Britania në viti 1865 miratoi ligjin e famshëm “Flamuri i Kuq”, i kopjuar dhe nga shumë vende të tjera, për të rregulluar makinat që lëviznin vetë.
Kërkonte një ekuipazh prej tre personash për çdo automjet, një anëtar i të cilit duhej të ecte 60 metra përpara me një flamur të kuq për të paralajmëruar kuajt dhe kalorësit për afrimin e mjetit. Ai vendosi gjithashtu një kufi shpejtësie katër milje në orë, ose dy milje në orë në zonat e populluara.
Pse vlen ende sot? Sepse 158 vite më vonë, tentativat e sotme për të rregulluar kriptomonedhat dhe Inteligjenca Artificiale do të duken njësoj për brezat e ardhshëm. Teknologjia transformon shoqërinë sipas funksioneve që kërkohen dhe se çfarë kërkojnë njerëzit të bëjnë me të, dhe jo rregullime konservativësh që bëhen nga njerëz që nuk ia kanë idenë.
Falimentimi i platformës së kriptomonedhave FTX në nëntor 2022 dhe publikimi i ChatGPT po në të njëjtin muaj, bëri që investitorët të marrin paratë nga kriptot e t’i hidhnin në AI.
Një tendencë më e vështirë për t’u matur dhe afatgjatë midis akademikëve dhe zhvilluesve kryesorë duket se po favorizon përparimin e qëndrueshëm dhe të qetë të punës në AI mbi skandalin, zhvillimin dhe rrënimin e kriptove. Këto tendenca janë më të rëndësishme për të ardhmen se çdo gjë që bëhet në Uashington, ose ulje-ngritjet e Bitcoin, ose mënyra se si shpërndahet kapitali jo-sipërmarrës. Automobili – dhe radio, interneti dhe inxhinieria gjenetike – e transformuan shoqërinë në mënyra themelore, të palidhura me dëshirat e rregullatorëve apo çmimet e aksioneve apo çdo gjë që media po mbulonte në atë kohë.
Konkurrenca midis kriptos dhe AI për zemrat dhe mendjet e novatorëve të teknologjisë, dhe kuletat e kapitalistëve sipërmarrës, pasqyron një dikotomi më të përgjithshme. Inteligjenca artificiale tradicionalisht është e centralizuar, rutinat gëlltisin të gjitha të dhënat kudo dhe marrin vendime për një grup të vogël projektuesish njerëzorë – ose në versionet fantastiko-shkencore distopike – kufiri natyror i asnjë njeriu. Kripto është i decentralizuar rrënjësisht. Të gjitha informacionet e veprimit ruhen nga individë të shpërndarë në çelësa privatë. Askush nuk e kontrollon sistemin.
Nuk është rastësi që kripto depërtoi në ndërgjegjen e përgjithshme me dështimin masiv të centralizuar dhe të ndërlidhur të krizës financiare të vitit 2008, ndërsa AI u ngrit pas pandemisë globale të vitit 2020 u kujtoi njerëzve se ne të gjithë jemi të lidhur, na pëlqen apo jo. Kripto frikëson njerëzit sepse kërcënon aftësinë e institucioneve të centralizuara njerëzore për të mbledhur taksa dhe për të rregulluar sjelljet si përdorimi i drogës, seksi, lojërat e fatit, pornografia, rebelimi, etj. AI frikëson njerëzit sepse kërcënon agjencinë individuale njerëzore dhe privatësinë, duke rregulluar të gjitha sjelljet njerëzore në një regjim makthi totalitar, ose ndoshta edhe duke zëvendësuar fare njerëzit. Një çështje tjetër me inteligjencën artificiale tradicionale është se kur tërhiqni të gjithë informacionin, ju tërheqni paragjykimet, intolerancën dhe gabimin, si dhe informacionin e mirë.
Por një vështrim më i thellë i ngjarjeve të fundit tregon një pamje më komplekse. Zonat e nxehta në AI përdorin teknologjinë kripto për të ndërtuar kontrolle të decentralizuara. Qasjet e gjeneratës së parë të inteligjencës artificiale me informacion tërheqës po dështojnë sepse entitetet që kontrollojnë informacionin sot nuk janë të gatshëm t’ia dorëzojnë atë një algoritmi pa fytyrë që nuk është nën kontrollin e tyre. Kriptimi homomorfik u lejon mbajtësve të informacionit të përfitojnë nga analiza e AI pa vetë rutinën e AI ose krijuesit e saj që të kenë akses në informacionin themelor. Mësimi i federuar lejon aktorët e pavarur dhe të decentralizuar të ndërtojnë dhe përdorin një mjet të përbashkët, të fuqishëm të AI, pa shkëmbim të të dhënave. Shumë nga projektet më emocionuese të inteligjencës artificiale synohen t’u dorëzohen dhe të kontrollohen nga individë për të mbledhur informacion dhe për të marrë vendime, pa ekspozuar asgjë rreth individit në internet në përgjithësi.
Në të njëjtën kohë, shumë projekte të kriptos po shfrytëzojnë AI për të ndërtuar struktura komplekse nga pjesë të decentralizuara. Një qëllim themelor i shumicës së kriptove është kompozimi – pasi të ndërtohet një aplikacion, ai duhet të integrohet lehtësisht si një komponent modular i çdo aplikacioni më të madh. Projektet e kriptove të gjeneratës së parë u ndërtuan duke pasur parasysh zhvilluesit njerëzorë, por AI ofron mundësi dehëse për të ndërtuar struktura shumë më të mëdha dhe më të mira me aplikacione të decentralizuara të kompozueshme. Për më tepër, njerëzit nuk janë të mirë në parashikimin e të gjithë skenarëve të mundshëm në të ardhmen. AI mund të bëjë kontrata vërtet të zgjuara, të cilat mund të transformojnë shumë arena të ndërveprimit njerëzor.
Shumica e fantashkencës utopike imagjinojnë kompjuterë me akses në të gjithë informacionin, që ndjekin udhëzimet njerëzore në mënyrë skllavërore. Disa pajisje klasike fantastiko-shkencore – më e famshmja Tre Ligjet e Robotikës të Isaac Asimov – merren me kontradiktën e nënkuptuar të kësaj pikëpamjeje. Por tani që po ndërtojmë algoritmet që tashmë drejtojnë pjesën më të madhe të botës dhe së shpejti mund të drejtojnë të gjithën, zgjedhja e përzierjes së duhur të centralizimit dhe decentralizimit mund të jetë çështja sociale më e rëndësishme e kohës – më e rëndësishme se politika apo inovacionet në fusha jo kompjuterike. Dhe çfarëdo zgjedhje që bëjmë do të duhet të dizajnohet me shumë kujdes, në mënyrë që të mos shkatërrohet as nga aktivitetet e decentralizuara njerëzore që çojnë në anarki, as nga algoritmet e centralizuar të AI që çojnë në skllavërim të njerëzve. /Bloomberg
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
