Pothuajse një vit pasi forcat ruse pushtuan Ukrainën, eksportet e gazit natyror të Moskës në Europë kanë rënë me më shumë se gjysmën për shkak të sabotimit të tubacioneve Nord Stream, blerjeve më të ulëta europiane dhe frenimit të dërgesave nga Moska në hakmarrje për mbështetjen perëndimore ndaj Ukrainës.
Gazi natyror është një burim kyç energjie për ngrohjen e shtëpive dhe shërben si lëndë e parë për prodhimin kimik. Përdoret gjithashtu gjerësisht për të gjeneruar energji elektrike – termocentralet me gaz përbëjnë 34 përqind të prodhimit të energjisë elektrike në Europë në 2021 (krahasuar me 38 përqind në Shtetet e Bashkuara).
Në përgjigje të humbjes së furnizimit rus, vendet europiane kanë konsumuar çdo burim të disponueshëm të gazit natyror, duke grumbulluar stoqe të mëdha. Me uljen e ndjeshme të furnizimeve me tubacione nga Rusia, Europa e zhvendosi pjesën më të madhe të kërkesës së saj drejt gazit natyror të lëngshëm (LNG) të transportuar me anije nga e gjithë bota.
Si rezultat, nga mesi i vitit 2022 – kulmi i sezonit të mbushjes së depozitave të gazit – çmimi global i LNG-së ishte rritur me 1900 për qind nga niveli i ulët gjatë pandemisë dy vjet më parë.
Megjithëse rritja e çmimeve ishte e dëmshme për industrinë europiane, ajo ishte absolutisht shkatërruese për qindra miliona njerëz në vendet e varfra.
India dhe Brazili nuk kanë qenë në gjendje të përballojnë mjaftueshëm gaz natyror për të fuqizuar plotësisht ekonomitë e tyre dhe kanë shkurtuar importet.
Bangladeshi dhe Pakistani, së bashku me gati gjysmë miliardë njerëz, nuk kanë qenë në gjendje të plotësojnë nevojat e konsumit industrial dhe të prodhimit të energjisë—dhe kanë pësuar ndërprerje. Furnizuesit e LNG-së kanë preferuar të zhvendosin tregtinë në vendet më të pasura që paguajnë çmime më të larta. Ngarkesat e destinuara për vendet e varfra janë devijuar në Europë ose thjesht nuk janë dorëzuar fare pavarësisht marrëveshjeve kontraktuale të nënshkruara muaj apo vite më parë.
Ndërprerjet nuk janë thjesht bezdi. Në një vend si Pakistani, ku valët vjetore të të nxehtit mund të arrijnë më shumë se 45 gradë Celsius dhe që po përpiqet të rikuperohet nga përmbytjet që lanë një të tretën e vendit nën ujë, energjia është një çështje jete dhe vdekjeje. Çdo ditë gjatë disa muajve të fundit, bizneset, shtëpitë, shkollat dhe spitalet kanë vuajtur pa energji elektrike për disa orë, sepse qeveria nuk mund të importojë mjaftueshëm gaz natyror për të furnizuar termocentralet e vendit, një e katërta e të cilave janë me gaz. Sipas qeverisë pakistaneze, furnizuesit kryesorë të LNG nuk kanë përmbushur kontratat e tyre, duke preferuar të paguajnë gjobën për mosdorëzimin dhe dërgimin e furnizimeve në vendet më të pasura për fitime më të larta.
Nxitimi i Europës për të siguruar sigurinë e saj energjetike nxjerr në pah një hipokrizi që nuk ka kaluar pa u vënë re nga udhëheqësit në Afrikë, Azinë Jugore dhe gjetkë.
Në korrik 2022, një tender i qeverisë pakistaneze për 72 dërgesa LNG me vlerë 1 miliard dollarë nuk tërhoqi fare oferta furnizuesish. Një vonesë në pagesat me para në dorë nga një program i Fondit Monetar Ndërkombëtar e ka bërë Pakistanin të luftojë për të blerë gaz në tregjet spot, duke i detyruar punëtorët në fabrika, restorante dhe biznese të tjera të punojnë më pak orë dhe për më pak pagesë. Departamentet qeveritare janë urdhëruar të reduktojnë konsumin e energjisë elektrike me 30 për qind dhe gjysma e dritave të rrugëve në vend janë fikur.
Nuk ka shenja se situata do të përmirësohet për vendet e varfra. Edhe pse një dimër i butë në pjesën më të madhe të hemisferës veriore ka çuar në uljen e çmimeve të gazit, tashmë ka shqetësime për mungesat vitin e ardhshëm. Tubacionet e sabotuara Nord Stream ka të ngjarë të mbeten jofunksionale në vitin 2023, duke i bërë vendet europiane edhe më të varura nga LNG për të rimbushur objektet kritike të magazinimit këtë verë.
Përveç kësaj, anëtarët e Bashkimit Europian tashmë po sinjalizojnë interes të fortë për nënshkrimin e kontratave afatgjata për të gëlltitur çdo furnizim të ri me gaz që mund të vijë në internet në vitet e ardhshme. Gjermania dhe vende të tjera europiane po investojnë në njësi shtesë të magazinimit dhe rigazifikimit lundrues gjatë disa viteve të ardhshme, duke u mundësuar atyre të thithin edhe më shumë LNG. Ndërkohë, Australia- një nga eksportuesit më të mëdhenj të LNG në botë – është i shqetësuar për mungesat e mundshme dhe po merr masa për të mbajtur më shumë furnizimin e tij me gaz në shtëpi.
