.png)
Nga Gazeta ‘Si’ – Përpjekjet e presidentit serb Aleksandar Vuçiç për t’u bërë udhëheqësi i preferuar i Ballkanit për Brukselin po dështon.
Vuçiç ka arritur të mbyllë një marrëveshje për të furnizuar Bashkimin Evropian me litiumin që i nevojitet për të fuqizuar flotën e tij të automjeteve elektrike të së ardhmes.
Por, duke vepruar kështu, ai ka rizgjuar një lëvizje masive kundër një projekti të madh minierash që është bekuar si nga Brukseli ashtu edhe nga Berlini. Duke u frikësuar, ai ka akuzuar protestuesit që u mblodhën në dhjetëra mijëra më 10 gusht për komplot për ta rrëzuar atë.
“Është pjesë e një qasjeje hibride të kryerjes së revolucioneve me ngjyra”, u tha Vuçiç gazetarëve më pas, duke thënë se paralajmërimi i tij për një grusht shteti të mundshëm bazohej në informacionin e marrë nga Rusia – mbrojtësi historik i kombit ballkanik.
Është një paradoks: Duke iu kthyer Perëndimit për të mundësuar kalimin e tij drejt një të ardhmeje të gjelbër, Vuçiç, thonë kritikët e tij, ka dënuar 7 milionë banorët e Serbisë për shfrytëzim të mëtejshëm ekonomik dhe ndotje të mjedisit që vetëm i vë standardet perëndimore të demokracisë dhe llogaridhënies më tej jashtë mundësive.
“Ne po bëhemi një koloni e të gjitha fuqive të mëdha,” tha Nebojsha Petkoviç, një udhëheqës proteste nga Gornje Nedeljice, një fshat në Serbinë veriperëndimore të strehuar pranë vendit kryesor të minierës së planifikuar.
Për gati dy dekada, Petković dhe fqinjët e tij panë se si gjeologë dhe kërkues u dyndën në brigjet e lumit Jadar. Atje, ata gjetën depozita të pasura të “arit të bardhë” që, sipas disa vlerësimeve, mund të furnizonin deri në 90 për qind të litiumit që i nevojitet Evropës për të fuqizuar kalimin e saj drejt transportit pa emetime.
Nëse në fillim nuk keni sukses…
Gjigandi anglo-australian i minierave Rio Tinto ishte ndër kërkuesit e hershëm. Ai mori një leje për të zhvilluar depozitën e Jadarit në vitin 2017 – pesë vjet pasi Vuçiç erdhi për herë të parë në pushtet.
Megjithatë, nacionalisti i linjës së ashpër nuk hoqi dorë kurrë nga projekti.
Jadar mban disa nga rezervat më të mëdha të litiumit në Evropë. Ministria e Minierave dhe Energjisë vlerëson se miniera, që pritet të hapet në vitin 2028, do të prodhojë 58,000 tonë metrikë deri në vitin 2030 – mjaftueshëm për të vendosur bateri në 1.1 milionë automjete elektrike. Rio Tinto ka ndarë 2.55 miliardë dollarë (2.23 miliardë euro) për zbatimin e projektit.
Entuziazmi i BE-së nuk ndahet nga njerëzit në Serbi, të cilët mendojnë se mbështetja e saj tek Vuçiç vetëm sa ka inkurajuar tendencat e tij autokratike. Besimi i publikut në BE ka rënë, sipas analistëve , pasi premtimet e krerëve të bllokut për të promovuar vlerat demokratike në unazën e kandidatëve për anëtarësim janë bërë gjithnjë e më të zbrazëta.
“BE po tregohet hipokrite, sepse ata po mbështesin një diktator në Serbi që bllokoi gjyqësorin, mediat dhe gjithçka tjetër, por kjo është e pranueshme për ta, sepse ai do t’u japë litiumin që ata kanë aq shumë nevojë,” tha Petkoviç për POLITICO.
Qeveria serbe nuk iu përgjigj kërkesës për koment për këtë histori.
Libër lojërash të Kremlinit
Në korrik, Vuçiç mirëpriti kancelarin gjerman Olaf Scholz dhe shefin e Marrëveshjes së Gjelbër të BE-së Maroš Šefčovich me madhështi për të nënshkruar një marrëveshje që zyrtarizon mbështetjen e BE-së për minierën, së bashku me disa memorandume të nënshkruara me prodhuesit kryesorë të automjeteve si Mercedes-Benz dhe Stellantis.
Vetëm dy muaj më parë, një mirëseardhje edhe më e hollësishme iu bë presidentit kinez Xi Jinping, me qindra serbë që u mblodhën për ta përshëndetur, duke valëvitur flamujt kinezë dhe duke kënduar lavdërime për një “miqësi të hekurt” gjatë udhëtimit të tij të parë në Evropë që nga pandemia e koronavirusit.
Megjithëse mund të befasojë vëzhguesit e pa iniciuar, të dyja ngjarjet mishëruan qasjen e Vuçiçit ndaj politikës së jashtme. Kjo zbret në mirëseardhjen e të gjithë të ardhurve për të investuar – si fabrika e bakrit Zijin në pronësi kineze në Bor ose Rusia që zotëron mbi 50 për qind të interesave të naftës dhe gazit të Serbisë – për sa kohë që ata qëndrojnë jashtë çështjeve të saj të brendshme.
