.png)
Nga Gazeta Si- Mungesat e vazhdueshme të barnave të njohura po prekin miliona pacientë në të gjithë botën. Çfarë fshihet pas kësaj?
Në mbarë botën, qindra mijëra pacientë po përpiqen të kenë akses në ilaçet e tyre për shkak të mungesave të vazhdueshme dhe të papara të ilaçeve në të gjithë botën. Medikamentet për ADHD, trajtimet e kancerit, qetësuesit e dhimbjeve opioide, anestetikët dhe antibiotikët kanë pasur mungesa të vazhdueshme ose të përsëritura vitet e fundit. Barnat e njohura për humbje peshe si Mounjaro, Ëegovy dhe Ozempic kanë përjetuar kërkesë në rritje të shpejtë, pasi përdorimi i tyre është bërë popullor së bashku me rritjet e papritura të çmimeve, duke i lënë shumë prej atyre që kanë nevojë për ilaçe për të menaxhuar sëmundje të tilla si diabeti i tipit 2, duke luftuar.
Në disa raste, mungesa të tilla kanë rezultuar vdekjeprurëse. Në vitin 2022, dyvjeçarja Ava Grace Hodgkinson vdiq nga sepsis pasi një farmacist nuk mundi të ndryshonte një recetë për antibiotikë që nuk ishin në stok. Rasti ka çuar në diskutime mbi politikat se si të trajtohen më mirë mungesat e barnave në të ardhmen.
Mjekët dhe ekspertët farmaceutikë kanë ngritur shqetësime në rritje në lidhje me mungesat në muajt e fundit. Shoqata Mjekësore Amerikane ka përsëritur shqetësimin e saj se mungesat e barnave janë një “krizë urgjente e shëndetit publik” dhe një kërcënim.
Por, ndërsa agjencitë qeveritare, kompanitë farmaceutike dhe politikëbërësit janë përpjekur të gjejnë mënyra për të trajtuar faktorët që qëndrojnë pas mungesave, disa spekulojnë se mungesa do të përkeqësohet, të paktën gjatë dy viteve të ardhshme, përpara se të përmirësohet.
Por për pacientët që mbajnë barrën e këtyre mungesave, kjo do të thotë të përballen me përkeqësimin e simptomave, të gjejnë mënyra të tjera për të menaxhuar gjendjen e tyre ose të marrin më pak seç duhet për të zgjatur më tej ilaçet e tyre. Të tjerët po paguajnë mbi shanset ose po grumbullojnë barna kur ato bëhen të disponueshme.
Që nga fundi i shtatorit 2025, në SHBA kishte 214 mungesa aktive të barnave ndërsa në Mbretërinë e Bashkuar, kishte 135 ilaçe në mungesë që nga 20 tetori 2025. Por një raport i kohëve të fundit parlamentar theksoi se furnizimet me ilaçe po krijonin presion “të rëndë” në sistemin shëndetësor dhe një raport i veçantë nga deputetët në korrik paralajmëroi se kjo ishte bërë një “sfidë kronike dhe strukturore”.
Grupi Farmaceutik i Bashkimit Europian gjithashtu vuri në dukje se mungesat e ilaçeve vazhduan të prekin të gjitha vendet eiropiane. Pothuajse gjysma e vendeve që iu përgjigjën një studimi raportuan se kishin midis 400 dhe 800 ilaçeve të ndryshme që përballeshin me mungesa midis nëntorit 2024 dhe janarit 2025.
Zgjidhja e këtyre problemeve, megjithatë, nuk është detyrë e lehtë. Kjo sepse ekziston një arsye e vetme për mungesat e ilaçeve. Ndryshimet në kërkesë dhe kompleksiteti i zinxhirit të furnizimit farmaceutik luajnë një rol, thotë Ilaria Passarani, sekretare e përgjithshme e PGEU, organizata e rrjeteve të farmacive në Europë.
Pas pandemisë Covid-19, shumë vende përjetuan rritje të sëmundjeve të tjera të frymëmarrjes dhe kërkesa për ilaçe për t’i trajtuar ato, siç janë antibiotikët, u rrit. Më shumë se 40 vende kanë përjetuar të paktën një valë sëmundjesh infektive që është 10 herë më e keqe se para pandemisë.
Ndërkohë, këto ndryshime në kërkesë përkeqësohen nga popullatat në plakje, të cilat kanë më shumë gjasa të kërkojnë ilaçe sesa homologët e tyre më të rinj, thotë Passarani.
Ndryshimet kulturore dhe sociale gjithashtu mund të nxisin ndryshime në kërkesë. Në Mbretërinë e Bashkuar, dokumentari i vitit 2021 ‘Seksi, Mitet dhe Menopauza’ thotë se mendohet se ka një rritje prej 30% të grave në menopauzë që kërkojnë ilaçe për terapi zëvendësuese hormonale, duke kontribuar në një mungesë në të gjithë vendin.
