Shtohen fëmijët në situatë rruge

Në kuadër të ditës ndërkombëtare për fëmijët në situatë rruge, “Save The Children Albania” ka kryer një studim që pritet të dalë në ditët në vijim. Në këtë studim tregohet për situatën e fëmijëve në situatë rruge në Shqipëri.

Të dhënat që janë në dispozicion për fëmijët në situatë rruge janë vetëm ato të mbledhura nga institucionet qendrore dhe ato lokale. Sipas "Save the Children" të dhënat e mbledhura nga këto burime reflektojnë një sistem jokoherent për fëmijët në situatë rruge në qeverinë qendrore dhe lokale. Të dhënat nga institucionet qendrore raportojnë një numër prej 265 rastesh të fëmijëve në situatë rruge përgjatë vitit 2019-2020, ndërsa ato të mbledhura nga Drejtoria e Shërbimeve Sociale në nivelin Komunal raportojnë për një numër prej 444 fëmijëve në situatë rruge gjatë kësaj periudhe kohore për 4 Bashkitë e synuara: Tiranë, Shkodër, Krujë, Kavajë. Tirana dhe Shkodra janë dy qytetet me numrin më të lartë të fëmijëve në situatë rruge.

“Sipas të dhënave të mbledhura nga Drejtoritë e Shërbimeve Sociale në nivelin Komunal ka rreth 47% femra dhe 53% meshkuj fëmijë në situatë rruge. Në qytete më të mëdha si Tirana, vajzat janë në një përqindje më të lartë (49%) krahasuar me përqindjen e vajzave”, shkruhet në studim.

Të dhënat konfirmojnë që incidenca e fëmijëve në situatë rruge nga grupet e komunitetit Rom dhe Egjiptian është shumë e lartë. Në Shkodër 95% e fëmijëve të identifikuar në situatë rruge i përkasin komunitetit Rom dhe Egjiptian. Në Tiranë 84%, në Kavajë dhe në Krujë 100% e fëmijëve të identifikuar në situatë rruge i përkasin komunitetit Rom dhe Egjiptian.

Në studim u vu në dukje se është rritur numri i fëmijëve shqiptarë në situatë rruge.

Studimi konfirmon gjetjet e studimit të vitit 2014 që fëmijët në situatë rruge janë të përfshirë në aktivitete të ndryshme në qytete të tjera të vendbanimit të tyre. Aktiviteti më i zakonshëm është lëvizja në qytete turistike që shesin cigare, aromë freskuese makinash, lypin (kryesisht Romët dhe Egjiptianët), riciklojnë metale plastike si dhe punojnë në parkim. Ato gjithashtu punojnë në ngarkim shkarkim të kamionëve të mallrave, punojnë në bujqësi, pastrojnë në varreza, kujdesen për shezllonët në plazhe si dhe shesin qirinj në vendet fetare si në Krujë apo Laç.

Studimi rikonfirmon pothuajse të njëjtat shkaqe rrënjësore të studimit të vitit 2014 (SC dhe UNICEF). Një nga arsyet pse ato fëmijë janë në situatë rruge është sepse në të njëjtën situatë kanë qenë dhe janë prindërit e tyre. Duket sikur “fajtorë” janë më së shumti prindërit pasi arsye të tjera renditen dhe neglizhimi i tyre, migrimi ose thjesht ekspozimi i fëmijëve të tyre te aktivitetet në rrugë.

Sipas studimit, gjendja, ose mungesa e një sistemi të duhur, që punon për kujdesin ndaj fëmijëve,abuzimi fizik, seksual ose emocional që i bën fëmijët të ikin nga shtëpia, presioni pasi disa fëmijë përfshihen në aktivitete në rrugë me iniciativën e tyre kryesisht sepse duan të ndihmojnë familjet e tyre, por disa nga adoleshentët e shohin atë si një mënyrë për t'u bërë të pavarur, migrimi familjar dhe/ose probleme familjare (sëmundja, vdekja e njërit ose të dy prindërve) janë disa arsye të tjera pse fëmijët gjenden në situatë rruge.

“Trafikimi dhe shfrytëzimi i fëmijëve në situatë rruge edhe pse raportohet si i pranishëm dhe një shqetësim në të vërtetë adresohet shumë pak dhe nuk ka të dhëna të sakta, kërkime për të dokumentuar ekzistencën dhe pasojat e tij”, shkruhet në studim.

