.png)
Nga Gazeta Si - “Mjeshtrit e Vjetër” si Leonardo da Vinçi, Sandro Botticelli dhe Rembrandt mund të kenë përdorur proteina, veçanërisht të verdhën e vezës, në pikturat e tyre me vaj, sipas një studimi të ri.
Gjurmët e sasive të mbetjeve të proteinave janë zbuluar prej kohësh në pikturat klasike të vajit, megjithëse ato shpesh i atribuoheshin kontaminimit. Një studim i ri i botuar në revistën “Nature Communications” zbuloi se përfshirja ishte e mundshme, e qëllimshme dhe hedh dritë mbi njohuritë teknike të Mjeshtërve të Vjetër, piktorëve më të aftë europianë të shekujve të 16, 17 ose fillimit të 18, dhe mënyrën se si ata përgatisnin bojërat e tyre.
“Ka shumë pak burime të shkruara në lidhje me këtë dhe asnjë punë shkencore nuk është bërë më parë për të hetuar këtë temë”, tha autorja e studimit, Ophélie Ranquet nga Instituti i Teknologjisë në Karlsruhe në Gjermani në një intervistë telefonike.
“Rezultatet tona tregojnë se edhe me një sasi shumë të vogël të verdhë veze, mund të arrini një ndryshim të mahnitshëm të vetive në bojën e vajit, duke demonstruar se sa mund të ketë qenë e dobishme për artistët”.
Thjesht duke shtuar pak të verdhë veze në punët e tyre, mund të ketë efekte afatgjata që shkojnë përtej thjesht estetikës.
Vezë kundrejt vajit
Krahasuar me mediumin e formuluar nga egjiptianët e lashtë të quajtur tempera – e cila kombinon të verdhën e vezës me pigmentet pluhur dhe ujin – boja e vajit krijon ngjyra më intensive, lejon kalime shumë të buta të ngjyrave dhe thahet pak më shpejt. Megjithatë, boja e vajit, e cila përdor vaj liri në vend të ujit, ka gjithashtu të meta, duke përfshirë të qenit më e ndjeshme ndaj errësimit të ngjyrës dhe dëmtimit të shkaktuar nga ekspozimi ndaj dritës.
Për shkak se bërja e bojës ishte një proces artizanal dhe eksperimental, është e mundur që Mjeshtrit e Vjetër mund t’i kenë shtuar të verdhën e vezës, një përbërës i njohur, në llojin më të ri të bojës, e cila u shfaq për herë të parë në shekullin e shtatë në Azinë Qendrore përpara se të përhapej në Evropën Veriore në mesjetë dhe në Itali gjatë Rilindjes.
Në studim, studiuesit rikrijuan procesin e bërjes së bojës duke përdorur katër përbërës – të verdhën e vezës, ujë të distiluar, vaj liri dhe pigment – për të përzier dy ngjyra historikisht të njohura dhe domethënëse, të bardhën e plumbit dhe blunë ultramarine.
“Shtimi i të verdhës së vezës është i dobishëm sepse mund të rregullojë vetitë e këtyre bojërave në mënyrë drastike”, tha Ranquet.
“Për shembull duke e treguar plakjen ndryshe: Duhet një kohë më e gjatë që boja të oksidohet, për shkak të antioksidantëve që përmban në të verdhën e vezës”.
Reaksionet kimike midis vajit, pigmentit dhe proteinave në të verdhën e vezës ndikojnë drejtpërdrejt në sjelljen dhe viskozitetin e bojës.
“Për shembull, pigmenti i bardhë i plumbit është mjaft i ndjeshëm ndaj lagështirës, por nëse e lyeni me një shtresë proteine, e bën atë shumë më rezistent ndaj tij, duke e bërë bojën mjaft të lehtë për t’u aplikuar”, tha Ranquet.
Një dëshmi e drejtpërdrejtë e efektit të të verdhës së vezës në bojë vaji, ose mungesës së saj, mund të shihet në “Madonna e Karafilit” të Leonardo da Vinçit, një nga pikturat e vëzhguara gjatë studimit. Aktualisht i ekspozuar në Alte Pinakothek në Mynih, Gjermani, vepra tregon rrudhje të dukshme në fytyrën e Marisë dhe fëmijës.
Një arsye për rrudhat mund të jetë sasia e pamjaftueshme e pigmenteve në bojë, dhe studimi ka treguar se ky efekt mund të shmanget me shtimin e të verdhës së vezës.
Kuptimi i ri i klasikëve
Një tjetër pikturë e vëzhguar gjatë studimit ishte “Vajtimi mbi Krishtin e Vdekur”, nga Botticelli, gjithashtu i ekspozuar në Alte Pinakothek. Puna është punuar kryesisht me tempera, por është përdorur bojë vaji për sfond dhe disa elementë dytësorë.
“Ne e dinim se disa pjesë të pikturave tregojnë penelata që janë tipike për atë që ne e quajmë pikturë vaji, dhe megjithatë zbuluam praninë e proteinave”, tha Ranquet.
“Për shkak se është një sasi shumë e vogël dhe ato janë të vështira për t’u zbuluar, kjo mund të hidhet poshtë si kontaminim: Në punishte, artistët përdornin shumë gjëra të ndryshme dhe ndoshta vezët ishin thjesht nga tempera”.
Megjithatë, për shkak se shtimi i të verdhës së vezës kishte efekte të tilla të dëshirueshme në bojë vaji, prania e proteinave në punë mund të jetë një tregues i përdorimit të qëllimshëm, sugjeroi studimi. Ranquet shpreson se këto gjetje paraprake mund të tërheqin më shumë kuriozitet drejt kësaj teme të nënstudiuar.
Maria Perla Colombini, një profesore e kimisë analitike në Universitetin e Pizës në Itali, e cila nuk ishte e përfshirë në studim, ishte dakord. “Kjo letër emocionuese ofron një skenar të ri për të kuptuar teknikat e vjetra të pikturës”, tha ajo në një email.
“Grupi hulumtues, duke raportuar rezultate nga niveli molekular deri në një shkallë makroskopike, kontribuon në një njohuri të re në përdorimin e të verdhës së vezës dhe vajit. Ata nuk po shikojnë thjesht identifikimin e materialeve të përdorura nga Mjeshtrat e Vjetër, por shpjegojnë se si mund të prodhojnë efekte të mrekullueshme dhe vezulluese duke përdorur dhe përzier materialet e pakta natyrore të disponueshme. Ata përpiqen të zbulojnë sekretet e recetave të vjetra, për të cilat shkruhet pak ose aspak”, shtoi ajo.
“Kjo njohuri e re kontribuon jo vetëm në një konservim dhe ruajtje më të mirë të veprave të artit, por edhe në një kuptim më të mirë të historisë së artit”. /CNN/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
