Libra

10 gjëra që (ndoshta) nuk i dini për Don Kishotin dhe Servantesin

Ka klasikë të letërsisë që kapërcejnë kohën dhe epokën në të cilën janë shkruar, për të hyrë në imagjinatën kolektive me personazhet e tyre ikonë. Një prej tyre është padyshim Don Kishoti i La Mançës nga Miguel de Cervantes, një roman i botuar në dy vëllime midis viteve 1605 dhe 1615. Nëse aventurat e Don Kishotit dhe Sanço Panços, kundër mullinjve me erë janë të njohura për shumicën, ka kuriozitete për librin dhe autorin që ndoshta nuk i njihni...

Shitjet në numra - Botimi i parë i Don Kishotit u shpërnda në vetëm 1200-1500 kopje. Megjithatë, pas një fillimi të qetë, ai që tani konsiderohet si romani i parë i botës moderne u bë bestseller: vlerësohet se në më shumë se katërqind vjet janë shitur nga 400 deri në 500 milionë kopje. Kopja e parë e romanit e përkthyer në anglisht u shit në ankand në Sotheby's në vitin 1980, për t’u rishitur nëntë vjet më vonë për një shumë modeste prej një milion e gjysmë dollarësh.

Barku i Sanço Panços - Shumë ekspertë pajtohen se Cervantes-i nuk e përshkroi kurrë Sanço Pançon shoqëruesin besnik të Don Kishotit, si topolak. Siç shpjegon José Manuel Lucía Megías, i Asociación de Cervantistas, në dorëshkrimin origjinal arab të Don Kishotit, të cilin Cervantes-i pretendon (në mënyrë të rreme, për të krijuar një mashtrim letrar) se e ka gjetur dhe përkthyer, Sancho Zancas (emri origjinal i Sanço Panzas) karakterizohej më shumë nga këmbët e gjata (zancas) sesa nga rrumbullakësia e barkut.

Pothuajse si bibla - Don Kishoti është libri më i përkthyer në historinë e letërsisë spanjolle dhe i dyti më i përkthyer në botë: para tij, vetëm Bibla. Mes më shumë se 140 gjuhëve në të cilat është përkthyer, dalin spanjishtja dhe esperanishtja, një gjuhë e lindur nga shkrirja e anglishtes dhe spanjishtes, e folur nga emigrantët e Amerikës së Jugut në Shtetet e Bashkuara.

Burgu - Cervantes-i filloi të shkruante Don Kishotin kur ishte i burgosur në burgun e Seviljes. Duke punuar si taksambledhës (për të paguar punën e tij si shkrimtar) ai u akuzua dy herë, në 1597 dhe 1602, për përvetësim në dëm të autoriteteve publike: mungesa, doli më vonë, nuk ishte faji i shkrimtarit, por ishte rezultat i një gabimi të ndihmësve të tij.

Romani i dytë apokrif - Pas suksesit të librit të parë, Servantes-i nuk u mërzit të shkruante vazhdimin, siç kishte premtuar vetë. Dikush më i zgjuar (dhe i pandershëm) se ai përfitoi prej tij: Alonso Fernandez de Avellaneda, shkrimtar, identiteti i vërtetë i të cilit nuk dihet ende sot, nënshkroi dhe botoi në vitin 1614 të ashtuquajturin “Apokrif i Don Kishotit”. Autori deklaroi sinqerisht se ishte fals: “Ne lejojmë shtypjen e shumë Celestinëve, mund të lejojmë fare mirë Don Kishotin dhe Sançon të shkojnë në fusha”. Përvec të tjerave, ky botim pati “meritën” e zgjimit të Servantesit, i cili më në fund iu vu punës për të prodhuar romanin e dytë dhe e botoi atë vitin e ardhshëm.

Frymëzimi për Don Kishotin - Figura e Don Kishotit është inspiruar, sipas disa ekspertëve jo vetëm fizikisht, por edhe nga karakteri, nga xhaxhai i gruas së Cervantes, Alonso de Quesada y Salazar. Cervantes luan me “konfuzionin” e emrave të protagonistit, duke e quajtur atë të alternuar Quijada, Quesada dhe në pjesën e dytë të romanit, Alonso Quijano.

Fansa të famshëm - Fjodor Dostojevski ka vlerësuar disa herë punën e shkrimtarit spanjoll. Në përmbledhjen e tij “Ditari i një shkrimtari”, Dostojevski thotë: “Në të gjithë botën nuk ka ndonjë punë të trilluar më të thellë dhe më të fortë se ajo. Deri më tani përfaqëson shprehjen supreme dhe maksimale të mendimit njerëzor, më të hidhurën ironi që mund të formulojë njeriu”.

Doraci i Lepantos - Në rrjedhën e jetës së tij aventureske, Cervantes fitoi gjithashtu pseudonimin e papëlqyeshëm të “një doraci të Lepantos”. Ky epitet rrjedh nga një histori (pjesërisht e rreme), sipas së cilës shkrimtari humbi dorën e majtë duke luftuar në betejën e Lepantos në 1571. Nëse është e vërtetë që ai u plagos rëndë, dora e tij nuk u amputua kurrë, por mbeti përgjithmonë e papërdorshme për shkak të një nervi të thyer.

Skllavëria e Cervantes - Jo vetëm mbledhës taksash, ushtar dhe shkrimtar, por Cervantes ishte gjithashtu një skllav në Algjeri, ku u burgos së bashku me vëllain e tij Rodrigo nga piratët barbarë nga 1575 deri në 1580. Kjo përvojë la gjurmë në shkrimet e tij. Në një pasazh të Don Kishotit, kalorësi dhe ushtari i tij vendosin të lirojnë një grup skllevërish.

Nga letërsia tek astronomia - Në 2015 Cervantes u bë një yll, dhe jo vetëm në një kuptim figurativ. Shoqëria Spanjolle e Astronomisë në fakt e quajti yllin μ Arae “Cervantes”, dhe Dulcinea, Rocinante, Sanço dhe Quijote planetët që rrotulloheshin rreth tij.


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë