2023, viti që gjithçka (dhe asgjë) ndryshoi në Lindjen e Mesme

Nga Gazeta ‘Si’-Në shkurt, dhjetë muaj dhe ‘një jetë më parë’, një diplomat nga një shtet i Gjirit ofroi një parashikim të sigurt për vitin e ardhshëm.

Lindja e Mesme, argumentoi ai, ishte e lodhur nga konflikti. De-përshkallëzimi dhe diplomacia do të ishin urdhrat e ditës, pasi armiqtë e vjetër panë përfitimet e arritjes së paqes.

“Ky është një moment ndryshimi për të gjithë rajonin,” tha ai.

Të paktën pjesa e fundit ishte e saktë. Sulmi i përgjakshëm i Hamasit në Izrael më 7 tetor dhe ofensiva izraelite në Gaza që pasoi, shënuan konfliktin më vdekjeprurës midis izraelitëve dhe palestinezëve që nga viti 1948. Ai e ka shtyrë rajonin në prag të një lufte më të gjerë , një luftë që tashmë e ka tërhequr Amerikën, Iranin dhe militantë nga të paktën katër vende arabe.

Lufta ka tronditur, me gjasë, transportin global dhe madje mund të rrezikojë ofertën e Joe Biden për rizgjedhje. Konflikti izraelito-palestinez, i cili deri vonë dukej kryesisht i fjetur, ka tronditur globin dhe duket se ka transformuar Lindjen e Mesme. Ose ndoshta jo. Në vend të riformësimit të rajonit, ai thjesht mund të ketë përforcuar problemet e kahershme të Lindjes së Mesme.

Përpara “të shtunës së zezë”, siç e quajnë izraelitët 7 tetorin, kishte një shtytje serioze për de-përshkallëzimin rajonal. Në mars, Arabia Saudite arriti një marrëveshje për të lehtësuar tensionet me armikun e saj të gjatë, Iranin. Marrëveshja u nënshkrua në Kinë, një vend i cili më parë kishte luajtur pak rol në diplomacinë e Lindjes së Mesme. Më pas, në maj, sauditët ranë dakord të lejonin Bashar al-Assad, diktatorin e zhytur në gjak të Sirisë, të rimarrë vendin e tij në Ligën Arabe. Shtetet e Gjirit dhe Egjipti u përpoqën të ndreqin lidhjet e trazuara me Katarin dhe Turqinë, të cilat i kishin shmangur prej vitesh për shkak të mbështetjes së tyre për Islamin politik.

Edhe pse të gjitha kanë lidhje të ngushta me Amerikën, dhe disa me Izraelin, shtetet e Gjirit nuk janë sulmuar nga përfaqësuesit iranianë. As Izraeli nuk është nën sulm nga ndonjë shtet arabë – vetëm aktorë joshtetërorë shumë të fuqishëm për t’i kontrolluar qeveritë.

Për dekada, karakteristika përcaktuese e Lindjes së Mesme ka qenë dobësia e përhapur e shtetit. Përveç gjashtë anëtarëve të Këshillit të Bashkëpunimit të Gjirit ( gcc ), një klub petro-monarkish të qëndrueshme, rajoni është një grup shtetesh të dështuar. Lufta vetëm sa e ka bërë më të qartë.

Najib Mikati, kryeministri libanez, pranon hapur se ai nuk vendos nëse vendi i tij shkon në luftë me Izraelin; ajo zgjedhje i takon Hizbullahut, milicisë dhe partisë politike të mbështetur nga Irani. Sulmet e tij të përditshme ndaj Izraelit kanë mbajtur mijëra trupa izraelite përgjatë kufirit me Libanin. Në Jemen, Houthis, një tjetër milici e mbështetur nga Irani, kanë detyruar qindra anije mallrash të shmangin lundrimin nëpër Detin e Kuq.

Megjithatë, veprimet e tyre nuk e kanë frenuar Izraelin nga sulmi i tij shkatërrues në Gaza, as nuk e kanë detyruar Amerikën të kërkojë një armëpushim ose të tërheqë trupat e saj nga Lindja e Mesme. Ata kanë imponuar kosto mbi Izraelin, Amerikën dhe ekonominë botërore – por ndoshta me kosto më të madhe për popullsinë e tyre, të cilët tashmë vuajnë nga qeverisja e dobët dhe tani rrezikojnë të tërhiqen në konflikt rajonal.

Shtetet e dobëta priren të kenë ekonomi të dobëta. Abdel-Fattah al-Sisi, diktatori egjiptian i rikthyer në një mandat të tretë në zgjedhjet e menaxhuara nga skena në dhjetor, ndoshta do të falënderojë votuesit e tij duke zhvlerësuar monedhën për herë të katërt në dy vjet. Në nëntor, Jordania ra dakord për një program 1.2 miliardë dollarësh me fmn-në , duke zëvendësuar një marrëveshje të mëparshme që duhej të përfundonte në mars 2024.

