Historia e Vitit të ri, origjina, zakonet dhe ritualet në vende të ndryshme të botës

Të gjithë e festojnë, por sa prej nesh e dinë origjinën e vërtetë të Vitit të Ri? Një përvjetor i frymëzuar nga festa e lashtë e perëndisë romake, Janus, në kalendarin Gregorian, bie më 1 janar, megjithëse festimet fillojnë në natën e Vitit të Ri, ose në mbrëmjen e 31 dhjetorit.

Nëse në Shqipëri dhe vende të tjera të rajonit, organizohet darka tradicionale, hahen ushqimet më të mira dhe vishen të brendshmet e kuqe për të tërhequr fatin, traditat dhe ritualet në mbarë botën janë shumë të ndryshme.

Për shembull, në Filipine 12 fruta të rrumbullakëta sillen në tryezë, që simbolizojnë monedhat dhe për rrjedhojë prosperitetin. Ndërsa në Rusi, Ded Moroz, ose Babagjyshi, u sjell dhuratat e tij fëmijëve. Le të shohim zbulimin e origjinës së kësaj feste shumë të dashur dhe të traditave më kurioze në botë.

Origjina e Vitit të Ri

Lidhur me origjinën e tij, duhet bërë një hap prapa në kohë kur, në Babiloninë e Lashtë, një festë fetare e quajtur Akitu, festohej në ditën e fundit të marsit, për të festuar fillimin e Vitit të Ri, si dhe fitoren e babilonasve, perëndia e qiellit Marduk, për perëndeshën e keqe të detit, Tiamat.

Megjithatë, në Romën e Lashtë, pas prezantimit të kalendarit Julian në vitin 46 para erës sonë, data e ditës së parë të vitit, kaloi nga dita e parë e marsit, në 1 janar, me urdhër të Perandorit Jul Çezar. Me këtë rast u festua Janusi, perëndia romake e fillimeve. Shtëpitë u zbukuruan me degë dafine, u shkëmbyen dhurata dhe u bë festë.

Në mesjetë, festimet e Vitit të Ri u zhdukën për një kohë, udhëheqësit e krishterë në fakt i zëvendësuan ato me festime të një natyre më fetare, derisa në 1582-in, Papa Gregori XIII, e rivendosi atë duke futur kalendarin aktual Gregorian.

Sot shumica e vendeve të botës e festojnë atë më 1 janar, duke filluar të festojnë në prag të Krishtlindjeve, më pas në 31 dhjetor si dita e fundit e vitit.

Domethënia e Vitit të Ri

Termi Viti i Ri, tregon ditën e parë të vitit, ndërsa vigjilja e Vitit të Ri, ose Nata e Shën Silvestrit, tregon natën midis 31 dhjetorit dhe 1 janarit.

San Silvestri është emri i Silvestrit të I, Peshkop i Romës dhe Papë i Kishës Katolike nga viti 314 deri në 335, viti i vdekjes së tij. Një figurë e rëndësishme fetare gjatë pontifikatës së të cilës Roma pagane, gradualisht ia la vendin krishtërimit. San Silvestri vdiq më 31 dhjetor 335 dhe për këtë arsye festohet në këtë ditë të vitit.

Viti i Ri: zakonet në mbarë botën

Janë të panumërta besëtytnitë e Vitit të Ri në vende të ndryshme të botës dhe po ashtu edhe ritualet e fatit. Nëse në disa vende, ushqimi tradicional dhe vera e mirë është pjesë e ritualit festiv, në Amerikën Qendrore fati vjen nga e verdha. Duke qëndruar te ngjyra e kuqe, zakoni me sa duket vjen nga Romakët e Lashtë, që e konsideronin atë si bartës të pjellorisë dhe shëndetit të mirë. Ose sipas burimeve të tjera nga Kina, ku e kuqja simbolizon fatin, pasionin, prosperitetin.

Në disa vende të Amerikës Qendrore dhe Spanjës, është zakon të hahen 12 manaferra në 12 sekonda para mbërritjes së mesnatës. Edhe në Filipine, numri 12 sjell fat, aq sa në tavolinë vendosen 12 fruta të rrumbullakosura, të cilat duke kujtuar monedhat, sigurojnë fat dhe mbarësi për Vitin e Ri.

Në Mbretërinë e Bashkuar, nata e Vitit të Ri është koha e lojës: frutat e thata zhyten në një liker të zjarrtë dhe përzihen me duar, konsumohet një mollë e varur nga një fije dhe njerëzit kërcejnë në një rreth të përbërë nga 13 qirinj të kuq, duke u përpjekur të mos shuajnë asnjë.

Në Argjentinë, natën e datës 31 dhjetor, grisen dhe hidhen nga dritaret dokumentet e vjetra, ndërsa në Danimarkë në dyer thyhen pjata dhe gota. Një ritual i aftë për të shmangur ndikimet negative.

Në Gjermani, ngrihen dolli me një pije të bërë nga verë e kuqe, erëza, lëkurë portokalli dhe rum të quajtur “Feuerzangenbowle”.

Ndërsa në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, protagonist i madh i tryezave është një pije me bazë ‘brandy’, mjaltë, vezë dhe erëza.

Burimi: “History”; Përshtati: Gazeta “Si”

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.