Sipas Aleksandar Gjokić, një ekspert i marrëdhënieve Serbi-Rusi, Moska është e lumtur të mbështesë pretendimet e Vuçiçit për grusht shteti, pavarësisht se çfarë marrëveshjeje ai arrin me Perëndimin, duke përfshirë lejimin e tij të përdorë etiketën e saj të preferuar “revolucioni me ngjyra” për të delegjitimuar protestat kundër projektit.
Nëse Rusia pretendon se një revolucion me ngjyra është duke u zhvilluar në Serbi, Vuçiç “mund ta pozicionojë veten si një luftëtar trim ose pothuajse mitik kundër Perëndimit të keq, ndërhyrës,” shpjegoi Gjokiç. “Nëse protestat ndodhin në Rusi, në Moldavi apo Gjeorgji, kjo nuk mund të jetë për shkak se njerëzit nuk i pëlqejnë organikisht politikat e qeverisë së tyre; ajo duhet të mbështetet dhe madje të financohet nga Perëndimi”.
Është ironike, duke pasur parasysh që protestuesit kundër minierës së litiumit po mblidhen kundër një projekti që Perëndimi e dëshiron vërtet. (Ambasadorët e SHBA dhe Britanisë së Madhe në Serbi kanë shprehur gjithashtu mbështetje për marrëveshjen.)
“Mesazhi i Vuçiçit për këtë ka qenë i ndërlikuar. Kur mbron minierën Rio Tinto, ai thotë se është një testament i hapave të mëdhenj që ka bërë Serbia për t’u afruar me Perëndimin,” vazhdoi Gjokić.
“Megjithatë, kur njerëzit protestojnë kundër minierës, ai pretendon se është një grusht shteti i mbështetur nga Perëndimi”.
“Nuk ka asnjë motiv politik”
Në Serbinë e Vuçiçit, shumë pak transmetohet në mediat kombëtare nëse ai nuk e miraton mesazhin.
Nëse kërkesat e protestuesve do të merreshin me mbulim, publiku do të kuptonte se shqetësimet e tyre janë kryesisht mjedisore.
“Këto protesta janë politike, në kuptimin që edhe mjedisi është çështje politike. Por përveç kësaj, nuk ka asnjë motivim politik,” tha Žaklina Živković, një aktiviste e Pravo na vodu (E drejta për ujë), një grup që bën fushatë për ujë të pastër lumi.
“Ne jemi të shqetësuar për mjedisin dhe për të ardhmen e Serbisë, sepse ne nuk duam të bëhemi një vend minierash,” shtoi ajo, duke treguar ndotjen e madhe nga operacionet e minierave të drejtuara nga Kina dhe, më parë, nga epoka jugosllave.
Për të anashkaluar errësirën mediatike me të cilën përballen, protestuesit i janë drejtuar bllokimit të autostradave. Në këtë mënyrë, qytetarët që mund të mos shohin se çfarë po ndodh në lajme do të detyrohen fizikisht të ndalojnë dhe të mësojnë për efektet e minierës.
Të shqetësuar për potencialin e minierës për të ndotur tokën dhe ujin në një rajon që mbështetet shumë në bujqësi, një frikë është se acidet gërryese të nevojshme për të ndarë litiumin nga përbërësit e tjerë mund të rrjedhin, duke penguar rritjen e bimëve dhe duke dëmtuar ekosistemet.
“Ne duam të ruajmë atë që kemi dhe duam të kemi institucione që mund të garantojnë ajër të pastër, ujë të pastër dhe një mjedis të pastër,” vazhdoi Zhivković, duke theksuar se “rreth 1.5 milion njerëz në Serbi nuk kanë qasje në ujë të pastër.
Fushata e frikës
Rio Tinto ka udhëhequr një fushatë të gjerë për të qetësuar këto shqetësime mjedisore.
“Ne respektojmë të drejtën për të protestuar, por ajo që po shohim këtu është një fushatë frike – dezinformim i qëllimshëm duke thënë se ne jemi një minierë e hapur, se do të helmojmë furnizimet me ujë, se bujqësia nuk do të vazhdojë… çdo gjë që mund të krijojë frikë”, tha Chad Blewitt, drejtori menaxhues i projektit Jadar, për POLITICO në një intervistë.
Duke mohuar pretendimet e aktivistëve , Rio Tinto pohon se miniera nëntokësore do të përputhej plotësisht me ligjet mjedisore të BE-së dhe Serbisë. Në qershor, kompania publikoi draftet paraprake të studimeve të vlerësimit të ndikimit në mjedis që mbulojnë minierën, një fabrikë përpunimi sipërfaqësor dhe një landfill të mbetjeve industriale.
“Ne kemi qenë në këtë projekt për 20 vjet dhe kemi shpenzuar 600 milionë euro për të. Ky është projekti më i studiuar i litiumit në botë,” argumentoi Blewitt.
Blewitt u bëri jehonë disa prej deklaratave të bëra nga Scholz dhe Šefčovich, domethënë se miniera do të ndërtohet dhe do të funksionojë jo vetëm sipas standardeve të BE-së, por edhe “standardeve më të larta në botë”.
Por aktivistët janë të vendosur të rrisin presionin. “Ata thonë se sakrifica ia vlen dhe ne nuk pajtohemi”, tha Zhivkoviç.
Burimi: Politico/ Përshtati: Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
