.png)
Me raportet për vdekjen e parë të një personi nga gripi i shpendëve në SHBA, njerëzit janë shqetësuar dhe kanë rikthyer mendimet për Covid-19, kur ekspertët e sëmundjeve infektive po flisnin për një virus të ri që po dërgonte njerëzit në spital me infeksione të frymëmarrjes. Edhe pse të dy viruset mund të shkaktojnë probleme me frymëmarrjen, ato janë shumë të ndryshëm.
Covid po përhapej lehtësisht nga personi në person kur mbërriti në vitin 2020, por gripi i shpendëve prej vitesh ka përfshirë kryesisht vetëm kafshët. Shkencëtarët gjithashtu dinë shumë më tepër për gripin e shpendëve H5N1 sesa virusin SARS-CoV-2.
Megjithatë, virusi po bën lëvizje që meritojnë vëmendje.
Çfarë është gripi i shpendëve?
Gripi i shpendëve është një term që i referohet disa llojeve të gripit që normalisht infektojnë zogjtë. Gripi i shpendëve që po bën lajm është një virus i quajtur H5N1.
Disa viruse të gripit të bartura nga zogjtë shkaktojnë vetëm infeksione të lehta dhe klasifikohen si viruse me patogjene të ulët. Nga ana tjetër, H5N1 shpesh vret zogjtë që infektohen, kështu që klasifikohet si një grip i shpendëve shumë patogjenë.
Për të komplikuar gjërat, megjithëse viruset e gripit të shpendëve kryesisht prekin zogjtë, ato mund të përhapen edhe te kafshët e tjera por edhe tek njerëzit.
Infeksionet e njeriut me viruset e gripit të shpendëve janë të rralla dhe zakonisht janë ato që shkencëtarët i quajnë infeksione ‘të rrugës pa krye’, sepse ato zakonisht nuk transmetohen nga personi në person.
A është H5N1 një virus i ri?
Jo, ky virus nuk është i ri. Shkencëtarët e kanë ndjekur atë për gati tre dekada.
Ai u identifikua për herë të parë te patat në Kinën Jugore në vitin 1996. Me kalimin e viteve, ai ka shkaktuar shpërthime sporadike te shpendët e egër dhe të kultivuar në mbarë globin.
Virusi u rishfaq në Amerikën e Veriut në fund të vitit 2021 dhe tërhoqi shpejt vëmendjen e shkencëtarëve sepse dukej se kishte zgjeruar repertorin e tij, duke u përhapur përtej zogjve dhe duke infektuar një shumëllojshmëri në rritje të gjitarëve. Në valën aktuale të infeksioneve, ai është përhapur në më shumë se 48 lloje në të paktën 26 vende.
Virusi ka shkaktuar vdekje masive edhe të gjitarëve detarë, duke përfshirë 24,000 luanë deti që ngordhën në Amerikën e Jugut në vitin 2023. Në shkurt 2024, Dr. Jeremy Farrar, i cili është shkencëtari kryesor në Organizatën Botërore të Shëndetësisë, e quajti përhapjen e vazhdueshme të H5N1 një pandemi e kafshëve.”
Që nga viti 2022, më shumë se 130 milionë zogj të egër dhe të kultivuar janë prekur në Amerikë në të gjitha 50 shtetet, 919 tufa qumështore kanë rezultuar pozitive në 16 shtete dhe 66 persona kanë rezultuar pozitivë në 10 shtete, sipas të dhënave.
A mund të bëhet H5N1 një pandemi e re?
Shkencëtarët pajtohen se virusi do të duhet të evoluojë, ose të ruajë ndryshimet kryesore në sekuencën e tij gjenetike për të filluar një pandemi.
Sa herë që një virus infekton një qelizë dhe kopjon vetveten, ai bën gabime. Zakonisht, këto gabime janë beninje apo edhe të dëmshme për virusin, por herë pas here, ka një ndryshim gjenetik që e ndihmon virusin të bëhet më i mirë në infektimin e qelizave. Duke pasur parasysh grupin e duhur të rrethanave, ai version i virusit mund t’i kalojë të tjerët dhe të vazhdojë të mbijetojë, duke infektuar më shumë.
Viruset mund të ndryshojnë edhe në një mënyrë tjetër.
Secili virus ka tetë segmente dhe ndodh që viruse të ndryshme marrin nga njëri-tjetri.
Shkencëtarët thonë se çdo lloj ndryshimi mund të sjellë telashe për njerëzit. Megjithatë, virusi H5N1 është shumë i “shkathët” në infektimin e zogjve dhe është bërë një kërcënim për shumë lloje të ndryshme gjitarësh por ai është ende mjaft i ngathët në infektimin e njerëzve.
