.png)
Një studim i Bankës Botërore tregon se sa fort është goditur sektori privat shqiptar nga pandemia globale në raport me vendet e rajonit dhe disa prej vendeve europiane dhe si e përballoi krizën.
Shqipëria hyri në krizën COVID-19 menjëherë pas tërmetit shkatërrues në nëntor 2019. Përhapja e COVID-19 goditi edhe më shumë Shqipërinë. Për të eksploruar pasojat e kësaj tronditje të paparë ndaj firmave shqiptare, Njësia e Analizës së Ndërmarrjeve të Bankës Botërore dhe IFC ndërmorën një studim në qershor 2020, duke kontaktuar përsëri të njëjtat biznese që morën pjesë në Anketa e Ndërmarrjeve në 2019. Analiza përmbledh gjetjet nga sondazhi dhe krahason ndikimet e COVID-19 në sektorin privat shqiptar me ato të vërejtura në Gjeorgji, Moldavi, Itali, Greqi, Bullgari, Slloveni dhe Kroaci.
Ndërsa ka dallime midis këtyre vendeve në evolucionin e pandemisë, kohën dhe masën e kontrollit ndaj saj, situatës ekonomike para-pandemike dhe periudhës në të cilën u ndërmorën sondazhet, krahasimet ndër-vendore janë të dobishme për të kuptuar ndikimin e COVID-19 në sektorin privat të Shqipërisë nga një perspektivë ndërkombëtare.
Rënie drastike e kërkesës dhe rënie e shitjeve
COVID-19 shkaktoi një goditje marramendëse për bizneset shqiptare, por vendi nuk është një anomali për sa i përket ndikimit tërësor krahasuar me vendet e tjera: 71% e firmave në Shqipëri raportuan ulje të kërkesës, e cila është më pak e rëndë se në Greqi dhe Moldavi, e krahasueshme me Italinë, Gjeorgjinë dhe Bullgarinë, dhe më keq se Sllovenia dhe Kroacia.
Ndërsa kërkesa ra, shitjet ranë mesatarisht me 52%, e cila është e ngjashme me shitjet që u ndikuan nga COVID-19 në Moldavi, Itali dhe Gjeorgji, por më keq se në Greqi, Bullgari, Slloveni dhe Kroaci. Segment Ltd. Kompania që është marrë në intervistë për të pasqyruar shifrat e ndikimit të COVID-19, përjetoi një rënie të ndjeshme të shitjeve, shoqëruar me ndërprerje të zinxhirit të furnizimit në vendet që prodhojnë makineri dhe pajisje, duke ndikuar më tej në inventarin e firmës. Për shkak të pasigurive në rritje, firma vendosi të kufizojë porositë afatgjata.
Kriza i detyroi firmat të ulin punësimin
Përshtatjet ndaj krizës përsa i përket punësimit në Shqipëri kanë qenë në masë. Njëzet e tetë përqind e firmave ulën numrin e punëtorëve me kontrata afatgjata, një pjesë shumë më e lartë se në Greqi, Itali, Moldavi dhe Kroaci, por e krahasueshme me vendet e tjera. Mesatarisht, firmat shqiptare ulën numrin e punëtorëve me kohë të plotë me 11% që është dukshëm më keq se në Greqi, Itali dhe Kroaci, megjithëse më mirë se në Gjeorgji, dhe e krahasueshme me nivelet në Slloveni, Moldavi dhe Bullgari. Ndikimet e diferencuara në punësim mund të jenë shoqëruar pjesërisht me strukturën e paketave të qeverisë për mbështetjen ndaj krizës së shkaktuar prej COVID-19. Për shembull, Italia përjashtoi largimet nga puna së bashku me sigurimin e programeve të punës me kohë të pjesshme, ndërsa në Shqipëri, subvencionet e pagave ishin në dispozicion për firmat që kishin pushime nga puna. Segment Ltd. është ndër firmat që nuk kanë larguar punëtorë për të mbështetur rimëkëmbjen post-pandemike dhe për të mbajtur punëtorët e kualifikuar, duke marrë parasysh vështirësitë me të cilat përballen firmat shqiptare në gjetjen e punëtorëve të kualifikuar.
Stresi financiar ka qenë i mprehtë
COVID-19 goditi rëndë financat e ndërmarrjeve të Shqipërisë. Ndërsa një pjesë e ngjashme e firmave raportoi ulje të njëjtë të likuiditetit dhe fluksit të parave në dispozicion në të gjithë vendet; 58% e firmave në Shqipëri raportuan se vonuan pagesat për furnitorët e tyre, një pjesë mjaft më e lartë se në shtatë vendet e tjera. Për më tepër, gati 40% e firmave shqiptare parashikojnë rënie të detyrimeve të prapambetura në muajt e ardhshëm, më të larta se në Gjeorgji, Bullgari, Slloveni dhe Kroaci, të ngjashme me nivelet në Greqi dhe Itali, dhe më të ulëta se në Moldavi. Përvoja e zonjës Goci, të LTD-së deri më tani ka qenë më e mirë se mesatarja pasi përparësia e saj ka qenë mbajtja e fluksit të parave për të mbuluar gjërat bazike, siç janë pagesa e qirasë dhe lista e pagave.
