Londra pothuajse do të kishte Kullën e saj Eiffel

Diku nën fushën e stadiumit kombëtar të Anglisë në Wembley, Londër, shtrihen themelet e asaj që mund të ishte ndërtesa më e lartë e qytetit. E frymëzuar nga Kulla Eiffel në Paris, Kulla e Madhe e Londrës ishte gati ta kalonte atë në lartësi.

Por ajo kurrë nuk e kaloi fazën e parë të ndërtimit dhe u shkatërrua gati 120 vjet më parë, duke lënë pas një ëndërr të parealizuar dhe themele të mëdha betoni që u rizbuluan në vitin 2002, kur stadiumi aktual u ndërtua për të zëvendësuar një të vjetër.

Pra, çfarë shkoi keq?

Kulla ishte ideja e Edward Watkin, një politikani britanik dhe manjati hekurudhor, përpjekjet e mëparshme të të cilit përfshinin një përpjekje të dështuar për të ndërtuar një tunel nën Kanalin Anglez, më shumë se 100 vjet përpara se Eurotuneli aktual të fillonte ndërtimin.

"Watkin ishte një sipërmarrës i lindur dhe i pëlqente idetë e mëdha -- sa më e madhe aq më mirë," thotë Christopher Costelloe, një ekspert i arkitekturës viktoriane dhe një inspektor i ndërtesave historike në organizatën e trashëgimisë publike Anglia Historike. "Unë mendoj se ai kishte një tendencë për t'u entuziazmuar me idetë e tij, saqë shpesh e lëronte përpara se të mendonte se sa praktike ose të qëndrueshme financiarisht ishin ato."

Kulla Eiffel, e cila u hap në 1889, u bë shpejt një atraksion popullor turistik dhe kostot e ndërtimit të saj u rimbursuan brenda disa muajsh.

Në të njëjtën kohë, Watkin po kërkonte mënyra për të tërhequr më shumë pasagjerë në Hekurudhën e tij Metropolitane - e cila më vonë do të bëhej linja Metropolitane në metronë e Londrës.

Hekurudha kalonte përmes Wembley, në atë kohë një fshat rural në veriperëndim të Londrës qendrore, ku Watkin kishte blerë tokë për të krijuar një park argëtimi: "Ai ishte menduar të ishte Disneyland i kohës së tij”, thotë Costelloe.

Çfarë më mirë se një kullë më e lartë se Eiffel për të bindur londinezët të hipin në një tren për të arritur atje?

Watkin pati guximin t'i kërkonte vetë Gustave Eiffel-it ta projektonte, por inxhinieri francez refuzoi për arsye patriotike. Plani i tij B ishte një konkurs ndërkombëtar dizajni, me një çmim të parë prej 500 guinea, rreth 80.000 dollarë në paratë e sotme.

"Propozimi fitues ishte një version më i hollë i Kullës Eiffel. Shumë e ngjashme në profilin e saj të përgjithshëm, por struktura ishte disi më e dobët," thotë Costelloe.

Të gjitha shënimet u mblodhën në një katalog, botuar në 1890, i cili përshkruante projektin në detaje dhe zbuloi se kulla e Londrës do të ishte "shumë më e gjerë" se Eiffel dhe përfshin "restorante, teatro, dyqane, banja turke, shëtitore, kopshte dimërore dhe një shumëllojshmëri argëtimesh të tjera", të gjitha të arritshme nëpërmjet një shpikjeje të fundit, ashensorit elektrik.

Do të ofronte pamje panoramike dhe vëzhgime astronomike, të ndihmuara nga "pastërtia e ajrit" që gjendet në një "lartësi të tillë të pamasë".

Ndërtimi filloi në 1892 dhe faza e parë -- afërsisht 150 këmbë e lartë -- përfundoi tre vjet më vonë.

Wembley Park ishte hapur një vit më parë dhe po shijonte një sukses të moderuar, por kulla kishte ende një rrugë të gjatë për të bërë -- dhe kishte diçka që nuk shkonte me të.

Megjithëse u hap për publikun dhe u instaluan ashensorë, kulla ishte e dënuar.

"Një nga problemet kryesore ishte se Watkin vdiq në 1901," shton Costelloe. "Ai kishte qenë forca shtytëse pas projektit dhe me vdekjen e tij gjithçka që mbeti ishte një llogaritje racionale e kostove dhe përfitimeve. Njerëzit mund të ngjiteshin në fazën e parë, por kjo nuk ishte aq e lartë sa për të marrë një lloj pamje panoramike që mund të merrni nga maja e Kullës Eiffel, dhe zona përreth nuk ishte veçanërisht e zhvilluar apo spektakolare.

"Thjesht nuk kishte mjaft vizitorë për të paguar për përfundimin e tij."

Një vit pas vdekjes së Watkin, kulla u shpall e pasigurt dhe u mbyll. Menjëherë pas kësaj u shemb me dinamit. Zona përreth Wembley, megjithatë, vazhdoi të lulëzonte si një periferi industriale dhe rezidenciale e Londrës.

Në vitin 1923, një stadium, i cili më vonë do të njihej si stadiumi origjinal Wembley, u ngrit në vendin e mëparshëm të kullës. Prishja e saj për t'i hapur rrugë stadiumit aktual Wembley përfundimisht zbuloi themelet e kullës, kur u ndërmorën puna për të ulur nivelin e fushës së re.

Çuditërisht, Kulla e Watkin do të ishte ende ndërtesa më e lartë e Londrës sot, duke tejkaluar rrokaqiellin The Shard.

Por a do të ishte një pikë referimi ikonë si Kulla Eiffel?

Burimi: CNN Travel/Përshtati Gazeta Si

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.