Po sikur të gjithë të hanim ushqim të personalizuar?

“Le të jetë ushqimi ilaçi yt dhe ilaçi të jetë ushqimi yt ", thënë nga Hipokrati, i cili përcaktoi parimet e mjekësisë në Greqinë e lashtë, qëndron në karaktere të ndritshme holografike mbi skenën kryesore në Forumin Ekonomik Botëror në Davos. Tema kryesore e këtij viti është se si ta bëjmë ushqimin e personalizuar më të disponueshëm për ata që nuk mund të përballojnë përfitimet e tij. Temat e nxehta përfshijnë nëse orët e metabolizmit, implantet dhe gjurmuesit e tjerë të ushqimit personal duhet të jenë falas për të gjithë, pse ushqimi i personalizuar është i mirë për biznesin dhe debati shumëvjeçar se si qeveritë mund të rregullojnë më mirë përdorimin e të dhënave personale të konsumatorëve.

Mes argumenteve, ekziston një konsensus i gjerë se rritja e ushqimit të personalizuar ka bërë shumë për të promovuar ushqim të shëndetshëm dhe miqësor ndaj mjedisit gjatë dekadës së fundit. Në vitin 2021, përqindja e amerikanëve obezë ra për herë të parë në më shumë se 20 vjet dhe shkalla e diabetit ka rënë për tre vjet me radhë nga niveli i lartë i të gjitha kohërave prej 22%. Edhe europianët po bëhen më “të hollë” dhe të shëndetshëm.

Por progresi ka qenë më i ngadaltë nga sa pritej dhe në tregjet në zhvillim mbipesha është akoma në rritje, duke penguar rritjen ekonomike. Ushqimi i qëndrueshëm për mjedisin, megjithëse gjithnjë e më popullor në botën e pasur, ende nuk është në rrugën e duhur për të arritur objektivin e "dietës shëndetësore planetare" të vendosur nga shkencëtarët në 2019 në Lancet, një revistë mjekësore. Ky objektiv, të cilin prodhuesit e mëdhenj të ushqimit dhe shumë firma të tjera janë zotuar të mbështesin, bëri thirrje për një ulje 50% të konsumit të mishit të kuq dhe sheqerit në të gjithë botën dhe dyfishimin e konsumit të arrave, frutave, perimeve dhe bishtajoreve midis 2020 dhe 2050.

Se ushqimi i personalizuar është mënyra më e mirë për të rritur kërkesën për ushqime më të shëndetshme dhe më miqësore ndaj tokës, u bë e qartë në mes të vitit 2020. Një dekadë më parë, shkencëtarët kishin filluar të zbulonin pse udhëzimet dietike me një madhësi në formën e piramidave ushqimore, etiketat e sheqerit dhe yndyrave dhe kështu me radhë nuk po kthejnë rrjedhën e diabetit, mbipeshes dhe sëmundjeve të tjera të shkaktuara nga dietat e këqija. Lloje të ndryshme dietash si Keto ose Paleo ‘punuan’ për disa njerëz, por ishin të padobishme për shumë njerëz, nëse jo për shumicën, që i provuan ato. Dhe njerëzit që humbnin peshë shpesh e kishin të vështirë të mbanin dietë.

Dietat që erdhën dhe shkuan deri në vitet 2020 kërkonin vullnet të çeliktë dhe planifikim të kujdesshëm. Problemi më i madh, megjithatë, ishte dështimi i tyre për të njohur që trupat e njerëzve reagojnë ndryshe ndaj të njëjtave ushqime. Në fund të vitit 2010 provat shkencore treguan se vaktet që ishin krejtësisht të shëndetshme për një person mund të ishin rruga e shpejtë e një personi tjetër drejt diabetit, mbipeshes ose sëmundjeve të zemrës.

Doli që edhe i njëjti vakt i ngrënë nga i njëjti person në një kohë të ndryshme të ditës mund të metabolizohet në një mënyrë pak a shumë të shëndetshme, në varësi të mënyrave të tjera të ngrënies, gjumit dhe stërvitjes. Zbulimi më i rëndësishëm ishte roli i mikrobiomës, kolonia e mikrobeve 100trn që jetojnë në zorrën e njeriut. Mikrobioma, doli se ishte fabrika që shndërroi ushqimin në substanca të ndryshme që i duhen trupit për të funksionuar si dhe ato që shkaktojnë shëndet të dobët. Dhe mikrobioma e të gjithëve është unike.

Një pikë referimi në idenë e të ushqyerit të personalizuar ishte një studim i botuar në 2015 nga studiuesit në Institutin Weizmann në Izrael. Ata krijuan një algoritëm të bazuar në inteligjencën artificiale që mund të parashikonte me saktësi reagimin e një individi ndaj çdo ushqimi të caktuar, matur nga monitorimi i vazhdueshëm i glukozës në gjak me një pajisje të vogël të bashkangjitur në krah. Pikat e glukozës në gjak pas ngrënies janë shenja të njohura për shtimin e peshës dhe një grup i çrregullimeve metabolike. Algoritmi përdori të dhëna për stilin e jetës, formimin mjekësor dhe përbërjen e mikrobiomës. Brenda tre viteve shkencëtarët në Amerikë, Britani dhe Gjermani kishin përsëritur punën e ekipit Izraelit dhe biznesi i ushqimit të personalizuar hyri në një epokë të re.

