Libra

Virion Graçi: Një roman për komunizimin dhe dehumanizimin e njeriut

Pamja enigmatike e Netës pranë pëllumbave dhe format shprehëse, format rrëfimtare të këpucëve të vjetra ushtarake, më kishin futur në një ishull qetësie dhe ngrirjeje. Krejt ndryshe bota përqark, ziente prej ndryshimeve radikale, rënie të regjimeve totalitare në Europën Lindore, përmbysje të regjimeve komuniste… pra: bajga lope atje, pleh cjapi këtu, jashtëqitje kuajsh, derrash aty më tej, glasa zogjsh në supet e njerëzve, mbi kapelat e tyre. Kështu thuhej: ndryshim, ndryshim, ndryshim.Unë nuk isha pjesë e ndryshimeve, sepse nuk mund të bëhesha nga e para një njeri tjetër, një njeri i ri. (Eh, punë muti, do të ngelesha njeri i vjetër në regjim të ri shtetëror. E pashmangshme.) Kisha frikë të ndryshoja sepse, po të ndryshoja, do tëkisha humbje të rënda ekonomike, nuk do të më vinin për shtat rrobat që kam në shtëpi, këpucët mund të më vijnë të mëdha ose të vogla. Unë isha kundër ndryshimeve me ‘flamuj të bardhë’ në botë, në Europën Lindore, kundër vijës së re politike të Moskës, Uashingtonit, Londrës, Tiranës, duke valëvitur flamujt e bardhë. Po të më kishin pyetur, nuk do t’i kisha lejuar ndryshimet me këta lloj flamujsh. Doemos isha kundër drejtuesve të rinj në njësinë time bashkiake, kundër autoriteteve të vetëshpallura në lagjen time, kundër administratorit të porsaemëruar të pallatit tonë.

Shkrimtari Virion Graçi


Gjithandej bajga, pleh, jashtëqitje bagëtish, glasa shpendësh grabitqarë. Po merrja masa për t’u konservuar, për të mos ndryshuar kurrë. KURRË. Por ishte e pamundur të konservoje vetveten dhe të ishe njeri i gjallë njëkohësisht, aq i gjallë sa fqinjët të të përshëndesnin kur shkëmbeheshe pashmangshëm me ta shkallëve, kurse administratori të të kërkonte mendime teknike për zgjidhjen e avarive në rrjetin e ujësjellësit, për shembull.
Fare pak mund të ndryshojë robi në faqe të dheut. Këtë bindje ma ftilloi edhe një i panjohur. Ai u shfaq para derës sime në kohën që porsa kisha dalë aty për kënaqësinë time dhe po sigurohesha të shtrëngoja lidhëset e këpucëve: njëra më varej përtokë, mund ta shkelja dhe pengohesha, rrëzohesha… I panjohuri ishte gati sa mosha ime, më tepër se njëzet vjeç, më pak se tridhjetë, me siguri. Dukej i hequr në fytyrë, rrudha të parakohshme ia rrethonin sytë, duart i kishte të ashpra, flokët të zinj e të dendur, si të mitë.

Ku punon? - Në atdheun tim të dashur; Me se merresh konkretisht? - Ndërtoj socializmin; Si e kalon kohën e lirë? - Duke parë kryeveprat urbane dhe industriale të Partisë e të popullit tonë, duke shijuar i lumtur fitoret e arritura me gjak e sakrifica; Çfarë pëlqen nga librat e modës? - Historinë e Partisë; Po nga arti? - Veprat e Komandantit tonë të Përgjithshëm; Ëndrra jote? - Fitorja e marksizmit në të gjitha vendet e botës.

Kishte veshur rroba të dala boje, mund t’i quaje dhe rroba pune, kominoshe, por ishin të lara, të porsaveshura, madje ndihej aroma e mirë që hedhim kohët e fundit nëpër lavatriçe. Ai mund të ishte shumëçka: punëtor riparim-shërbimesh, hidraulik, riparues televizorësh, lavatriçesh, frigoriferësh, kompjuterësh. Mund të ishte murator, suvatues, pllakashtrues ose bahçevan profesionist apo shpërndarës picash. Mund të ishte postier ose korrier i ndonjë partie të re politike, nga ata që shpërndajnë programe dhe literaturë në çdo shtëpi, megjithëse nuk rrezatonte optimizëm prej politikani. Nuk kishte nga ato shenjat që garantojnë optimizëm afatgjatë, personalitet të fortë, trashëgimi të lavdishme, sikurse janë veshmbathjet: këpucë, këmishë, rrip me origjinë ushtarake, këllëf pistolete etj. Përkundrazi, e kuqja dhe e gjelbra e ushtrisë sonë ishin ngjyra që ai nuk i kishte pasur ndonjëherë, atij i mungonin ato ngjyra. Në përfytyrimet e tij më të guximshme, në ëndrra nuk ka mundur t’i ketë dëshiruar të kuqen dhe të gjelbrën e ushtrisë sonë popullore.


… Duhej pritur rasti që Neta të ishte e aftë t’i gëzohej me gjithë fuqinë e shpirtit takimit me djalin e saj të braktisur foshnjë disamuajshe, njëzet e tre vite më parë, dikur në ’67-ën.
Nuk e pyeta a kishte punë, a punonte diku? A kishte ndërmend të punonte diku? A e kishte të nevojshme të ushtronte ndonjë farë zanati? A i kishte kapërcyer nevojat bazë ekonomike dhe a e lejonte mirëqenia materiale të përfshihej në studime, meditime? Kur m’i bënin mua këto lloj pyetjesh ndihesha keq, prandaj mendova se keq mund të ndihej edhe gjysmë vëllai im, domethënë vëllai, Vegimi. Në kohën kur republikën e kishim të fortë, pyetjet personale i shmangia, sepse të dhënat e mia vetjake përbënin sekret ushtarak, ishin material i klasifikuar për përdorim të brendshëm. Në rast se dhënia e informacionit ishte e pashmangshme, u përgjigjesha shkurt kureshtive të rrezikshme që shfaqnin pa të keq miq të mitë të dikurshëm, kushërinj të takuar diku rastësisht. Përgjigjesha shkurt dhe ndershëm, sipas standardeve të mësuara në orët e edukimit qytetar-patriotik: Ku punon? - Në atdheun tim të dashur; Me se merresh konkretisht? - Ndërtoj socializmin; Si e kalon kohën e lirë? - Duke parë kryeveprat urbane dhe industriale të Partisë e të popullit tonë, duke shijuar i lumtur fitoret e arritura me gjak e sakrifica; Çfarë pëlqen nga librat e modës? - Historinë e Partisë; Po nga arti? - Veprat e Komandantit tonë të Përgjithshëm; Ëndrra jote? - Fitorja e marksizmit në të gjitha vendet e botës.
Me një ironi sarkastike në romanin më të ri të shkrimtarit Virion Graçi, “Pëllumbat i vrasin natë” , botuar nga “Onufri”, tregohet fati i ndryshëm i dy vëllezërve dhe i nënës së tyre që ka humbur kujtesën. Me neutralitet gati gazetaresk ndaj fakteve, autori tregon sesi fijet tragjike të fatit njerëzor mund të pleksen e të ndërvaren prej ngjarjesh kontinentale e ndarjesh botërore gjeo-politike si dhe nga shtysa të brendshme, instinktive e patologjike të njerëzve të rëndomtë tjetërsuar prej pushtetit pa caqe, dehumanizuar deri në barbari.


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë