Viruset endemike janë ato që kanë prezencë të vazhdueshme brenda një zone gjeografike. Viruse të tillë janë rreth nesh, megjithëse ndryshojnë nga vendndodhja. Shembuj në Evropë dhe Amerikën e Veriut përfshijnë rinovirusin dhe virusin e gripit, ndërsa viruset dengue dhe chikungunya janë endemike në shumë vende aziatike. Sëmundjet endemike janë shpesh më të lehta, por është e rëndësishme të theksohet se kjo nuk është gjithmonë kështu. Gripi, për shembull, vlerësohet të shkaktojë shumë shtrime dhe të vdekur cdo vit në vende të ndryshme të botës. Momentalisht ekzistojnë katër koronavirusë endemikë që, për shumicën e njerëzve, thjesht shkaktojnë një ftohje. Nëse SARS-CoV-2, virusi që shkakton COVID-19, do të bashkohet me ta do të mbështetet në dy faktorë mbizotërues që kontrollojnë se si një virus sillet në një popullatë: biologjia e virusit dhe imuniteti i popullatës pritëse.
A evoluojnë viruset për t'u bërë endemikë?
Është shumë e vështirë të gjesh se si kanë evoluar viruset por, a i kanë shkaktuar ato gjithmonë këto sëmundje të buta të vazhdueshme ose a kanë evoluar nga pararendës më të vështirë?
Viruset replikohen vërtet shpejt, pasi hyjnë në qelizë shumë prej tyre prodhojnë grimca të reja të virusit brenda disa orësh. Për shkak të shpejtësisë së këtij procesi, shpesh bëhen gabime në kopjimin e materialit të tyre gjenetik, duke rezultuar në mutacione. Shumë prej këtyre mutacioneve do të rezultojnë në viruse jo të qëndrueshme, të paafta për të infektuar ose replikuar. Por një numër i vogël i këtyre mutacioneve mund të rezultojë në një ndryshim të dobishëm. Për shembull, ata mund të lejojnë që virusi të futet më shpejt në qelizat pritëse ose të bëjë kapërcim në një qelizë të re. Është e rëndësishme të mbani mend se këto mutacione janë ngjarje të rastësishme. Viruset nuk mund të vendosin në mënyrë aktive të mutojnë ose të marrin vendime të ndërgjegjshme se ku ndodhin mutacionet. Sapo të lindë një mutacion i favorshëm, viruset me të mund të konkurrojnë shpejt me versionet e tjera të virusit për t'u bërë forma mbizotëruese në popullatë. Një studim i fundit nga revista “Science” ka treguar se mund të gjurmojmë mutacionet në shpërthimet aktuale, pasi shkencëtarët në të gjithë botën rregullisht regjistrojnë dhe analizojnë materialin gjenetik të popullatave të virusit duke përdorur një proces të quajtur renditja gjenomike.
Për shembull, ngjashmëria midis koronavirusit endemik HCoV-043 dhe homologut të tij të gjedhit, BCoV, nënkupton që virusi kaloi nga njerëzit tek kafshët. Nuk ka asnjë provë të drejtpërdrejtë që patogjenët mutohen për të humbur virulencën me kalimin e kohës dhe nuk ka ndonjë udhërrëfyes të caktuar të mutacioneve që lejojnë një virus të bëhet endemik. Sidoqoftë, ne e dimë që SARS-CoV-2 po ndryshon. Është e besueshme, por jo e sigurt, që mund të fitojë mutacione që e ndihmojnë atë të mbijetojë në popullata për një kohë të gjatë.
Trupat tanë luftojnë përsëri
Sistemet tona imune kanë evoluar për mijëvjeçarë për të shmangur infeksionet dhe tani janë në një garë evolucionare me SARS-CoV-2. Në veçanti, sistemi ynë imunitar "adaptues" evoluon sa herë që hasim mikrobe të reja (ose kemi një vaksinë) për të prodhuar antitrupa specifikë dhe efektivë.Pandemitë dhe shpërthimet sporadike ndodhin më shpesh në popullata ku njerëzit nuk kanë mbrojtje ekzistuese ndaj një sëmundjeje të re, shpesh duke rezultuar në sëmundje të rëndë dhe përhapje të shpejtë. Por për shumicën e sëmundjeve endemike, për shkak se mikrobet që i shkaktojnë ato qarkullojnë rregullisht, popullata në tërësi tenton të ketë një imunitet. Kjo mund të parandalojë që simptomat të ndodhin plotësisht ose të rezultojë në sëmundje që janë më të lehta, pasi sistemi imunitar kufizon dëmtimin e shkaktuar nga një virus. Me COVID-19, duket se fëmijët kanë sëmundje më të lehtë, ndërsa sëmundja më e rëndë ka tendencë të shfaqet tek njerëzit mbi 60 vjeç. Duke pasur parasysh këtë, nëse shumë njerëz zhvillojnë imunitet në fillim të jetës (qoftë përmes infeksionit ose vaksinimit), me kalimin e kohës kjo mund të kalojë ekuilibri ndaj SARS-CoV-2 duke qenë një sëmundje e lehtë nëse supozojmë se të rinjtë mbajnë një farë niveli të imunitetit gjatë gjithë jetës. Siç kanë treguar studiuesit në revistën “Science” duke përdorur modelimin nga të dhënat imunologjike te katër koronavirusët ekzistues endemikë, mund të jetë e mundur që të arrijmë në një pikë ku të gjithë të ekspozohen për herë të parë ndaj virusit në fëmijëri.
Është gjithashtu shumë e rëndësishme të theksohet se infektimi i qëllimshëm i njerëzve (ose inkurajimi aktiv i infeksioneve) do të ishte i pamatur dhe ekspertët shpjegojnë se duhet të shmanget infektimi i të rinjve. Nuk ka gjithashtu asnjë garanci se sëmundja do të bëhej më pak e rëndë nëse do të bëhej endemike. Gjithashtu, shkencëtarët nuk synojnë një virus endemik kur mund të synojmë asnjë virus, duke përdorur strategji të përhapura të vaksinimit. Studimi tregon se mënyra më e mirë, praktike dhe e sigurt për të zvogëluar kërcënimin e SARS-CoV-2 është të vaksinoni sa më shumë të rinj përfshirë dhe fëmijët.
Burimi:The Conversation/ Përktheu: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