Ky studim rikonfirmoi se arsimimi për fëmijët në situatë rruge mbetet sfidues. Braktisja e shkollës për popullsinë rome aktualisht është një sfidë në vend. 60% e fëmijëve braktisën shkollën në vite të ndryshme për shkak të presionit nga familja dhe të afërmit, mungesa e mjeteve shkollore dhe arsyeve të sipërpërmendura.

“Nga procesi i vëzhgimit, puna në terren, intervistat në rrugë, shumica e fëmijëve (90%), nuk kishin rroba të përshtatshme dhe nuk ishin të pastruar. 82% e fëmijëve të intervistuar (13 fëmijë nga 16) deklaruan se ata jetojnë në kushte të këqija strehimi, kanë njohuri të nivelit shumë të ulët dhe 60% e tyre (10 nga 16) nuk e dinin se ku ishin qendrat e kujdesit apo kush ishte mjeku i tyre i familjes si dhe nuk dihet nëse janë apo jo të vaksinuar për shkak të mungesës së librave shëndetësorë”, shkruhet në studim.

Në raport thuhet se ka nisma premtuese si nga qeveria ashtu edhe nga sektori i OJQ-ve, por ndikimi i tyre mund të rritet përmes planifikimit dhe koordinimit të duhur.

“Qeveria, OJQ-të dhe komuniteti i donatorëve mund të japin kontribute të konsiderueshme në situatën e fëmijëve të rrugës nëse ka qartësi në role, mbështetur nga llogaridhënia e ndërsjellë”, thuhet në studim.

Në studim shkruhet se gjërat do të ndryshonin nëse të gjitha palët e interesuara do të binin në konsensus dhe të punonin së bashku për qëllimin që kanë.

Pas kësaj, shkruhet në studim, rekomandohet që standardet minimale për shërbimet ndaj fëmijëve në situatë rruge të zhvillohen për të siguruar mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve dhe atyre tu garantohen shërbime të një standardi minimal të paktën.

Në fund të studimit vlerësohet ndikimi i ndërhyrjes së mëparshme dhe aktuale që synon të plotësojë nevojat e fëmijëve në situatë rruge. Disa praktika të mira të zhvilluara janë të OJQ-ve, kryesisht në lidhje me identifikimin e rasteve dhe referimin e tyre në Njësitë e Mbrojtjes së Fëmijëve (CP) në nivelin komunal, të cilat janë përgjegjëse për menaxhimin e çështjeve; zhvillimi i tryezave teknike të rrumbullakëta me një fokus multidisiplinar dhe kontakti i drejtpërdrejtë me fëmijët. Këto praktika, të kombinuara me mundësimin e hyrjes në qendrat e komunitetit të vendosura afër vendbanimeve, kanë rezultuar në rritjen e ndërgjegjësimit të familjeve dhe fëmijëve për shërbimet për të cilat ata kanë të drejtë.

“Gjatë këtyre viteve familjet janë ndërgjegjësuar më shumë dhe aktivitetet nga përfaqësuesit e institucioneve kanë rezultuar në një rritje të nivelit të ndërgjegjësimit nga ana e qeverisë dhe shoqërisë së përgjithshme, dhe më pas në zgjerimin e ndërhyrjeve”, thuhet në studim.

Në studim thuhet se të gjitha praktikat e identifikuara ofrojnë një bazë solide për krijimin e shërbimeve, por niveli i ofrimit të shërbimeve të tilla ndryshon nga një vend në tjetrin. Në Tiranë situata është zhvilluar më mirë dhe ka 5 qendra multidisiplinare për fëmijë dhe familje në nevojë. Vetëm një qendër ka shërbime të specializuara për fëmijët në situatë rruge, një model i pilotuar dhe zhvilluar nga SC dhe i dorëzuar Komunës pas 8 vjetësh të funksionimit të saj.

Forcimi i familjes dhe roli i saj në sigurimin e mirëqenies së fëmijëve mbeten thelbësore. Familjet, në çfarëdo forme, duhet të përfshihen në punën për të siguruar bazën e nevojshme të mbështetjes për fëmijët në komunitetet e tyre dhe në ndikimin e strukturave lokale për të ngritur mekanizma për të adresuar në mënyrë të përshtatshme nevojat e fëmijëve.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.