Më shumë të rinj po preken nga kanceri. Por a ka një mënyrë për të ulur rrezikun?

Shkalla e kancerit në mesin e njerëzve më të rinj se 50 vjeç, quajtur kancer me fillim të hershëm, ka qenë në rritje në mbarë botën që nga viti 1990. Personat në të 40-at përfaqësojnë pjesën më të madhe të këtyre diagnozave.

Ndërsa normat e kancerit me fillimin e hershëm po rriten për shumë lloje kanceresh, duke përfshirë gjirit, mitrës, kolorektalit dhe prostatës, ato janë ende relativisht të rralla. Në vitin 2019, kanceri kolorektal me fillimin e hershëm ndodhi me një normë prej 5,7 për 100,000 njerëz (nga 3,5 në 1990) dhe kanceri i gjirit ndodhi me një normë prej 13,7 për 100,000 njerëz (nga 9,6 në 1990) në mbarë botën.

Historiku familjar është thelbësor, pasi ndikon direkt tek rekomandimi për mamografinë ose kolonoskopinë. Rreth një e katërta e pacientëve me kancer kolorektal me fillim të hershëm, për shembull, kanë një histori familjare dhe kjo i shtyn mjekët që të kërkojnë depistim më herët se mosha 45 vjeç.

Kur pacientët pyesin pse njerëzit sëmuren me kancer, mjekët shpesh u thonë atyre të mendojnë për një kullë me blloqe. Le të themi se duhen 100 blloqe që një person të sëmuret nga kanceri. Gjenetika, mjedisi dhe zakonet e jetesës mund të shtojnë blloqe në kullë.

Disa mund të kenë mutacione gjenetike që trashëgojnë nga prindërit që i shtojnë blloqe asaj kulle. Disa mund të rriten në mjedise ku janë të ekspozuar ndaj ndotësve në ajër, tokë ose ujë, jetojnë në zona ku ushqimet ultra të përpunuara janë më të bollshme ose të infektohen me viruse që stimulojnë formimin e kancerit.

Dhe më pas mosha dhe faktorë rreziku, shumë prej të cilëve shkencëtarët ende nuk i kanë zbuluar, por përfshijnë alkoolin, ekspozimin ndaj rrezeve UV, duhanin dhe obezitetin, të gjitha i shtojnë më shumë blloqe asaj kulle.

‘Prapa skenave’, sistemi ynë imunitar është vazhdimisht duke u përpjekur për të rrëzuar blloqe, me shkallë të ndryshueshme suksesi. Nuk ka dy njerëz që do të fitojnë saktësisht në të njëjtën kohë, dhe shumë prej tyre do të jetojnë tërë jetën pa arritur 100 blloqe.

Faktorët që përcaktojnë se kur dhe si kulla e dikujt kalon te kanceri janë unikë, jo gjithmonë të njohur dhe shumë shpesh përtej kontrollit individual. Kjo është arsyeja pse disa njerëz që pinë duhan nuk sëmuren kurrë nga kanceri dhe të tjerët që janë në kulmin e formës fizike vuajnë.

"Një nga sfidat më të mëdha në zbulimin e shkaqeve të kancerit të hershëm është se nuk ka një shpjegim të vetëm," thotë Bilal Siddiqui, profesor dhe onkolog.

Pse sistemi imunitar nuk e lufton kancerin?

Disa faktorë të rëndësishëm që ndihmojnë kancerin të shmangë sistemin tonë imunitar modifikohen nga mjedisi. Pirja e duhanit, alkooli dhe gjenetika janë faktorë rreziku të njohur. Faktorë të tjerë rreziku që ishin më pak të zakonshëm në gjeneratat e mëparshme mund të shpjegojnë gjithashtu rritjen e kancereve tek të rinjtë.

Obeziteti i nënës dhe pesha e madhe e foshnjës janë të lidhura me një rrezik në rritje të kancerit kolorektal.

Një studim i vitit 2022 i botuar në Lancet zbuloi se rreth 44 për qind e vdekjeve nga kanceri përfshinin një faktor rreziku si përdorimi i duhanit ose ndotja e ajrit.

Burimi: Washington Post. Përshtati: Gazeta Si.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.