.png)
Gazeta Si – “Lufta bërthamore është çmenduri. Nëse një armë bërthamore do të lëshohej kundër Shteteve të Bashkuara, qoftë edhe nga një komb agresor i armatosur me armë bërthamore si Koreja e Veriut, politika amerikane dikton një kundërsulm bërthamor”.
Kjo përgjigje pothuajse me siguri do të shkaktonte një sërë ngjarjesh që shpejt do të dilnin jashtë kontrollit.
“Bota mund të zhduket në dy orët e ardhshme”, më tha në një intervistë gjenerali Robert Kehler, ish-komandant i Komandës Strategjike të SHBA.
Annie Jacobson, gazetare investigative amerikane, kandidate për çmimin “Pulitzer”, përshkruan rreziqet e armëve bërthamore në një artikull në faqen e internetit “Mother Jones”.
Artikulli është një fragment nga libri i saj i ri, i sapobotuar në Shtetet e Bashkuara dhe Gjermani, “Nuclear War: A Scenario” (“Lufta Bërthamore: Skenari”).
Titulli gjerman, “72 minuta deri në asgjësimin” (e njerëzimit), është më shqetësues dhe ka dhënë shkas në një debat të gjerë mbi rreziqet e parandalimit bërthamor.
Kjo do të thotë, se strategjia ushtarake që “konsiston në përgatitjen e masave të tilla që armiku, duke pasur parasysh pasojat e sulmit të tij, duhet të largohet nga zbatimi i skenarit. Në këtë kuptim lidhet me garën e armatimeve që filloi pas Luftës së Dytë Botërore dhe përbën kornizën konceptuale dhe justifikimin ideologjik të saj”.
Në vitet 1980, kur u regjistrua kulmi i 70,481 armëve bërthamore në botë, rreziqet e luftës atomike ishin mjaft të pranishme dhe të diskutuara gjerësisht nga opinioni publik.
Me përfundimin e Luftës së Ftohtë, shkrirjen dhe pakësimin e armatimeve (sot në botë ka rreth 12.500 armë bërthamore të ndara midis nëntë vendeve), rreziku i një konflikti bërthamor ka filluar të duket gjithnjë e më i largët.
Sot kjo nuk është më kështu: lufta ruse në Evropë kundër Ukrainës dhe kërcënimi i konfliktit midis Izraelit dhe Iranit e kanë bërë këtë rrezik jashtëzakonisht më aktual. Edhe pse deri më tani parandalimi ka funksionuar kundër Rusisë.
Gjëja interesante dhe e frikshme në lidhje me librin e Jacobsen, është se ajo tregon se vendimi i një personi të vetëm do të mjaftonte për të çliruar apokalipsin bërthamor, pavarësisht nëse ai është një diktator i paparashikueshëm dhe paranojak si Kim Jong-un, apo i varur nga provat e forcës, si Vladimir Putin, ose një president i zgjedhur në mënyrë demokratike.
Është një fakt i njohur mirë nga strategët ushtarakë. “Gjatë krizës së Watergate, Sekretari i Mbrojtjes, James Schlesinger, i shqetësuar se një Richard Nixon i dehur dhe i zhytur në mendime, mund të vendosë të nisë një sulm bërthamor, thuhet se u tha udhëheqësve të Pentagonit që të konsultohen me të ose me Sekretarin e Shtetit, Henry Kissinger më parë, pas një direktive nga Shtëpia e Bardhë”, kujton gazeta “New York Times” në analizën e librit.
Jacobsen, nga ana e saj është e bindur se me të kanë folur shumë ekspertë ushtarakë, sepse mendojnë se publiku duhet ta dijë se diçka e tillë mund të ndodhë.
“Shtetet e Bashkuara mbajnë një politikë lëshimi bërthamor të quajtur ‘Launch on Warning’. Kjo do të thotë se nëse një satelit ushtarak, tregon se kombi është nën sulm bërthamor dhe një radar i dytë paralajmërues i hershëm e konfirmon atë informacion, presidenti lëshon raketa bërthamore në përgjigje. Ish-Sekretari i Mbrojtjes William Perry, më tha: ‘Pasi të paralajmërohemi për një sulm bërthamor, ne përgatitemi të kundërpërgjigjemi. Kjo është politika. Të mos presim’”.