Përsëri, lufta në Gaza do ta përkeqësojë këtë problem. Rezervimet e turizmit kanë rënë jo vetëm në Izrael, por edhe në Egjipt; disa avionë perëndimorë kanë ndaluar fluturimet drejt Libanit dhe madje edhe Jordanisë. Sulmet Houthi ndaj transportit detar do të dëmtojnë të ardhurat e Egjiptit nga Kanali i Suezit dhe do të rrisin çmimet për konsumatorët arabë, shumë prej të cilëve tashmë ankoheshin për inflacionin.

Konflikti do të zgjerojë gjithashtu hendekun midis Gjirit dhe pjesës tjetër të rajonit. Vizitorët në vendet e gcc këtë vjeshtë vështirë se do të kishin ndjerë se Lindja e Mesme ishte në trazira. Hotelet dhe restorantet ishin të mbushura plot në Dubai, i cili priti një samit të klimës cop 28 me pjesëmarrje të mirë. Sauditët u dyndën në parqe argëtimi, ndeshje sportive dhe aktivitete të tjera që mbretëria organizoi si pjesë e një festivali argëtues vjetor.

As Bahreini dhe as Emiratet e Bashkuara Arabe, dy shtetet e Gjirit që kanë marrëdhënie zyrtare diplomatike me Izraelin, nuk i ndërprenë ato lidhje si përgjigje ndaj luftës së Gazës. Emiratet e bashkuara arabe janë një nga vendet e pakta, linjat ajrore shtetërore të të cilave nuk kanë reshtur së fluturuari për në Tel Aviv që nga shpërthimi i luftës – ndoshta një deklaratë diplomatike më shumë sesa një vendim tregtar. Arabia Saudite ende dëshiron të bëjë marrëveshjen e saj të normalizimit me Izraelin, megjithëse tani nuk ka gjasa të ndodhë së shpejti.

Gjatë pjesës më të madhe të presidencës së tij, Biden u përpoq të sillej sikur Amerika kishte mbaruar me Lindjen e Mesme; ai donte të fokusohej në Evropë dhe, veçanërisht, në Azi. Por Lindja e Mesme nuk mbaroi me të. Që nga 7 tetori Amerika ka dërguar dy grupe aeroplanmbajtëse dhe mijëra trupa në rajon. Diplomatët kalojnë mes Jerusalemit dhe kryeqyteteve arabe për të parandaluar zgjerimin e luftës dhe për të folur për atë që ndodh pas saj. Marina e Amerikës ka nisur një koalicion ndërkombëtar për të siguruar transportin në Detin e Kuq.

Ky është kryesisht një rikthim në formë për Amerikën, fuqia e jashtme e padiskutueshme e rajonit për një kohë të gjatë. Vitet e fundit janë folur shumë për një Lindje të Mesme më shumëpolare. Megjithatë, në mes të krizës më të keqe të rajonit në një dekadë, Rusia dhe Kina kanë luajtur pak rol përtej nevojës së Perëndimit për hipokrizinë e perceptuar të tij.

Në Tokën e Shenjtë, lufta ka përforcuar në vend që të përmbysë një prirje afatgjatë – drejt mospërputhjes. Optimistët shpresojnë se lufta do të krijojë një mundësi për një zgjidhje të përhershme midis izraelitëve dhe palestinezëve. Sondazhet sugjerojnë se do të bëjë të kundërtën. Një sondazh i publikuar në dhjetor nga anketuesi kryesor palestinez zbuloi se 72% e palestinezëve në Bregun Perëndimor dhe Gaza menduan se Hamasi kishte të drejtë të sulmonte Izraelin më 7 tetor, pavarësisht nga pasojat e tmerrshme. Në një sondazh nga Instituti i Demokracisë së Izraelit, një institut kërkimor jopartiak, 52% e hebrenjve izraelitë thanë se vendi i tyre nuk duhet të ndjekë një zgjidhje me dy shtete pas luftës.

Është shumë herët për të parashikuar se si (ose edhe kur) do të përfundojë lufta në Gaza. Megjithatë, deri më tani, ajo nuk i ka riformuar kufijtë e rajonit, siç bënë luftërat në 1948, 1967 dhe 1973. As nuk ka rrëzuar ndonjë regjim – megjithëse me kalimin e kohës, ndoshta mund t’i japë fund qeverisë së Hamasit në Gaza dhe qeverisë së Binyamin Netanyahut në Izrael.

Ajo që ka bërë është fshirja e fjalëve shpresëdhënëse për një Lindje të Mesme “të re” duke nxjerrë në shesh problemet e vjetra dhe të pazgjidhura të rajonit.

Burimi: The Economist/Përshtati Gazeta Si

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.