San Giacomo di Cerzeto, zemra arbëreshe e Kalabrisë (Foto)

Gazeta Si – Pemët e dendura të lisave që i dhanë emrin ende qëndrojnë, duke shpërndarë kodrat e Medio Crati, në fushën veriore të Kalabrisë të kufizuar nga lumi Crati.

Ato rrethojnë San Giacomo di Cerzeto, një fshat me shtëpi dhe pallate guri me porta të ashpra që hapen nga Serra dei Muli (Sera e Mushkave).

Por ajo që e karakterizon më shumë këtë fshat, me pamjen e tij të ashpër dhe atmosferën e vetmuar, janë rrënjët e tij kulturore shqiptare.

Në shekullin e 15-të, qyteti kishte hyrë në një periudhë rënieje në dukje të pakthyeshme, të shkaktuar nga një sërë zish të pamëshirshme buke, epidemish dhe madje edhe tërmetesh.

Popullsia e kishte braktisur atë kur mbërritën këtu emigrantët e parë shqiptarë, duke ikur nga pushtimi turk që pasoi vdekjen e heroit kombëtar, Gjergj Kastrioti, i njohur nga të gjithë si, Skënderbeu.

Aventura e gjatë kulturore dhe gjuhësore që pasoi, tani dëshmohet edhe fizikisht në Muzeun Etnografik Arbëresh, ku mësuesi në pension i shkollës fillore, Carmine Stamile, është personalisht i përkushtuar për ta bërë atë një thesar të trashëgimisë kulturore arbëreshe.

Carmine, i lumtur që ka kaluar të nëntëdhjetat, mirëpret me kënaqësi vizitorët në shtëpinë e tij që ndodhet pak poshtë muzeut, hap një shishe verë për ta dhe më pas udhëzon këdo që është i interesuar të mësojë rreth zakoneve të përditshme, aftësive tekstile – tezgjahët janë ende në gjendje pune – veglave bujqësore dhe bankave shkollore të njerëzve.

Muzika etnografike e Shpirtit Arbëresh

Ai mbështetet gjithashtu në këtë operacion të jashtëzakonshëm shpëtimi dhe ndarjeje njohurish nga grupi etnomuzikor Shpirti Arbëresh.

Përmes muzikës, veçanërisht zbulimit dhe ruajtjes së këngëve të lashta të transmetuara gojarisht, ata e mbajnë gjallë dhe mirë shpirtin e njerëzve që mbërritën nga Ballkani përtej Detit Adriatik, si dhe rikuperojnë dhe restaurojnë veshjet tradicionale.

Për këto kostume, Carmine po rinovon një ndërtesë tjetër ku ka mbledhur disa ekzemplarë të dekoruar me forcë, dhe tani ai do të donte që kjo hapësirë të sigurohej në mënyrë që të zgjeronte këtë muze unik.

Cerzeto me ndërtesat e tij prej guri dhe ullishtat përreth

Ndërsa pret që dëshira e tij të përmbushet plotësisht, vetë Stamile ngjitet lart e poshtë nëpër rrugët me kalldrëm, duke admiruar portat prej guri të ndërtesave që nuk janë më të banuara, por që e ruajnë autoritetin dhe ashpërsinë e tyre të paprekur.

Ato duket se rrethojnë kishën kushtuar Zonjës së Këshillit të Mirë, shenjtores mbrojtëse të popullit shqiptar.

Struktura drejtkëndëshe përmban një portë prej druri me panele më të reja që përshkruajnë skena të Krishtit, të vendosura brenda një harku të rrumbullakët të gdhendur në gur. I njëjti motiv përsëritet në murin e djathtë të nefit qendror në anën perëndimore.

Cerzeto është gjithashtu interesant nga një pikëpamje arkitekturore, duke filluar me Palazzo Andreotti, ashtu siç mund të futesh në hapësira të hapura dhe rrugica të ngushta vetëm për t’u humbur në kërkim të portave, stemave, detajeve elegante të rrugëve dhe ndërtesave me pamje nga ullishtat, ku prodhohet vaji i ullirit ekstra i virgjër, i cili ka një shije të këndshme frutash.

Poezitë dhe muralet e Francesco Antonio Santorit

Kohët e fundit janë shtuar murale shumëngjyrëshe për t’i sjellë këtyre vendeve një prekje të jetës bashkëkohore, si në kujtim të poetit At Francesco Antonio Santori, i cili i kaloi vitet e fundit të jetës së tij në San Giacomo, ashtu edhe për të shfaqur bukurinë shumëngjyrëshe të jetës rurale.

Një mural veçanërisht i rëndësishëm, i titulluar “Tradita Arbëreshë”, nga artisti Edoardo Ettorre, përshkruan një grua që mban frutat e kuqe të tokës në prehër, të buta dhe sensuale.

Shënim: Është pjesë e komunës së Cerzeto, në provincën e Kozencës, rreth 50 minuta larg me makinë. Ndodhet në një lartësi prej 485 metrash mbi nivelin e detit. Vitet e fundit, shumë banorë e kanë lënë këtë vend për të jetuar në Cerzeto, popullsia e të cilit është afërsisht 1,200, kështu që shumë shtëpi janë bosh.

Përshtati: Gazeta “Si”