Gjatë fillimit të vitit 2020, numri i ekspertëve që ofrojnë këshilla ushqimore të porositura nga algoritmi u rrit. Disa përdorën mostra të lëngjeve të trupit ose pajisje monitorimi të vazhdueshëm për të gjetur nivelet e glukozës, lipideve, vitaminave në gjak etj. Disa bënë edhe hartëzimin e mikrobiomës (përmes analizës gjenomike të gjithçkaje që gjendet në mostrën e jashtëqitjes së një personi). Shumë firma bënë vetëm minimumin e duhur: kontrolluan për një pjesë të vogël të gjeneve që ishin lidhur me reagime të caktuara ndaj ushqimeve të ndryshme. Kjo kishte dobi të kufizuar. Nga fundi i vitit 2020 tregu kishte arritur pjekurinë pas një ‘shkundjeje brutale’.

Një numër i firmave kanë lulëzuar dhe tani janë emra në çdo shtëpi. EatLogic, i dyti për nga madhësia, ra dakord muajin e kaluar për t'u blerë nga Google, në varësi të miratimit të rregullatorit. Të gjithë udhëheqësit kanë në thelb të njëjtin model biznesi. Aplikacionet dhe algoritmet e tyre identifikojnë atë që njerëzit duhet të hanë dhe të shmangin dhe mbajnë gjurmët e gjërave në dollapët, frigoriferët dhe karrocat e tyre në internet. Recetat e gjeneruara nga ai përdorin kombinime aromash të preferuara nga shefat kryesorë të kuzhinës. Aplikacionet gjithashtu analizojnë menutë e restoranteve dhe rekomandojnë cilat pjata të porosisin, ndonjëherë me ndryshime të vogla, të tilla si ndërrimi i një perime ose ndryshimi i një salcë sallate. E gjithë kjo i ndihmon njerëzit të bëjnë zgjedhje të mira ushqimi.

Prodhuesit e pajisjeve të kuzhinës, të tilla si Philips dhe Samsung, kanë qenë thelbësore në ekosistemin e ushqimit të personalizuar që nga fillimi i vitit 2020. Në Davos shefat e tyre ekzekutivë folën për sfidat dhe mundësitë për shëndetin publik, të zhvillimit të modeleve më të lira për tregjet në zhvillim, ku numri i familjeve të klasës së mesme po rritet me shpejtësi. (Obeziteti është gjithashtu më i zakonshmi në atë segment demografik.) Shefat e industrisë mendojnë se në vende si India dhe Kenia, rreth 20% e familjeve mund të përballojnë një frigorifer ‘të zgjuar’, megjithëse një me shumë më pak karakteristika sesa modelet që janë tani standarde në Amerikë.

Industria ushqimore gjithashtu është përshtatur çuditërisht shpejt me revolucionin e ushqyerjes së personalizuar, duke pasur parasysh se sa ngadalë lëvizi për të zvogëluar kripën dhe sheqerin në ushqimet e përpunuara. Transformimi i tij është i dukshëm në raftet e supermarketeve, ku ushqimet e përpunuara janë në dispozicion në shumë variante, të akorduara për secilin nga llojet kryesore të metabolizmit të identifikuar nga shkencëtarët. (Disa variante janë, për shembull, më të larta në yndyrë dhe fibra, por më pak në proteina.)

Një nga temat më të diskutuara në Davos ishte se si ta bëjmë ushqimin e personalizuar më të përballueshëm. Shërbimet e gjeneratës së parë, të ofruara në fillim të viteve 2020, filluan me disa qindra dollarë për provat fillestare dhe tarifat e mëdha mujore pas kësaj. Planet më themelore të sotme janë rreth 80% më të lira, pasi përshtaten për inflacionin. Punëdhënësit, siguruesit shëndetësorë dhe qeveritë gjithnjë e më shumë po subvencionojnë plane të ushqimit të personalizuar dhe duke ofruar kupona dhe përfitime të tjera për përdoruesit.

Por kostoja nuk është pengesa e vetme për një përvetësim më të madh. Në Angli, Shërbimi Shëndetësor Kombëtar ofron një plan falas për të gjithë, së bashku me pajisjet personale të subvencionuara që mund të lidhen me të. Kjo ndihmon për të shpjeguar pse rreth 70% e të rriturve në Angli tani përdorin një shërbim të personalizuar të të ushqyerit, niveli më i lartë në botë. Bindja e 30% të mbetur, e cila përfshin shumë prej atyre që do të përfitojnë më shumë nga ndryshimi i dietave të tyre, do shumë më shumë sesa pajisjet falas. Shumë marrin një pamje të zbehtë të gjithë idesë, për shkak të teorive të konspiracionit që njerëzit po përpiqen të shpërndajnë.

Në debatin përfundimtar në Davos, shumica e folësve ishin optimistë për potencialin e ardhshëm të teknologjisë, ndërsa të tjerët u shqetësuan për vështirësinë e zgjerimit të idesë brenda këtyre grupeve më "hezituese". Diskutimi përfundoi në një shënim të hidhur. “Ushqimi i personalizuar, me sa duket, nuk është për shijen e të gjithëve”.

Burimi: The Economist. Përshtati: Gazeta “Si”

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.