.png)
Kur mendojmë për shpikësit e mëdhenj, emri i parë që vjen në mendje është Tomas Edison. Të gjithë kemi mësuar rreth shpikjeve të tij të mëdha që ndriçojnë botën tonë sot. Por është dikush që është shumë më i talentuar dhe ka kontribuar më shumë për këto zbulime sesa Edison. Po sikur t'ju themi se heroi i vërtetë ishte një shkencëtar serb i quajtur Nikola Tesla dhe se Edison ishte më shumë një person i biznesit sesa një shkencëtar.
Nikola Tesla ishte një shpikës dhe fizikant serbo-amerikan i cili ka lindur më 10 korrik 1856. Kur ishte në shkollë ai u interesua për demonstrime të energjisë elektrike nga profesori i tij i fizikës. Ai ishte i aftë të bënte gur integral sipas mendjes së tij. Tesla nisi studimet ne Politeknikun Austriak, dhe mori vlerësimin më të lartë të mundshme. Pas vdekjes së babait të tij, ai gjeti shumë letra që i kishin dërguar babait, profesorët e tij. Ata deklaruan se nëse ai nuk largonte djalin nga shkolla e tij, Tesla do të vdiste nga studimet e tepërta.
Tesla ishte i mërzitur për faktin se babai i tij nuk i kishte vlerësuar asnjëherë arritjet që ai kishte bërë. Pas kësaj ai humbi interesin për të studiuar dhe filloi të merrej me lojra fati. Aq sa ai humbi të gjitha paratë që kishte mbledhur, gjithashtu edhe bursën. Në mars të vitit 1879, Tesla pësoi një çrregullim psikologjik. Pas kësaj, pasi mori vetën , dy vite me vonë u zhvendos në Budapest për të punuar në një kompani Telegraph.
Në 1884, Tesla u zhvendos në Shtetet e Bashkuara. Ai u ftua nga menaxheri i Edisonit, Charles Batchelor. Menaxheri donte që Tesla të punonte në ofiçinën Edison me bazë në Nju Jork. Ai punoi aty për një vit dhe gjatë kësaj periudhe ka impresionuar Edison me zellin dhe kreativitetin e tij. Të dy ata punonin së bashku për të përmirësuar shpikjet e Edisonit. Por pas disa muajsh ata u ndanë rrugët për shkak të konflikteve të interesave.
Fakti ishte se Edison e ftoi në një sfidë Teslën për të përmirësuar dizajnin e dynamos së tij DC. Për këtë gjë ai i ofroi një shpërblim prëj 50,000 dollarësh. Pas disa muajsh hulumtimi, Tesla prodhoi një dizajn të përmirësuar. Por kur ai kërkoi shpërblimin e parave, Edison refuzoi t'i jepte paratë duke thënë se ishte një shaka. "Tesla, ti nuk e kupton humorin tonë amerikan". Pas kësaj Tesla u largua menjëherë nga bashkëpunumi me Edison.
Pasi u largua, ai themeloi kompaninë Tesla Electric Light. Ai pastaj tentoi ndriçimin e përmirësuar të harkut duke përdorur rrymën AC. Por investitorët e tij treguan pak interes në idetë e tij për motorët AC dhe transmetimin e energjisë elektrike. Kjo ishte për shkak të konkurrencës së fortë në atë kohë. Investitorët pastaj braktisën kompaninë duke e lënë Teslën pa para. Ai humbi patentat e tij ekzistues, si dhe i caktoi patentat kompanisë së tij në këmbim të aksioneve.
Ai duhej të punonte në punë të thjeshta për të jetuar, madje ka punuar për dy dollarë në ditë. 1886 ishte një vit i vështirësive për Teslën. Kjo është ajo që ai shkroi: "Arsimi im i lartë në degë të ndryshme të shkencës, mekanikës dhe letërsisë më dukej mua si tallje". Por në fund të vitit 1886, Tesla u takua me Alfred S. Broën dhe avokatin e Nju Jorkut Charles F. Peck, të cilët kishin përvojë në ngritjen e kompanive. Ata të dy ranë dakord për të financuar Tesla për kërkimin e tij.
Në vitin 1887, Tesla zhvilloi një motor induksioni që shkonte në rrymë alternative (AC). Edison po përdorte rrymën (DC) dhe nxitjen e përdorimit të saj, pasi që ishte më i sigurt që kur ishte në një tension më të ulët. Rryma alternative po fitonte popullaritet pasi mund të transmetohej në distanca të mëdha. Gjeneruesit e DC mund të transferojnë energji vetëm brenda një rrezeje një milje nga burimi i energjisë. Kjo e bëri alternimin e rrymës si burim ideal të energjisë. Ajo kishte potencialin për të përcjellur energji në distanca të mëdha.