Firmat shqiptare ishin jashtëzakonisht fleksibël, megjithëse më pak në përdorimin e mjeteve dixhitale
Një pjesë jashtëzakonisht e madhe e firmave shqiptare raportuan të rregullonin operacionet e tyre në përgjigje të krizës (77%) por, pavarësisht procesit të fortë në dixhitalizim, lëvizja drejt veprimtarisë në internet ose punës në distancë ka qenë relativisht e vështirë. Tetëmbëdhjetë përqind e firmave raportuan fillimin ose rritjen e aktivitetit të biznesit në internet, më e ulët se Gjeorgjia dhe Moldavia, e krahasueshme me Greqinë, Italinë, Slloveninë dhe Kroacinë dhe më mirë se Bullgaria. Vetëm 15% e firmave shqiptare raportuan të kalonin në modalitetet e punës në distancë, afërsisht gjysma e mesatares në vendet e tjera përveç Bullgarisë. Këto zbulime mund të tregojnë sfida me të cilat përballet sektori privat i Shqipërisë në funksionimin e teknologjive dixhitale. Segment Ltd. është ndër firmat që ishin në gjendje të shfrytëzojnë platformat online dhe t'i përdorin ato për të promovuar produktet dhe shërbimet e saj në vendet fqinje. "Ky ishte një ndërrim loje për ne pasi operacionet tona gjithmonë janë drejtuar përmes mjeteve konvencionale", nënvizoi znj. Goci. Kompania e saj ka parë rezultate të menjëhershme me eksportet e saj në rritje me 30%.
Mbrojtja e të ardhurave të punëtorëve ka qenë një përparësi e përgjigjes së politikës së qeverisë
Në përgjithësi, me gati gjysmën e firmave që marrin mbështetjen e qeverisë që nga qershori, mbulimi i ndihmës qeveritare në Shqipëri ka qenë relativisht më i ngushtë se në Itali, Greqi, Slloveni dhe Kroaci por akoma më i gjerë se në Gjeorgji, Bullgari dhe Moldavi. Megjithatë, duke marrë parasysh madhësinë e qeverisë si pjesë të PBB-së, qeveria e Shqipërisë dha një mbështetje relativisht më të fortë se shumë vende të tjera. Mbrojtja e të ardhurave të punëtorëve përmes subvencioneve të pagave ka qenë objektivi kryesor i mbështetjes së qeverisë për sektorin privat ku përfituan 88% e firmave që morën çdo lloj mbështetje qeveritare. Fokusi në subvencionet e pagave është disi i ngjashëm me atë të Sllovenisë, Kroacisë dhe Greqisë, dhe dukshëm më i lartë se në vendet e tjera. Qeveria gjithashtu ofroi skema të garantimit të kredisë që u mundësojnë firmave të përdorin para nga bankat tregtare për të paguar pagat, si dhe për kapital qarkullues dhe investimeve. Që nga qershori, kjo ndihmoi 21% të firmave për mbështetje, mbulim më të keq se Italia dhe Greqia, por më mirë se katër vendet e tjera. 21% e firmave përfitoi nga shtyrja e detyrimeve të borxhit, ndërsa vetëm 11% dhe 7% morën përkatësisht transferime parash dhe lehtësime fiskale. Segment Ltd. përfitoi nga një formë e mbështetjes së qeverisë: shtyrja 3-mujore e pagesave të kredive.
Vërejtjet përfundimtare
Sondazhi nënvizon goditjen e ashpër që bëri pandemia në firmat shqiptare. Mbështetja më e rëndësishme e qeverisë në nivelin e firmës duket se kanë qenë subvencionet e pagave që është një instrument efektiv për goditjet e përkohshme. Nëse kriza COVID-19 zgjatet, sigurimi i subvencioneve të mëtejshme të pagave do të jetë sfidues duke pasur parasysh hapësirën e kufizuar fiskale. Qeveria ka të ngjarë të duhet të vazhdojë të bëjë zgjedhje të vështira dhe sektori privat ka të ngjarë të duhet të bëjë rregullime të mëtejshme ndërsa pandemia vazhdon. Përshpejtimi në dixhitalizim mund të rrisë aftësinë e firmave jo vetëm për të përballuar krizën, por edhe për të zgjeruar aksesin në tregje të reja dhe për të rritur shitjet, siç është përjetuar nga Segment Ltd. Rritja e sasisë së të dhënave dhe përvojës në mbarë botën do të ndihmojë në eksplorimin e opsioneve të tjera të politikës.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