“Presidenti i Shteteve të Bashkuara ka autoritetin e vetëm për të lëshuar armë bërthamore. Ai nuk kërkon leje nga askush. Jo Sekretari i Mbrojtjes, jo Kryetari i Shefave të Përbashkët të Shtabit, as Kongresi i Shteteve të Bashkuara”, shpjegon Jacobsen në një ndërhyrje në “The New Scientist”.
“Kur Presidenti mëson se duhet t’i përgjigjet një sulmi bërthamor, ai ka vetëm 6 minuta për ta bërë këtë. Gjashtë minuta është një minutazh i paarsyeshëm i kohës për të ‘vendosur nëse do të lëshohet Harmagedoni’”, u ankua ish-presidenti amerikan Ronald Reagan në kujtimet e tij.
“Gjashtë minuta për të vendosur se si t’i përgjigjesh një sinjali bllokues në një radar… Si mund ta zbatohet arsyeja në një moment të tillë?”.
Megjithatë, presidenti duhet të përgjigjet, sepse mjafton një raketë balistike ndërkontinentale rreth 30 minuta për të arritur nga një platformë lëshimi në Rusi, Korenë e Veriut ose Kinë në çdo qytet të Shteteve të Bashkuara dhe anasjelltas.
Nëndetëset e armatosura bërthamore mund të reduktojnë kohën e nisjes për të synuar në 10 minuta ose më pak.
Sot ekzistojnë nëntë fuqi bërthamore, me një total prej më shumë se 12,500 armë bërthamore gati për përdorim.
“Shtetet e Bashkuara dhe Rusia kanë afërsisht 1.700 armë bërthamore secila: armë që mund të lëshohen brenda sekondave ose minutave, pasi presidentët e tyre përkatës të japin komandën”, – thotë sërish Jacobsen.
Megjithatë, Shtetet e Bashkuara kanë vetëm 44 raketa për të kapur dhe shpërthyer kokat bërthamore të armikut. Dhe presidenti i ardhshëm amerikan mund të jetë Donald Trump.
“Bëra një seri intervistash me fizikanin Richard Garwin, i cili tani është 95 vjeç. Ai është ndoshta personi më i ditur mbi armët bërthamore në planet dhe ndoshta di më së shumti për politikën gjatë historisë së gjatë, sepse ishte 23 ose 24 vjeç kur projektoi bombën e parë termonukleare. Në testin ‘Ivy Mike’, bomba shpërtheu me një forcë prej 10.4 megatonësh, rreth 1.000 herë më e madhe se ajo në Hiroshima. Garwin më tha se frika e tij më e madhe ishte dhe ka qenë gjithmonë teoria e të çmendurit. Ai përdori shprehjen franceze, ‘Après moi, le déluge’ – pas meje, le të bëhet hataja – duke iu referuar idesë se një lideri të çmendur, maniakal, egoist dhe narcist, i cili mund të lëshonte një armë bërthamore për arsye që askush nuk do t’i dijë kurrë”, vijon Jacobsen për “Mother Jones”.
Në vitin 1983, Shtetet e Bashkuara simuluan skenarë të mundshëm lufte në një lojë të quajtur “Profeti Krenar”, në të cilën morën pjesë ekspertë të ndryshëm.
Midis tyre ishte një profesor i Universitetit të Yale-s, Paul Bracken, i cili, thotë Jacobsen, u lejua të fliste për të në terma të përgjithshëm: “Ai shkroi në librin e tij se të gjithë u larguan shumë të dëshpëruar, sepse nuk ka rëndësi se si fillon skenari bërthamor – qoftë nëse NATO është e përfshirë apo jo, pavarësisht nëse Kina është e përfshirë apo jo, – ai përfundon gjithmonë në të njëjtën mënyrë, në mënyrën më të tmerrshme, sepse Amerika ka një politikë ‘lëshimi pas alarmit’. Le të mos presim të thithim një goditje bërthamore. Sapo një raketë të bëhet gati për nisje dhe të ketë konfirmim dytësor nga radari tokësor, presidentit i kërkohet të nisë një kundërsulm”.
Çështja është se nuk është e mundur të dihet nëse raketa përmban një kokë bërthamore. Por presidenti duhet të vendosë menjëherë nëse do të përgjigjet. Dhe nëse ai vendos ta bëjë këtë me koka bërthamore, apokalipsi atomik bëhet i pashmangshëm.