Westinghouse që punësoi Teslën, i lejoi patentat për motorin e tij të alternuar dhe i dha atij laboratorin e tij. Pra, "Beteja e Rrymave" filloi midis Rrymës së Alternuar të Teslës dhe Aktit të Drejtpërdrejtë të Edisonit. Megjithëse AC ishte më i mirë dhe më efikas, Edison ishte më i aftë në marketingun e shpikjeve të tij. Për ta bërë këtë ai do të bënte gjithçka të mundur.
Edison donte të provonte se Rryma Alternuese e Teslës ishte e rrezikshme. Ai madje rregulloi ekzekutimin publik të një vrasësi të dënuar të Nju Jorkut duke përdorur një karrige elektrike të mundësuar nga Alternating Current. Gjatë panikut financiar të vitit 1890, ku pati një krizë për të gjitha kompanitë, motori me induksion i Tesla kishte qenë i pasuksesshëm.
Zbulimi i rrymës alternative është një nga shumë arritjet e Tesla. Kjo ndryshoi mënyrën e transferimit të tanishëm. Është e vërtetë se Edison fitoi betejën e rrymave, por ishte AC e Teslës që fitoi luftën. Ne vazhdojmë të përdorim rrymën alternative edhe sot. Ai madje zhvilloi llamba fluoreshente një kohë të gjatë para se të bëhej i famshëm ndriçimi i neonit.
Njësia e parë e radarit u ndërtua në vitin 1934. Por kjo u krijua bazuar në parimet e frekuencës dhe nivelit të fuqisë të hartuar nga Tesla gjatë vitit 1917. Kur Radari u shpik fillimisht nga ai, nuk kishte ndonjë përdorim praktik dhe kështu u hodh poshtë . Tesla gjithashtu shpiku kontrollin e largët. Demonstrimi i parë i varkave me model të kontrolluar nga larg ishte në vitin 1898. Sinjalet e radios u përdorën për të kontrolluar helikën e anijes, timonin dhe drejtimin e dritave.
Në vitin 1895, Tesla krijoi hidrocentralin e parë të energjisë elektrike në Niagara Falls. Ai gjithashtu shpiku spirale Tesla. Spiralja Tesla është një qark elektrik rezonant transformatorësh në 1891. Motor elektrik u shpik nga Tesla në vitin 1930. Por, për shkak të krizës ekonomike dhe Luftës së Parë, kjo nuk pati edhe shumë interes.
Rreth vitit 1900, Tesla filloi të punojë në një projekt të guximshëm për të transmetuar energji me valë. Kjo përbënte një kullë të madhe elektrike për komunikim me valë dhe sigurimin e energjisë elektrike falas në të gjithë botën. Por kishte shumë dyshime rreth këtij projekti. Marconi, i financuar nga Edison, po bënte përparim të mirë në fushën e teknologjive të radios. Së shpejti fondet u zhvilluan dhe Tesla u falimentua dhe projekti u fshi.
Megjithëse Tesla ishte i talentuar dhe bëri shumë përparime, ai nuk mund t'i përdorte ato. Ai ishte një shkencëtar dhe jo një sipërmarrës. Shpikjet e tij ishin gjithashtu shumë përpara kohës së tij. Bota nuk mundi të gjejë asnjë mënyrë për t'i përdorur ato tani. Për shkak të kësaj, ai kishte vjedhur shumë prej patentave të tij. Në vitin 1943, Gjykata e Lartë rrëzoi patentën e Marconit në radio pasi u provua se ajo fillimisht ishte shpikur nga Tesla.
"Nuk më intereson se ata vodhën idenë time. Më kujtohet që ata nuk kanë ndonjë nga të vetat "
Ai gjithashtu u ngrit kundër Edison, i cili ishte financiarisht më i vendosur dhe kishte më shumë fonde për të punuar. Edison dinte të tregonte shpikjet e tij. Tesla nuk mund të konkuronte me aftësi të tilla. Risia e tij çuan në zbulime të mëdha në shkencë, por nuk kishin përdorime të drejtpërdrejta praktike.
Në vitin 1895, laboratorët e Teslës u dogjën dhe shkatërruan vitet e punës së tij. Ndonëse shëndeti i tij sa vinte e përkeqësohej, ai ka punuar për shpikjet e tij deri në fund. Tesla kishte probleme mendore dhe vuante nga halucinacione. Ai vdiq më 7 janar 1943, i falimentuar dhe pa para. Arritjet e tij kurrë nuk u vlerësuan gjatë jetës së tij.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
