.png)
Që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, jeta politike ukrainase është rrotulluar rreth ndarjes midis pjesës rusisht-folëse të vendit dhe asaj ukrainase/polake. Që nga fillimi, pjesa Perëndimore shikonte Europën, ndërsa Juglindja, ku jetojnë ukrainasit që flasin rusisht dhe rusë të vërtetë etnikë, e kanë pasur gjithmonë Moskën si pikë referimi.
Kur filluan këto dallime të shkaktojnë një luftë të vërtetë?
Në vitin 2004, rreshtimet politike të orientuara drejt Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara arrijnë të bashkojnë forcat dhe të synojnë një kandidat të përbashkët, i cili shumë shpejt është i aftë për të mposhtur grupin rusisht-folës.
Viktor Jushçenko, ish-kryeministër, në rrugën drejt fitores, helmohet me dioksinë, por ende arrin të fitojë shumë mbështetje.
Por Viktor Janukoviç fiton zgjedhjet, një njeri i aparatit, kreu i qeverisë, i mbështetur nga Partia e Rajoneve, që sheh juglindjen e vendit të votojë e bashkuar.
Por rezultati është i kontestuar për shkak të mashtrimit zgjedhor të raportuar në të gjithë vendin. Revolta paqësore shpërthen në sheshin kryesor të Kievit, “Maidan”.
Pas javësh të gjata protestash të udhëhequra nga Jushçenko dhe heroina e protestave, Yulia Timoshenko, rivotohet dhe këtë herë, kandidati i grupit demokratik triumfon. Timoshenko bëhet kryeministre.
A kanë dështuar demokratët të nxjerrin vendin nga kriza?
Jo, shumë shpejt u shfaqën përçarje midis liderëve të ndryshëm, ndërkohë që askush nuk mund ta nxirrte Ukrainën nga kontrolli i oligarkëve të fuqishëm që kontrollonin ekonominë. Nëse atëherë do të kishin filluar ristrukturimet dhe reformat e nevojshme, sot vendi do të ishte i vetëmjaftueshëm nga pikëpamja energjetike dhe aparatet shtetërore do të funksiononin krejt ndryshe. Kështu, mes kontrasteve, inateve dhe ndarjeve, fronti u shpërbë.
Kur u kthyen në pushtet pro-rusët?
Në vitin 2010, Jushçenko dhe Timoshenko u ndanë në zgjedhjet presidenciale. Grupi pro-rus, nga ana tjetër, ka mbetur gjithmonë kompakt rreth Partisë së Rajoneve, kështu që kandidati Yanukoviç, i cili dukej i destinuar për t’u harruar pas revoltës në sheshin “Maidan”, arriti të mbizotërojë.
Tridhjetë e pesë për qind të votave në raundin e parë dhe madje 48 për qind në balotazh kundër “Careshës” Timoshenko.
Në vitet në vijim, presidenti mori me kujdes rrugën e afrimit me Evropën, sepse ishte e qartë për të gjithë se nga pikëpamja ekonomike kjo i përshtatej çdo pjese të vendit, përfshirë edhe oligarkët që qëndronin pas rreshtimeve të ndryshme politike.
Pse u prish asociacioni me Bashkimin Evropian?
Yanukoviç po negocionte me Brukselin, por përshtatja me standardet evropiane do të kishte çuar në kosto të mëdha për ekonominë ukrainase, e cila ishte shumë joefikase dhe ishte e lidhur ngushtë me furnizimet e gazit rus me çmime të favorshme.
Yanukoviç i kërkoi Brukselit ndihmë financiare që BE-ja nuk mund dhe nuk donte ta jepte. Ndërkohë, Moska po bënte presion që Kievi të lidhej edhe më ngushtë me Rusinë.
Së fundmi, në shkurt 2014, Yanukoviç njoftoi përfundimin e negociatave me BE-në. Shpërthen revolta që mori emrin “Euromaidan”. Filluan të shtënat në shesh: policia në njërën anë dhe grupet e armatosura me praninë e fortë të bërthamave neo-naziste nga ana tjetër.
Yanukoviç iku në Rusi dhe zonat rusisht-folëse të vendit, Krimeja dhe Donbas, filluan të organizohen për të kundërshtuar lëvizjen evropiane që ata nuk e donin. Duhet kujtuar se në vitet e mëparshme, sondazhet për anëtarësimin në BE dhe NATO tregonin gjithmonë një shumicë kundërshtarësh në të gjithë Ukrainën.
Si erdhi aneksimi i Krimesë në Rusi?
Krimeja, e cila kishte kaluar nga Rusia në Ukrainë vetëm në vitin 1954 nën drejtimin e ish-presidentit Niktia Hrushov, filloi menjëherë të nxiste pavarësinë, e mbështetur nga Moska.
Në pak orë, me ndërhyrjen e ushtarëve rusë pa uniforma zyrtare, trupat e rregullta ushtarake u pushtuan.
