në euro dhe, në fund të fundit, për rezerva të bankës qendrore euro, pasi çdo huadhënës i mundësisë së fundit duhet të rezervojë monedhat e mbajtura nga institucionet financiare vendase.

Europa ka një shans për të marrë drejtimin e një rendi të ri tregtar liberal, i cili do të krijonte mundësi për të formësuar sistemin financiar. Ursula von der Leyen, presidentja e Komisionit Europian, vëren me gëzim se sa “shumë vende në mbarë botën [dëshirojnë] të punojnë më afër me ne”. Sipas hulumtimit të BQE-së, në vitet 2000, fqinjët lindorë të eurozonës filluan të faturojnë tregtinë në euro për shkak të lidhjeve më të ngushta tregtare me bllokun; e njëjta dinamikë tani mund të shfaqet diku tjetër. Kapitali tenton të ndjekë shtrirjen gjeopolitike.

Hulumtimet nga Elisabeth Kempf, atëherë e Universitetit të Çikagos, dhe bashkëautorët zbulojnë se menaxherët e aseteve dhe bankat investojnë më pak në vende të udhëhequra nga qeveri me prirje politike të ndryshme nga ato të tyre (siç matet nga donacionet ose përkatësitë e tyre politike).

Megjithatë, mundësi të tilla nuk do të bien në prehrin e politikëbërësve europianë. Do të kërkohen gjithashtu reforma të vështira. Si fillim, vendeve me shumë borxhe, jo më pak Franca dhe Italia, do të duhet të nxisin rritjen ekonomike në mënyrë që të mbeten të qëndrueshme fiskale, në vend që të shtojnë grumbullin e obligacioneve të investueshme thjesht për të funksionuar buxhetet e tyre. Gjermania, Holanda dhe vendet skandinave përballen me detyrën e kundërt: ato duhet të përdorin hapësirën e tyre fiskale për investime, në procesin e krijimit të aseteve të sigurta. Rritja ekonomike në të gjithë BE-në do të ndihmonte në rritjen e kthimit të të gjitha aktiveve në euro, duke përfshirë obligacionet e qeverisë, duke i bërë ato akoma më tërheqëse./TheEconomist

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.