.png)
Nga Gazeta ‘Si’- Ishte një tronditje kur Michael Mosley, një mjek dhe prezantues i njohur televiziv në Mbretërinë e Bashkuar, u gjet i vdekur në fillim të këtij muaji pas ecjes në temperatura përvëluese në ishullin grek të Symit.
Por tani kjo është njëra nga një seri vdekjesh dhe zhdukjesh turistësh në Greqi, pasi vendi po përballon një valë të fuqishme të të nxehtit të hershëm të verës me temperatura që shkojnë mbi 40 gradë Celsius.
Një turist holandez u gjet i vdekur në ishullin Samos. Të nesërmen, trupi i një turisti amerikan u gjet në Mathraki, një ishull i vogël në perëndim të Korfuzit. Albert Calibet, një tjetër turist amerikan, është zhdukur që kur u nis për një ecje më 11 qershor në Amorgos. Dhe dy gra franceze u zhdukën në Sikinos pasi dolën për një shëtitje.
Trupat e atyre që vdiqën ende duhet të ekzaminohen për të përcaktuar shkakun e saktë të vdekjes, por autoritetet po paralajmërojnë njerëzit që të mos nënvlerësojnë ndikimet e temperaturave të larta.
"Ekziston një model i përbashkët," i tha Reuters Petros Vassilakis, zëdhënësi i policisë për Egjeun Jugor, "ata të gjithë shkuan për një shëtitje në mes të temperaturave të larta."
Disa shkencëtarë thonë se ajo që po ndodh në Greqi ofron një shenjë paralajmëruese për ndikimet e nxehtësisë ekstreme në trup, dhe në veçanti në tru, duke shkaktuar potencialisht konfuzion, duke ndikuar në aftësitë vendimmarrëse të njerëzve dhe madje edhe në perceptimin e rrezikut.
Ndërsa ndryshimet klimatike nxisin valë të nxehta më të gjata dhe më të rënda, shkencëtarët po përpiqen të zbulojnë se si truri ynë do t’i përballojë.
Truri është 'ndërprerësi kryesor'
Hulumtimet tradicionalisht janë përqendruar në ndikimin e nxehtësisë ekstreme në muskuj, lëkurë, mushkëri dhe zemër, por "truri, për mua, është çelësi për të gjitha", tha Damian Bailey, një profesor i fiziologjisë dhe biokimisë në Universitetin e Uellsi i Jugut.
Hipotalamusi, një strukturë e vogël në formë diamanti, vepron si një termostat. Kryen një lëvizje delicate për të mbajtur temperaturën e brendshme të trupit në ose shumë afër 37 gradë Celsius. Kur është nxehtë, hipotalamusi aktivizon gjëndrat e djersës dhe zgjeron enët e gjakut për të ftohur trupin.
Por truri funksionon mirë brenda një intervali të ngushtë temperaturash dhe madje edhe ndryshime të vogla mund të ndikojnë në të. Shumë njerëz do të jenë të njohur me një ndjenjë ngadalësie dhe dembelizmi në një ditë të ngrohtë vere.
Por ndërsa nxehtësia rritet, ajo mund të ketë efekte serioze, duke përfshirë uljen e lëngjeve në trup dhe pakësimin e rrjedhjes së gjakut në tru, tha Bailey. Ai e krahason trurin me një Hummer - ai ka nevojë për burime të mëdha për të funksionuar.
Testet që ai ka kryer mbi pjesëmarrësit e kërkimit në një dhomë mjedisore, ku ai rriti temperaturat nga 21 në 40 gradë Celsius, treguan një rënie të rrjedhës së gjakut në tru me rreth 9% në 10%.
Dhe ka një ndikim. Nxehtësia ekstreme mund të prishë aktivitetin tipik të trurit, tha Kim Meidenbauer, një neuroshkencëtare në Universitetin Shtetëror të Uashingtonit. Rrjetet e trurit që zakonisht i lejojnë njerëzit të mendojnë qartë, të arsyetojnë, të kujtojnë dhe të ndërtojnë dhe formulojnë ide, mund të "shkatërrohen", tha ajo për CNN.