Mungesa e ilaçeve për diabetin semaglutide dhe tirzepatide, ilaçe të njohura zakonisht si Ëegovy, Ozempic dhe Mounjaro kanë origjinë të ngjashme. Ndërsa ato kanë kaluar nga ilaçe për diabetin në të përshkruara për humbje peshe në përgjithësi, ilaçet kanë tërhequr një grup më të madh pacientësh. Ky trend është nxitur kryesisht nga strategjitë agresive të marketingut, të tilla si partneritetet me ndikuesit e mediave sociale dhe hashtag-et virale në Instagram dhe TikTok gjatë dy viteve të fundit. Sipas disa studimeve, kjo ka çuar në një perceptim të këtyre ilaçeve si përmirësues të stilit të jetës dhe jo si produkte mjekësore.
Organizatat për diabetin kanë paralajmëruar së fundmi për një mungesë globale të disa ilaçeve të ngjashme me glukagonin, të njohur si ilaçe GLP-1, për shkak të një rritjeje të recetave për humbje peshe.
“Është me të vërtetë vetëm një kërkesë e paparë që nxit mungesën”, thotë Erin Fox, drejtoreshë e asociuar e farmacisë në Universitetin e Shëndetit të Utahut, e cila ka ndjekur mungesat e ilaçeve me recetë në të gjithë SHBA-në për 20 vitet e fundit.
Megjithatë, është e pazakontë të shohësh mungesa të produkteve farmaceutike të patentuara dhe me emër marke, sepse kompanitë kanë shumë stimuj monetarë për të mbajtur zinxhirin e furnizimit në punë, thotë Fox.
Shumica e mungesave ndikojnë te ilaçet gjenerike- ilaçe pa markë që përmbajnë të njëjtat kimikate si një ilaç me markë, patenta e të cilit ka skaduar.
Këto konkurrojnë në treg sipas kostos së tyre, jo markës. Kjo ka bërë që disa të bëhen kaq të lira – antibiotikët që bien në kosto më të ulëta se një pako çamçakëzi, thotë Fox – saqë ato bëhen produkte me humbje për prodhuesit. Si rezultat, shumë prodhues ndalojnë së prodhuari këto ilaçe fare, duke lënë një boshllëk në zinxhirin e furnizimit.
Kjo është ajo që po ndodh me ilaçet gjenerike, përfshirë ilaçet për ADHD.
Mark Samuels, drejtor ekzekutiv i BGMA, furnizues dhe prodhues i ilaçeve gjenerike në Britani thotë se ka ilaçe që janë të shtrenjta për t’u prodhuar por çmimet e tyre janë të ulëta.
Meqenëse shitja e tyre është shumë e lirë, politikëbërësit nuk i marrin parasysh kostot e prodhimit dhe të punës së zinxhirit të furnizimit që nevojitet që ilaçet të arrijnë te pacienti, dhe nuk investojnë në koston e ndërtimit të objekteve të reja prodhuese.
Ndërkohë, vende, përfshirë SHBA-në dhe Britaninë, përballen me prapambetje dhe vonesa si në furnizim ashtu edhe në inspektime.
Pasi ka ndaluar inspektimet e fabrikave të prodhimit farmaceutik për pesë vitet e fundit, pjesërisht për shkak të pandemisë, Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) është përpjekur të kapë ritmin. Por, duke shqyrtuar prapambetjen, ata gjetën një grumbullim problemesh cilësore në vitet pas pandemisë, duke shkaktuar mbyllje të tjera.
“Po shtojmë mungesa të reja përveç mungesave që nuk po zgjidhen”, thotë Fox.
Ndërkohë, tarifat tregtare- veçanërisht për Kinën- kanë vënë presion të mëtejshëm në zinxhirin e furnizimit. Më shumë se 92% e objekteve që prodhojnë produkte farmaceutike gjenerike për tregun amerikan janë në tokë të huaj. Pjesa më e madhe e furnizimit global të përbërësve aktivë për ilaçet vjen nga Kina.
“Nëse një kompani nuk mund të përballojë kostot e shtuara të tarifave për lëndët e para ose përbërës të tjerë ose paketimin, atëherë ata thjesht mund të zgjedhin të ndërpresin prodhimin e produktit”, thotë Fox, i cili vëren se kjo ka të ngjarë të mos jetë “menjëherë, por më shumë në 6deri në 12 muaj pas zbatimit të tarifave”.
Më gjerësisht, ekspertët sugjerojnë se duhet të jetë e detyrueshme që të gjitha kompanitë farmaceutike të kenë plane për parandalimin dhe zbutjen e mungesave, dhe që aftësia e kompanisë farmaceutike për të furnizuar ilaçe të jetë një nga faktorët me të cilët ato vlerësohen brenda tregut.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