Për të nxjerrë popullsinë e tyre nga varfëria – dhe për të qenë elastike ndaj thatësirave , përmbytjeve , stuhive dhe valëve të të nxehtit – vendet e varfra kanë nevojë për të njëjtin lloj burimesh energjie të besueshme dhe të bollshme që gëzojnë vendet e pasura. Shumë nga këto vende kanë investuar në burimet e rinovueshme dhe po planifikojnë edhe më shumë.
Por gazi do të jetë ende i nevojshëm për sigurinë energjetike në afat të mesëm, ashtu si në vendet e pasura. Përtej prodhimit të energjisë elektrike, gazi është i domosdoshëm për prodhimin industrial, si p.sh. prodhimi i plehrave për të rritur rendimentet bujqësore dhe prodhimi i betonit dhe çelikut për ndërtesa elastike dhe për çdo lloj infrastrukture. Gazi është gjithashtu i nevojshëm për ngrohje dhe gatim – dhe si energji rezervë për energjinë e erës dhe diellit, e cila mbetet e varur nga rrezet e diellit dhe moti.
Disa vende europiane janë zotuar t’i japin fund të gjithë mbështetjes publike për projektet ndërkombëtare të karburanteve fosile. Këto vende europiane këmbëngulin se vendeve të varfra nuk duhet të sigurohen financim për të ndërtuar infrastrukturën e gazit në rrjedhën e poshtme që mund të sigurojë fuqi të besueshme dhe rritje ekonomike. Në të njëjtën kohë, asgjë nuk i ka ndaluar shumëkombëshet me bazë në SHBA dhe BE që të përdorin kapitalin e tyre për të zhvilluar rezervat e gazit të vendeve të varfra për eksport në vendet më të pasura në Azinë Lindore dhe Europë.
Përfundimi i kësaj hipokrizie duhet të jetë i qartë: vendet e BE-së vazhdojnë të shtyjnë një formë tinëzare të kolonializmit të gjelbër që imponon kufizime të rrepta në mbështetjen financiare që mund t’i ndihmojë vendet e varfra të rrisin furnizimet jetike me energji për të nxjerrë popullsinë e tyre nga varfëria dhe mjerimi duke i dhënë vetes fleksibilitet maksimal për të përdorur lëndët djegëse fosile për sigurinë e tyre energjetike. Kjo do të thotë se vendet e varfra duhet të kalojnë pa karburant të mjaftueshëm për shtëpitë, shkollat, spitalet dhe fabrikat e tyre, ndërsa vendet e pasura urojnë veten për rezervat e tyre të gazit dhe marrëveshjet shumëvjeçare të blerjes. Politikat europiane për të bllokuar financimin e projekteve të gazit nuk lehtësojnë varfërinë dhe as nuk adresojnë ndryshimet klimatike.
Qeveritë europiane duhet të pranojnë, siç e bëjnë qartë kur bëhet fjalë për popullsinë e tyre, se siguria dhe besueshmëria e energjisë janë po aq të rëndësishme për vendet më të varfra në Afrikë dhe Azi, sa edhe për vendet e tyre. Në vend që të fiksohen mbi emetimet e pakta të investimeve bazë në infrastrukturë në Afrikë (e cila është e pasur me depozita të gazit natyror), vendet e pasura duhet të miratojnë një strategji që u mundëson vendeve të varfra të rrisin ekonomitë e tyre – e cila, meqë ra fjala, është edhe më mënyra e rëndësishme që ata mund të përshtaten me ndryshimet klimatike
Vende si Pakistani dhe Bangladeshi janë hequr nga tregu dhe janë lënë të luten që Europa të ketë një tjetër dimër të ngrohtë vitin e ardhshëm. Qeveritë europiane ka të ngjarë të refuzojnë të ndihmojnë vendet e varfra të paguajnë për gazin e shtrenjtë, sepse kjo do të llogaritet si një subvencion i karburantit fosil, edhe pse ata nuk kanë asnjë hezitim për të mbrojtur konsumatorët e tyre nga gazi dhe benzina e shtrenjtë. Por vendet europiane ndoshta mund të bëjnë më shumë për të vendosur burime të rinovueshme që kursejnë karburant dhe për të elektrizuar ngrohjen.
Dhe ata duhet të konsiderojnë më shumë zgjerime emergjente për të mbajtur në punë termocentralet ekzistuese bërthamore në vend që t’i mbyllin ato në mes të një krize globale energjetike. Belgjika, për shembull, është në rrugën e duhur për të përdorur më shumë gaz natyror sepse po mbyll centralet e saj bërthamore dhe do të jenë vendet e varfra që do të paguajnë çmimin.
Më e rëndësishmja, vendet europiane duhet të ndalojnë së kundërshtuari projektet e gazit të vendeve të varfra që janë jetike për sigurinë e energjisë, rritjen ekonomike, zbutjen e varfërisë dhe jetesën më të shëndetshme.
Burimi: Foreign Policy/ Përshtati: Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