Bëhet më e vështirë të marrësh vendime komplekse, si p.sh. në cilën rrugë të bësh një shëtitje- një vendim që tingëllon i thjeshtë, por kërkon peshimin e faktorëve të ndryshëm.
Ka gjithashtu prova që sugjerojnë se njerëzit kanë më shumë gjasa të marrin vendime të rrezikshme dhe të përfshihen në sjellje impulsive kur janë të ekspozuar ndaj nxehtësisë, shtoi ajo.
Një perceptim i ndryshuar i rrezikut i shoqëruar me funksion të dëmtuar njohës mund të ketë pasoja shumë serioze.
"Ju nuk po flisni vetëm për ngrohjen e mundshme dhe ndoshta për djegie nga dielli," tha ajo. “Ju po flisni për (situata) potencialisht kërcënuese për jetën, si marrja e vendimeve të këqija, gjykimi juaj i turbullt.
Shkencëtarët sapo kanë filluar të zbulojnë gamën e ndikimeve që nxehtësia ka në tru, jo vetëm për sa i përket vendimmarrjes, por humorit, emocioneve dhe shëndetit mendor.
Kush është i pambrojtur?
Disa njerëz janë më të prekshëm ndaj nxehtësisë se të tjerët. Njerëzit e moshuar, veçanërisht ata mbi 65 vjeç, janë më të rrezikuar. Personat që janë zhdukur në Greqi ishin të gjithë rreth të 50-tave e lart.
Fëmijët shumë të vegjël dhe gratë shtatzëna gjithashtu përballen me rrezik të lartë, siç bëjnë ata me kushte para-ekzistuese, duke përfshirë kushtet e shëndetit mendor.
Por nxehtësia mund të jetë e rrezikshme për këdo.
Në vitin 2016, një ekip shkencëtarësh ndoqi 44 studentë të kolegjit gjatë një vale të nxehtë në Boston dhe zbuluan se ata pa ajër të kondicionuar pësuan rënie të konsiderueshme në performancën njohëse.
"Askush nuk është i imunizuar nga efektet shëndetësore të nxehtësisë," tha Jose Guillermo Cedeño Laurent, një nga autorët e kërkimit dhe një asistent profesor në Shkollën e Shëndetit Publik Rutgers. "Truri ynë është një organ jashtëzakonisht i ndjeshëm," tha ai.
Si të mbroheni
Ekspertët thonë se ka sjellje që njerëzit mund të bëjnë për të mbrojtur veten dhe për të ulur rrezikun.
Këto përfshijnë të mos ushtroni gjatë pjesëve më të nxehta të ditës, përkundrazi të dilni në orët më të freskëta të ditës dhe të kërkoni hije kur është e mundur. Veshja e rrobave të lirshme dhe vendosja mund të ndihmojë.
Pirja e ujit është jetike dhe jo vetëm kur ndiheni shumë të etur, tha Bailey. Është e rëndësishme të mos arrini në një pikë ku trupi po humbet lëngjet më shpejt se sa mund t'i marrë ato. Ekspertët rekomandojnë gjithashtu pije me elektrolite, të cilat mund të ndihmojnë në zëvendësimin e disa prej lëngjeve të humbura nga djersitja.
Përdorni aplikacione për ndarjen e vendndodhjes, tha Meidenbauer. "Sigurohuni që dikush të dijë se ku jeni."
Në afat të gjatë, ushtrimet e rregullta janë të rëndësishme – me kusht që të mos jenë jashtë gjatë orëve më të nxehta të ditës – pasi mund të ndihmojnë trupin të rregullohet termorregullimi.
"Sa më fort të jeni aq më elastik jeni ndaj këtyre streseve klimatike mjedisore," tha Bailey.
Do të duhet kohë për të zbardhur shkaqet e sakta të vdekjes së atyre që humbën jetën në Greqi, por ka një mësim që mund të merret ende nga tragjeditë, tha Bailey.
"Pavarësisht se sa inteligjent apo sa i aftë mund të mendoni se jeni ... nëse dilni në 40 gradë celsius edhe nëse jeni të përgatitur mirë, ju jeni të rrezikuar.”
Burimi: CNN/ Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