Duke u nisur nga ky supozim, libri “Lufta Bërthamore: Skenari”, tregon në detaje dhe moment pas momenti se çfarë do të ndodhte nëse Koreja e Veriut do të lëshonte një raketë kundër Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
“Libri e lë të hapur pyetjen se çfarë e shtyu Korenë e Veriut të kryente këtë akt çmendurie. A do të ishte vërtet diktatori Kim Jong-un aq i çmendur sa të sulmonte Shtetet e Bashkuara? Ndoshta po imagjinoni t’i mbijetoni kundërsulmit të pashmangshëm? Sipas inteligjencës amerikane, Koreja e Veriut ka ndërtuar sistemin më të madh të bunkerit nëntokësor në botë për dekada të tëra. Udhëheqja e vendit supozohet se ka mjaft ushqime, ujë dhe ilaçe për t’u ngulitur nën tokë për vite me rradhë. Apo është thjesht një keqkuptim, një aksident i tmerrshëm? A është ky një test i raketave jashtë kontrollit? Në këtë skenar imagjinar, është e paqartë pse u lëshua raketa. Pheniani qëndron i heshtur, ashtu si në realitet. Ndërmjet janarit 2022 dhe majit 2023, Koreja e Veriut kreu rreth 100 teste raketash. Vendi nuk njoftoi as edhe një paraprakisht. Gjëja tronditëse: për pjesën tjetër të skenarit, nuk ka rëndësi nëse nisja ishte e qëllimshme apo aksidentale”, vëren revista gjermane “Spiegel”.
Një nga pikat më problematike është se udhëheqësit kanë vetëm disa minuta për të vendosur nëse zbulohet një sulm i mundshëm.
Është një përgjegjësi kaq e rëndë që si George W. Bush, Barack Obama dhe Joe Biden donin të ndryshonin politikën e “lëshimit pas alarmit”.
Por ata nuk e bënë këtë, sepse askush nuk ka gjetur ndonjëherë një alternativë ndaj politikës së parandalimit bërthamor.
Një tjetër element problematik është “sistemi i paralajmërimit të hershëm” rus, i cili është “i pabesueshëm”: sipas ekspertëve amerikanë, ekziston rreziku që ai të sinjalizojë sulme joekzistente si reale, duke shkaktuar një reaksion zinxhir (problem që rëndohet nga fakti që presidentët e Shtetet e Bashkuara dhe Rusia nuk po komunikojnë aktualisht.)
Përshkrimi i Jacobsen për reaksionin zinxhir të parandalimit bërthamor është aq i tmerrshëm, sa Denis Villeneuve, regjisori i “Dune”, bleu të drejtat për të bërë një film të tij.
Paradoksalisht mund të jetë i vetmi lajm i mirë që sjell libri. Jacobsen tregon pse, përsëri në intervistën me “Mother Jones”: ka të bëjë me filmin më të famshëm ndonjëherë mbi apokalipsin bërthamor, “The Day After”, i cili – i publikuar në vitin 1983, bëri të gjithë botën të kuptonte rreziqet e luftës bërthamore.
Është një histori imagjinare e një lufte bërthamore midis Amerikës dhe Rusisë Sovjetike dhe gjysma e botës e pa atë.
“Është interesante se prapa skenave, rrjeti televiziv ‘ABC’ mori shumë presione për të mos e transmetuar, – kujton Jacobsen -. Por, një amerikan shumë i rëndësishëm e pa atë: Reagan mori pjesë në një shfaqje private në Camp David. Shefi i tij i shtabit u përpoq ta këshillonte që të mos e shikonte, por ai e pa. Në ditarin e tij, ish-presidenti shkroi se ishte ‘shumë i dëshpëruar’, mori telefonin dhe telefonoi presidentin e atëhershëm sovjetik, Mikhail Gorbachov dhe të dy liderët folën me njëri-tjetrin, që në të vërtetë është zgjidhja e vetme për të gjithë këtë. Falë atyre komunikimeve, konferencës së tyre dhe traktatit, arsenali i çmendur bërthamor u reduktua në rreth 12,500 sot, një reduktim i konsiderueshëm. Përpara se të shihte “The Day After”, ish-presidenti kishte një qasje shumë më të ashpër dhe më agresive. Reagan ndryshoi pozicionin e tij dhe u bë shumë më i kujdesshëm”.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