Një referendum i thirrur me nxitim dhe i pa njohur nga organizatat ndërkombëtare, tregoi gatishmërinë e shumicës dërrmuese të popullsisë për të kaluar përmes Rusisë.
Menjëherë pas kësaj, Kremlini vendosi të aneksojë gadishullin. Një episod tragjik në Odesë ndezi më tej shpirtrat e trazuar më 2 maj 2014.
Protestuesit pro-rusë që ishin strehuar në ndërtesën e sindikatave, e gjejnë veten të rrethuar nga ekstremistët e shqetësuar që i vunë flakën ndërtesës. Televizioni tregon skena të tmerrshme të njerëzve pro-rusë të bllokuar. Disa vdesin duke u hedhur nga dritaret, shumë nuk u mbijetojnë flakëve dhe tymit.
Ata që arrijnë të dalin, sulmohen nga ekstremistët e djathtë. Në fund, pati 48 viktima. Në Donbas shpërthyen revolta të tjera kundër atyre që TV në gjuhën ruse e treguan si trashëgimtarë të bandave që kishin mbështetur ushtrinë hitleriane në vitin 1941 gjatë sulmit ndaj BRSS-së. Lindinë dy republikat e vetëshpallura të pavarura të Luhanskut dhe Donjeckut, të cilat deri më tani nuk njiheshin nga askush.
Që kur zgjat lufta në Donbas?
Në vitin 2014, përplasjet filluan menjëherë, sepse Kievi, pas humbjes së Krimesë, u përpoq menjëherë të rimarrë kontrollin e atyre zonave. Por me ndihmën e fshehtë ushtarake të Moskës, rebelët gjithmonë kanë rezistuar, duke i shkaktuar ndonjëherë viktima të rënda ushtrisë së rregullt.
Vlerësohet se të vdekurit kanë qenë të paktën 14,000 deri më sot. Luftimet më intensive përfunduan pas vitit 2015, kur u arrit një marrëveshje në Minsk të Bjellorusisë midis rebelëve dhe qeverisë ukrainase nën kujdesin e Rusisë, Gjermanisë dhe Francës.
Çfarë parashikojnë marrëveshjet e Minskut dhe masat që janë zbatuar?
Në realitet, vetëm një pjesë e asaj që është vendosur, është zbatuar. Të dy pretendentët tërhoqën armët e rënda nga vija e frontit.
Shumë të burgosur janë liruar. Vëzhguesit e OSBE-së mbërritën për të monitoruar armëpushimin, i cili në thelb ka vazhduar deri më sot, edhe pse shkëmbimet dhe të shtënae zjarrit të izoluara kanë vazhduar.
Megjithatë, Parlamenti i Kievit bllokoi zbatimin e masave të tjera që duhet të kishin çuar në paqen reale dhe riintegrimin e këtyre territoreve në Ukrainë. Asnjë amnisti për luftëtarët e dy republikave nuk pati.
Asnjë dhënie e një autonomie të gjerë administrative dhe politike për zonat në fjalë. Nuk ka zgjedhje lokale. Rrjedhimisht, Ukraina nuk ishte në gjendje të rimarrë kontrollin e kufirit midis Donbasit dhe Rusisë, një pikë tjetër e marrëveshjeve të Minskut.
A ka pasur efekt të madh ndryshimi në presidencën ukrainase?
Fakti, që ai nuk arriti të paqen reale me Moskën, bëri që Petro Poroshenko, presidenti/oligark që nënshkroi marrëveshjet e vitit 2015, të humbiste zgjedhjet. Në vend të tij, Ukraina, pa kontributin e miliona qytetarëve rusisht-folës që nuk votuan, zgjodhi një jo-favorit, ish-aktorin dhe producentin televiziv, Volodimir Zelenskij.
Ai kishte luajtur në një serial televiziv rolin e një profesori të shkollës së mesme, i cili befas u bë shumë i popullarizuar për kritikat e tij kundër oligarkëve dhe politikanëve të paqartë. Në serialin e quajtur Shërbëtori i Popullit, profesori u zgjodh më pas në presidencë nga populli. Në realitet, Zelenskij themeloi një parti me të njëjtin emër si seritë televizive, kandidoi për të dhe fitoi me 73 për qind të votave në raundin e dytë.
Por Zelenskij gjithashtu nuk arriti të sigurojë paqen. Parlamenti, edhe pse i kontrolluar nga partia e tij, nuk ka votuar kurrë për reformat e nevojshme për të mos antagonizuar grupet ekstremiste kërcënuese.
Sot, thuhet në Kiev, nëse Zelenskij do të guxonte të zbatonte masat e parashikuara nga marrëveshja e Minskut, do të përballej me një revoltë mes vetes dhe ndoshta edhe me kërkesën për shkarkim në Parlament.
Popullariteti i tij ka rënë në mënyrë dramatike: një sondazh i fundit i janarit, thotë se vetëm 23 përqind e të anketuarve do të votonin për Zelenskijn.
Përshtati në shqip: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
