Mallkimi gjeografik i Europës

Tani që ka mbaruar vjelja e rrushit në Europë, është koha të flasim për kuptimin e fjalës “terroir”. Është e vështirë për t’u definuar, por shpjegon procesin e prodhimit pa ndërhyrjen e njeriut: një tokë e dedikuar vetëm për vreshta. Moti, përbërja e dheut, drita e diellit, bimët përreth etj. Nuk ka asnjë njeri, sado i aftë, të bëjë magjinë e terroir-it Burgundian (toka franceze ku bëhen varietetet më cilësore të rrushit për Pinot apo Chardonnay).

Sipas të dhënave, Kina dhe Brazili janë vendet më të pasura me rezerva tokësore në botë. Asnjë vend nga Europa nuk është në listën me 10 vende, Groenlanda, një territor i largët dhe autonom i Danimarkës mban vendin e 8. Mineralet e rralla përdoren tek avionët e deri tek pajisjet elektronike dhe Kina e pasur me to, mund t’i përdorë si presion ndaj vendeve të tjera. Prandaj edhe Donald Trump që shpresonte të godiste fort Kinën me tarifa, tani po bën llogaritë e varësisë. Për këtë arsye ai po mban me të mira Japoninë dhe Australinë, po ashtu të pasura, por jo Europën, ku pasuritë nëntokësore janë pothuajse inekzistente.

Situata nuk është më e mirë as në drejtimin e energjisë. Në fund të 2020-s, Europa kishte vetëm 1.7% të rezervës botërore të gazit natyror. Kina kishte 4.5% dhe SHBA pak më shumë. Rusia 20% dhe Lindja e Mesme 40%. Jo rastësisht, Europa ka dhe kostot më të larta energjetike, sidomos Britania. Prandaj dhe Rusia ka mundur t’i mbijetojë sanksioneve të perëndimit që prej pushtimit të Ukrainës. Ngjarjet botërore varen nga fosilet e planktoneve para 100 milionë vitesh.

Ishte një kohë, gjysmë shekulli më parë, kur ishte e pamundur të harroje gjeografinë. Një vend mund të jetë shumë si një tjetër, nëse do të kishte njohuritë e duhura. Singapori dhe Dubai ishin modele se si të përparonin pa avantazhe natyrore. (Kjo e fundit nuk është, dhe në njëfarë mënyre duhet thënë ende, një petro-ekonomi.) Ashtu si piktura moderne kishte evoluar drejt “rrafshësisë” gjithnjë e më të madhe, kështu bëri bota, në një rast të jetës që imitonte artin.

Sigurisht, edhe në atë kohë, zhurma post-gjeografike injoroi disa fakte të sikletshme. Të kesh një vijë bregdetare dhe për rrjedhojë një port potencial është një avantazh natyror. Cilat vende vërtet të pafavorizuara në Tokë, si Çadi pa dalje në det dhe i shkretëtiruar, po ecin mirë? Pak. Por u desh lufta në Ukrainë për të shkatërruar iluzionin e një bote të sheshtë. Në një dekadë që e ka rikthyer “gjeon”-në në gjeopolitikë, Europa shquhet si një vend i pakapshëm nga natyra, jo vetëm në krahasim me superfuqitë, por edhe me ato si Kanadaja. Edhe përveç burimeve të pakta të kontinentit, ekziston afërsia e tij me pika të tilla problematike si Saheli dhe Lindja e Mesme. Dhe mos harroni vetë Rrafshin Europian. Mungesa e barrierave gjeografike ndaj pushtimit ka ushqyer paranojat nacionaliste nga Prusia në Rusi.

Në këtë pikë, mund të qeshim me liberalët dhe shpresat e tyre naive për një planet të qetë. Megjithatë, me sa mbaj mend, turma e gjeografisë së vdekur ishte shpesh konservatore, të paktën në Britani. Nuk ka pasur kurrë një deklaratë më të madhe besimi në një botë të sheshtë sesa Brexit.

Epo, ndërsa Brexit vazhdon të kënaqë jo më shumë se 1/3 e votuesve dhe qeveria laburiste po afrohet më shumë me BE-në, diçka duhet t’u vijë njerëzve. Britania është, për mirë a për keq, europiane. Nuk është vetëm se të ardhurat e saj për frymë janë shumë më afër atyre të BE-së sesa ato të SHBA-së. Ose se pritjet britanike për shtetin e mirëqenies janë më shumë gjermanike sesa amerikane, siç e kupton çdo qeveri që përpiqet ta shkurtojë atë.

Mbi të gjitha, Britania është e sfiduar gjeografikisht dhe po kështu është edhe pjesa më e madhe e Europës. Edhe Norvegjia e bekuar nga nafta ka një kufi tokësor rus për të llogaritur. Dhimbjet e kokës britanike – migrimi i parregullt nga Afrika dhe Lindja e Mesme – janë dhimbje koke franceze, jo të anglosferës, për arsye që janë të dukshme për këdo që ka një hartë. Kur të vijë dhjetëvjetori i referendumit rreth verës së ardhshme, do të duhet t’u shpjegohet njerëzve që ishin fëmijë në atë kohë se burrat dhe gratë e rritur mendonin se ne mund t’i shpëtonin Europës.

Kur Trump të ketë takimin e tij të shumëpritur me Xi Jinping këtë javë, Europa do t’i ngjajë një fëmije që shikon dy prindër që grinden për kokën e saj. Brezat e njëpasnjëshëm të liderëve europianë meritojnë të gjitha kritikat në botë për faktin se e lanë kontinentin të bëhet vasali që është sot. Neglizhenca ushtarake, preferenca për një “treg social” ndaj rritjes me çdo kusht: këto ishin gabime për jetë a vdekje, të bëra vetë.

Vetëm një gjë mund të thuhet në zbutje. Faktet gjeografike ishin dhe janë kundër Europës. Shpërndarja e pabarabartë e burimeve të caktuara në mbarë botën do të tregohet me kohën. Vendimet më të mira do ta kishin zbutur problemin (Britania dhe Gjermania duhet të kishin kopjuar përqafimin francez të energjisë bërthamore, për shembull) por vetëm deri në një pikë. Në fund të fundit, edhe sikur elementi njerëzor të kishte qenë tepër cilësor, mungesa e terroir-it do të ndihej.

Shkruar nga Janan Ganesh, kolumnist i Financial Times për politikat ndërkombëtare*

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.