Mes shumë problemeve të llojeve të ndryshme – mbi të gjitha: pandemia, kriza e kinemasë dhe një rënie gjithnjë e më shqetësuese e shikuesve televizivë – Oscars, ceremonia e ndarjes së çmimeve do të jetë natën mes 27 dhe 28 marsit, duket se janë në një krizë identiteti ose të paktën në fazën për të marrë një drejtim. Me pak fjalë, siç shkruante “Vox”, ata që organizojnë Oscars “nuk mund të vendosin nëse kanë ndonjë lidhje me botën apo vetëm me Shtetet e Bashkuara”. Me fjalë të tjera, ai duket se nuk e ka të qartë nëse është më e drejtë dhe e dobishme të synohet të jetë një ngjarje e madhe lokale, e ndjekur në të gjithë botën, por që ka të bëjë më së shumti me kinemanë e një vendi të vetëm, të Shteteve të Bashkuara, apo nëse ajo është më mirë t’i hapen kinemasë botërore, atyre që e bëjnë dhe atyre që e shikojnë.
Është një pyetje që përfshin zgjedhje mes rrugëve të ndryshme, me përfitime dhe disavantazhe relative, për shkak të shkaqeve dhe proceseve të kohëve të fundit, por edhe pasojë e arsyetimit që ekzistonte kur, në fund të viteve njëzetë të shekullit të njëzetë, u dhanë Oscarët e parë, të cilat atëherë quheshin vetëm Academy Aëards.
Fakti kryesor është se, siç shkroi Alissa Wilkinson në Vox, vetë çmimet Oscar u krijuan pikërisht për të shpëtuar Hollyëood. Në fund të viteve 1920, ajo që tashmë ishte industria më e madhe e filmit në botë ishte në fakt në një periudhë të vështirë. Pavarësisht suksesit që kishte pasur dhe pasurisë që kishte krijuar, Hollyëood-it iu desh të përballej me problemet e imazhit dhe u perceptua si një industri shumë e pavlerë dhe joserioze, diçka për të cilën nuk kishte nevojë të vihej shumë bast. Përveç kësaj, shumë punëtorë të Hollivudit (aktorë, regjisorë dhe skenaristë, por edhe anëtarë të ekuipazhit) këmbëngulën për kushte më të mira pune dhe mundësinë për të pasur sindikatat e tyre.
Me propozimin dhe iniciativën e Louis B. Mayer, një nga tri themeluesit e Metro-Goldëyn-Mayer (ose MGM), në vitin 1927 u themelua AMPAS, Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit, e cila nga viti 1927 filloi të jepte çmimet e saj: menjëherë në formën e një statuje, por që nuk quhet ende Oscar. AMPAS u përdor nga producentët për t’u marrë me një forcë edhe më të madhe negociuese me punonjësit dhe çmimet Oscar ishin, në një përmbledhje të ofruar për Vox nga historiani David Thomson, “një operacion i marrëdhënieve me publikun që synonte të promovonte konceptin se Hollivudi ishte një vend i mrekullueshëm në të cilin ishin magjepsëse dhe u krijuan histori emocionuese”.
Në vitet e para të Oscars, pjesa më e madhe e biznesit ishte në Shtetet e Bashkuara, dhe kaq shumë interes ishte padyshim tek audienca e atij vendi. Me kalimin e kohës, edhe kinemaja e pjesës tjetër të botës u ndërgjegjësua për çmimet Oscar dhe u përpoq të merrte pjesë në to. Filmi i parë i huaj që u nominua për çmimin më të rëndësishëm ishte, në vitin 1939, Iluzioni i Madh, një film francez (por i interpretuar edhe në gjermanisht, rusisht dhe anglisht) nga Jean Renoir. Në vitin 1946, filmi zviceran Marie-Louise ishte i pari që fitoi një Oscar, për skenarin më të mirë. Por sa pak u interesuan Oscars për pjesën tjetër të botës, dëshmon fakti se çmimi për filmin më të mirë të huaj u vendos vetëm në vitin 1956 dhe fakti se për shumë dekada ai çmim mbeti dytësor.
Problemi është se në mesin e shumë kategorive të Oskarëve të destinuar pothuajse gjithmonë shpërblejnë filma amerikanë ose të paktën anglishtfolës, kategoria për filmin më të mirë të huaj, e cila vetëm nga viti 2020 quhet “filmi më i mirë ndërkombëtar”, mbeti një lloj rrethimi i mbrojtur për filmat e të tjerëve. Ka ndodhur vetëm 12 herë në historinë e Oscars që një film jo-anglisht të nominohet për një Oscar për filmin më të mirë.
