Për aq kohë që inflacioni ka qenë i lartë, ekonomistët kanë debatuar se nga erdhi dhe çfarë duhet bërë për ta ulur atë.
Meqenëse bankierët qendrorë kanë rritur normat e interesit dhe inflacioni po bie, ky debat mund të duket gjithnjë e më akademik. Në fakt, është gjithnjë e më i rëndësishëm.
Inflacioni po bie kryesisht për shkak të rënies së çmimeve të energjisë, një trend që nuk do të zgjasë përgjithmonë. Inflacioni themelor ose “bazë” është më kokëfortë.
Historia sugjeron se edhe një sasi e vogël inflacioni themelor ngjitës është i vështirë për t’u larguar.
Pra, shefat e bankave qendrore më të rëndësishme në botë po paralajmërojnë tani se puna e tyre është larg nga përfundimi.
“Zbritja e inflacionit në 2% ka një rrugë të gjatë për të bërë,” tha Jerome Powell, kryetar i Rezervës Federale, më 29 qershor.
“Ne nuk mund të lëkundemi dhe nuk mund të shpallim fitoren”, tha Christine Lagarde, presidente e Bankës Qendrore Evropiane, në një takim të bankierëve qendrorë në Portugali vetëm dy ditë më parë.
Andrew Bailey, guvernatori i Bankës së Anglisë, tha së fundmi se normat e interesit ndoshta do të qëndrojnë më të larta se sa presin tregjet.
Kjo do të thotë se ‘luftërat’ e ekonomistëve nuk do të lejohen. Fronti i parë është pjesërisht ideologjik dhe ka të bëjë me atë se kush duhet të fajësohet për rritjen e çmimeve. Një teori jokonvencionale, por popullore sugjeron se fajin e kanë firmat e pangopura.
Kjo ide u shfaq për herë të parë në Amerikë në mesin e vitit 2021, kur marzhet e fitimit për kompanitë jofinanciare ishin jashtëzakonisht të forta dhe inflacioni po rritej. Tani po fitojnë sërish, të nxitur nga FMN-ja, e cila kohët e fundit zbuloi se rritja e fitimeve do “përbëjë pothuajse gjysmën e rritjes” në inflacionin e eurozonës gjatë dy viteve të fundit.
Lakmia është një ide ngushëlluese për tipat me prirje majtas që mendojnë se faji për inflacionin u vihet shumë shpesh punëtorëve. Megjithatë, do të ishte e çuditshme të mendohej se firmat papritmas u bënë më të pangopura, duke i bërë çmimet të përshpejtohen.
Inflacioni shkaktohet nga kërkesa që tejkalon ofertën – diçka që ofron mundësi të shumta fitimi.
Teza e lakmisë “ngatërron simptomat e inflacionit me shkakun e tij”, sipas Neil Shearing nga Capital Economics, një konsulencë. Pagat kanë tendencë të luajnë me çmimet, jo anasjelltas, sepse, siç vërejnë ekonomistët e FMN- së, “pagat janë më të ngadalta se çmimet për t’iu përgjigjur goditjeve”.
Ky është një mësim vendimtar nga episodi i sotëm inflacionist për ata që e shohin gjithmonë stimulin ekonomik si pro-punëtor.
Fronti i dytë në luftërat e inflacionit ka të bëjë me gjeografinë.
Inflacioni i Amerikës në fillim ishte më i rritur se ai i zonës euro. Europa u përball me një goditje energjetike më të keqe se Amerika pasi Rusia pushtoi Ukrainën, si për shkak të varësisë së saj nga gazi natyror rus, ashtu edhe për shkak të pjesës më të madhe të të ardhurave të saj nga energjia.
Një studim i kohëve të fundit nga Pierre-Olivier Gourinchas, kryeekonomist në FMN, dhe kolegët e tij ia atribuon vetëm 6% të rritjes së inflacionit bazë në eurozonë mbinxehjes ekonomike, krahasuar me 80% të Amerikës.
3% e pbb- së e stimulit ekstra fiskal që eurozona ka lëshuar kohët e fundit duke subvencionuar faturat e energjisë, sipas autorëve, nuk ka kontribuar në mbinxehje, dhe duke ulur çmimet e matura të energjisë mund të ketë ndaluar edhe një mentalitet inflacionist.
(Autorët paralajmërojnë se gjërat mund të kishin qenë ndryshe nëse çmimet e energjisë nuk do të kishin rënë, duke ulur subvencionin.) Normat e interesit janë më të ulëta edhe në Europë. Tregjet financiare presin që ato të arrijnë kulmin në rreth 4% në eurozonë, krahasuar me 5.5% në Amerikë.
Pavarësisht gjithë kësaj, problemet e inflacionit në çdo anë të Atlantikut në fakt duket se po bëhen më të ngjashme me kalimin e kohës. Në të dyja vendet, inflacioni nxitet gjithnjë e më shumë nga çmimi i shërbimeve vendore, në vend të ushqimit dhe energjisë.
Modeli sugjeron se rritja e çmimeve në të dyja vendet po nxitet nga shpenzimet e brendshme të forta. I llogaritur mbi baza të krahasueshme, inflacioni bazë është më i lartë në zonën e euros. Kështu është edhe rritja e pagave. Sipas gjurmuesve të prodhuar nga Goldman Sachs, një bankë, pagat po rriten me një ritëm vjetor prej 4-4.5% në Amerikë dhe gati 5.5% në zonën e euros.
Edhe nëse marzhet e fitimit bien, bankat qendrore nuk mund të arrijnë objektivat e tyre të inflacionit prej 2% mbi një bazë të qëndrueshme pa pasur një ekuilibër më të mirë të kërkesës dhe ofertës së punëtorëve.
Luca Gagliardone dhe Mark Gertler, dy ekonomistë, mendojnë se papunësia mund të rritet në 5.5% në 2024, duke rezultuar në uljen e inflacionit në 3% në një vit dhe më pas rënien drejt 2% “me një ritëm shumë të ngadaltë”.
Rritjet e papunësisë të një madhësie të tillë nuk janë të mëdha, por në të kaluarën zakonisht janë shoqëruar me recesione.
Ndërkohë, në eurozonë, vendet e lira të punës nuk janë rritur veçanërisht në raport me papunësinë, duke e bërë edhe më të vështirë të shihet rruga drejt një dezinflacioni pa dhimbje. Është ky front i luftërave të inflacionit që është më i përgatitur – dhe ku aksionet janë më të lartat.
Burimi: The Economist/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