Në lopët, për shembull, virusi H5N1 infekton kryesisht gjëndrat e qumështit. Kjo shkakton një rënie dramatike të prodhimit të qumështit, por zakonisht nuk e vret lopën. Tek njerëzit, rruga kryesore e infeksionit duket të jetë përmes syve ku sytë e skuqur dhe të përflakur duket se janë simptoma treguese e infeksionit.
Si po infektohen njerëzit nga gripi i shpendëve?
Kur njerëzit janë infektuar, është pothuajse gjithmonë përmes kontaktit me kafshët e infektuara. Pothuajse të gjitha këto të ashtuquajtura infeksione të përhapura kanë qenë të lehta. Dhe askush që është infektuar me H5N1 nuk ia ka dhënë infeksionin dikujt tjetër.
Si e dimë se nuk po përhapet nga personi në person?
CDC dhe departamentet shtetërore të shëndetit publik në Amerikë po monitorojnë punëtorët e fermave që testohen pozitivë dhe ndjekin të gjithë ata që kanë qenë përreth gjatë kohës së sëmurë, një praktikë e quajtur gjurmimi i kontaktit, për të parë nëse sëmuren. Laboratorët shtetërorë të shëndetit publik po renditin gjithashtu të gjithë viruset e gripit A të zbuluar përmes testimit rutinë të gripit. Deri më tani, vetëm dy infeksione të gripit të shpendëve te njerëzit janë zbuluar në këtë mënyrë.
Kush rrezikohet nga gripi i shpendëve?
Dy grupet e njerëzve që janë më të rrezikuar janë punëtorët e qumështit dhe shpendëve dhe njerëzit që kanë tufa shpendësh në oborrin e shtëpisë.
Studimet kanë gjetur përqendrime të larta të virusit të gripit të shpendëve në qumështin e papërpunuar dhe kjo është një nga mënyrat se si mund të infektohen njerëzit, duke qenë në kontakt me qumështin e papërpunuar.
Punëtorët mund të infektohen nëse u vjen një spërkatje e qumështit të papërpunuar në sytë e tyre ose nëse u vjen qumësht në duar dhe më pas i fërkojnë sytë. Pikat e qumështit të ngarkuar me viruse gjithashtu mund të transmetohen në ajër nëse spërkaten nga pajisjet e mjeljes.
Zogjtë e hedhin virusin përmes pështymës, mukusit dhe feçeve të tyre dhe ai mund të kalojë në ajër kur mbeturinat dhe puplat e tyre grumbullohen në hambarë.
Pra, nuk është vetëm kontakti me prekjen e zogjve, por dhe i gjithë pluhuri që shfaqet kur keni të bëni me zogj.
Cilat janë simptomat e gripit të shpendëve?
Një nga simptomat më të spikatura te punëtorët e infektuar të fermave kanë qenë sytë e skuqur dhe të irrituar. Një studim i fundit i 46 rasteve të para njerëzore në shpërthimin aktual në SHBA zbuloi se 93% kishin sy të skuqur.
Për rreth një të tretën e totalit, kjo ishte simptoma e tyre e vetme. Simptoma e dytë më e zakonshme, e përjetuar nga rreth gjysma e punëtorëve të fermave të infektuar, ishte ethet. Rreth një e treta e njerëzve me H5N1 kishin simptoma të frymëmarrjes, por këto ishin më të zakonshmet në mesin e punëtorëve të shpendëve që u ekspozuan gjatë aktiviteteve të shpopullimit të shpendëve.
Dy persona në Amerikën e Veriut kanë pasur infeksione të rënda. E para ishte vajza 13-vjeçare në Kanada, e cila u sëmur rëndë me probleme të mushkërive dhe veshkave. Nuk është e qartë se si ajo u ekspozua ndaj virusit.
Personi i dytë, nga Luiziana, u shtrua në spital me simptoma të rënda të frymëmarrjes pas ekspozimit ndaj një tufeje në oborrin e shtëpisë dhe zogjve të egër. Ai person, i cili ishte mbi moshën 65 vjeç dhe kishte sëmundje bashkëshoqëruese, vdiq këtë muaj, duke u bërë vdekja e parë në SHBA nga gripi i shpendëve.
Të dy këta pacientë kishin shtamin D1.1 të virusit, i cili qarkullon te shpendët e egër. Është i ndryshëm nga virusi B3.13 që ka infektuar punëtorët në fermat e qumështit. Studiuesit po hetojnë nëse lloji D1.1 mund të shkaktojë sëmundje më të rëndë.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