Në vitin 2020, fitorja më e madhe e Oskarit të filmit “Parasite” të Koresë së Jugut ishte historike në mënyrën e vet, dhe është gjithashtu e jashtëzakonshme që filmi japonez i këtij viti “Drive My Car” është nominuar në katër kategori – Filmi më i mirë, Filmi më i mirë Ndërkombëtar, Regjisori më i mirë dhe Skenari më i mirë joorigjinal – dhe filmi danez Flee është nominuar jo vetëm si filmi më i mirë ndërkombëtar, por edhe si dokumentari më i mirë dhe filmi më i mirë i animuar. Përveç këtyre shembujve të fundit, megjithatë, fakti mbetet se, siç shkroi Vox, “në terma absolutë, ishin kryesisht filma në gjuhën angleze, shumë prej tyre të prodhuar në Shtetet e Bashkuara, ata që fituan”.
Bazuar në një sërë vendimesh që synojnë ta bëjnë më të larmishëm dhe ndërkombëtarë përfaqësimin e mijëra profesionistëve që përbëjnë Akademinë, ka nga ata që mendojnë se Oscarët, megjithatë, po ndërkombëtarizohen, me synimin për t’u bërë çmime amerikane për kinematografinë botërore.
Duke përshëndetur në mënyrën e tyre një ndryshim që diku tjetër duket se ka nisur mirë prej disa kohësh, me serialet dhe filmat ndërkombëtarë të Netflix ose me faktin se, edhe për shkak të pandemisë, të ardhurat jashtë Shteteve të Bashkuara – veçanërisht në Kinë – po bëhen gjithnjë e më shumë vendimtare. Siç shkroi Vox, “për të mos u bërë i parëndësishëm, dhe ndoshta edhe i paaftë për të paguar, Hollyëood duhet të ndryshojë dhe të zgjerohet”. Në këtë kuptim, Oscars do t’i përshtateshin vetëm atij ndryshimi.
Ata që i shohin Oscars si çmime ndërkombëtare, të aftë për të rritur famën (dhe arkën) e filmave që përndryshe mund të kenë vështirësi në Shtetet e Bashkuara, kundërshtohen, megjithatë, nga ata që besojnë se duhet t’i qëndrojnë besnikë traditës dhe të fokusohen kryesisht mbi kinemanë amerikane: pjesërisht për ta “mbrojtur” atë, pjesërisht për të parandaluar që çmimet Oscar të bëhen çmime të rëndësishme, por gjithnjë e më pak të ndjekura në Shtetet e Bashkuara, vendi nga i cili transmetohen dhe për të cilin është krijuar ceremonia.
Një sërë arsyesh (përfshirë krizën e dukshme të Golden Globes, të vetmet çmime që, megjithëse në mënyrën e tyre, u përpoqën me të vërtetë të konkurronin me Oscars) i bëjnë vitet e ardhshme ndoshta vendimtare për të vendosur nëse Oscarët do të rrezikojnë më shumë rrugën ndërkombëtare apo nëse në vend të kësaj ata do të përpiqen me më shumë vendosmëri për t’u rikthyer tërheqës para së gjithash në Shtetet e Bashkuara, ndoshta duke menduar për ceremonitë apo çmimet që kanë të bëjnë me filmat më të shikuar në Shtetet e Bashkuara dhe jo filma, ndoshta të bukur dhe të famshëm, por pak të vlerësuar. Në fakt, është e vështirë të mendohet se, edhe me gjithë skicën e mundshme, një numër i konsiderueshëm spektatorësh do të interesoheshin për një ceremoni që shpërblen filma, regjisorë, aktorë, aktorë dhe anëtarë të ndryshëm që kanë punuar në filma të panjohur në rreth njëzet kategori.
Nuk është e sigurt se ajo që do të ishte e përshtatshme në Hollivud është e njëjtë me atë që do të ishte e përshtatshme për Akademinë dhe Oskarët, dhe mbi të gjitha nuk është e qartë për momentin se çfarë do të ishte realisht më e përshtatshme. Wilkinson, në artikullin e tij, qartazi anon drejt një ndërkombëtarizimi më të madh të çmimeve Oscar dhe shkruan: “Një brez spektatorësh të rinj që u rritën në internet mund të jenë më të hapur ndaj perspektivave të kinemasë globale, më të vëmendshëm ndaj asaj që po ndodh përreth botës. Dhe nëse Akademia dëshiron të qëndrojë aktuale dhe të sigurojë që ceremonia të ruajë dominimin që ka pasur për gati një shekull, ajo duhet të përshtatet dhe duhet ta bëjë këtë shpejt”.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
