Irena Beqiraj

Kur banditët rrethohen nga të marrë!

Nga: Gazeta Si

12:53 - 30 Mars 2024

Në vitin 1976 ekonomisti Carlo Cipolla, në një ese argëtuese prej 60 faqesh prezanton 5 ligjet themelore të një force që ai e perceptonte si kërcënimin më të madh ekzistencial për njerëzimin: marrëzinë.

Në bazë të përfitimit edhe humbjes që njeriu siguron njëherazi për veten edhe të tjerët ai i klasifikon njerëzit në katër kategori kryesore: Inteligjentë, Banditë, Pafuqishëm edhe budallenj ose të marrë. Fillimisht ai e ndau këtë teori vetëm me miqtë e tij, më vonë ajo u bë e njohur ndërkombëtarisht dhe tani studiohet në shumë disiplina.

Ligji 1: Të gjithë, gjithmonë në mënyrë të pashmangshme e nënvlerësojnë numrin e budallenjve në qarkullim.

Pavarësisht se nga sa idiotë dyshojmë se jeni të rrethuar, ne gjithmonë e nënvlerësojmë totalin. Kjo ndodh sepse ne i konsiderojme disa njerëz inteligjentë bazuar në karakteristika të tjera që ne besojmë se e përjashtojnë marrëzinë si puna,arsimimi, pasuria.

Për shembull, X është e përjashtuar nga kategoria e budallenjeve sepse është një multimilioner/e, profesor apo politikan. Kjo na çon te ligji i 2-të:

Ligji 2: Probabiliteti që një person të jetë i marrë është i pavarur nga çdo karakteristikë tjetër e atij personi.

Cipolla e konsideronte “marrëzinë" si një karakteristikë njerëzore, si të kesh flokë bjonde apo sy të zinj. Rrjedhimisht, ai nuk mund të mos shpërndahet përafërsisht në mënyrë të barabartë në të gjitha sferat e shoqërisë, pavarësisht nga niveli arsimor i njerëzve.

Ligji i tretë: I marrë është ai që i shkakton humbje një personi tjetër ose një grupi njerëzish, ndërkohë që edhe vetë mund të pësojë humbje.

E pra marrëzia nuk është një çështje e IQ-së, por përkundrazi mungesë e aftësive relacionale. Në veçanti, ai besonte se është e mundur të klasifikohen njerëzit bazuar në sjelljen e tyre. Të marrët janë ata që dëmtojnë të tjerët dhe shpesh edhe veten. Përkundrazi, sjellja e njerëzve inteligjentë ose tepër naivë synon të ndihmojë të tjerët.

Ligji i katërt: Njerëzit jo budallenj gjithmonë e nënvlerësojnë fuqinë dëmtuese të individëve budallenj. Veçanërisht, njerëzit jo budallenj harrojnë vazhdimisht se në çdo kohë dhe vend dhe rrethanë komunikimi dhe/ose shoqërimi me njerëz budallenj gjithmonë rezulton të jetë një gabim i kushtueshëm.

Ligji i pestë: Një budalla është më i rrezikshëm se një bandit.Në fakt, arsyeja e shëndoshë na thotë se njerëzit inteligjentë, sado armiqësorë të jenë, janë të parashikueshëm. Në të kundërt, njerëzit budallenj nuk janë të tillë. Ky ndryshim delikat i bën njerëzit budallenj tepër më të frikshëm sesa cdo kategori tjetër.

Duke lexuar 60 faqet plot ironi Carlo Cipollës, të cilat përmblidhen në grafikun e mëposhtëm , kuptova që nuk ka kombinim më të rrezikshëm për një shoqëri që drejtohet nga "banditë" që rrethojnë veten me të marrë.

Cipolla na mëson se vjen një ditë ku qartazi edhe banditët e provojnë se shoqërizimi me njerëz budallenj gjithmonë rezulton të jetë një gabim i kushtueshëm.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.