.png)
Autobusë me qira. Karburant pa pagesë. Çadra për të kaluar natën për ata që nuk kanë shtëpi.
Partitë e mëdha politike të Turqisë po përgatiten për një mision zgjedhor si asnjë tjetër këtë fundjavë: duke ndihmuar një milion njerëz që u larguan pas tërmetit shkatërrues të shkurtit të kthehen në vendlindjet e tyre të shkatërruara, të gjejnë ndërtesat e shkollave të tyre lokale dhe të votojnë.
Sondazhet sugjerojnë se ky numër votuesish mund të jetë një forcë e rëndësishme në garën elektorale më të kontestuar të Turqisë duke vënë përballë Recep Tayyip Erdoğan, liderin e Turqisë për dy dekada, kundër Kemal Kılıçdaroğlu, i cili përfaqëson një aleancë opozitare.
Tërmeti mbulon 11 provinca të cilat dhanë rezultate shumë të ndryshme në zgjedhjet e mëparshme presidenciale.
Situata e dëshpëruar dhe sfida e frikshme logjistike ka rritur shqetësimet e kahershme për drejtësinë e zgjedhjeve në Turqi pas një rrëshqitjeje drejt autoritarizmit nën Erdoganin dhe partinë e tij për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP).
Në qytetin e goditur nga tërmeti, Antakya, kryeqyteti i provincës jugore Hatay, Servet Mullaoğlu, një kandidat për partinë opozitare Republikane Popullore (CHP), tha se ekipi i tij kishte marrë mijëra telefonata dhe mesazhe në mediat sociale nga njerëz që kërkonin të kthehen në mënyrë që të votojnë në mënyrën e vetme të mundshme sipas ligjit turk.
Ai tha se partia do të paguajë për biletat e autobusit dhe karburantin, do të kërkojë strehim në tendë, do të rregullojë makina dhe do të marrë me qira autobusë për të rikthyer të mbijetuarit.
Shifrat janë të mëdha: pothuajse një e gjashta e të gjithë votuesve në Turqi jetonin në zonën e tërmetit, sipas analizës së të dhënave zyrtare të Financial Times.
Një numër i konsiderueshëm u zhvendos nga shtëpitë e tyre - rreth 3 milionë, sipas qeverisë - duke i lënë disa prej tyre larg vendit ku u regjistruan pranë autoriteteve zgjedhore.
Shumica e këtyre njerëzve janë në qytete me kontejnerë, konvikte ose objekte të tjera formale dhe kanë një hapësirë të veçantë për të votuar atje ku jetojnë tani.
Por rreth 1 milion njerëz ende teorikisht do të duhet të udhëtojnë përsëri në vendin e tyre të origjinës - një pjesë e rëndësishme e elektoratit të rajonit.
Vëzhguesit kanë vënë në pah potencialin që njerëzve t'u hiqet vota në zgjedhjet parlamentare dhe presidenciale.
Një delegacion i Këshillit të Evropës, i cili vizitoi zonën e tërmetit muajin e kaluar, intervistoi një sërë njerëzish, nga politikanët deri tek zyrtarët dhe vëzhguesit. Ata u paralajmëruan për regjistrimet dhe nëse shumë do të mund të votonin.
“Kjo ngriti shqetësime për organizimin logjistik të zgjedhjeve në zonat e prekura nga tërmeti (duke përfshirë vendndodhjen e qendrave të votimit),” thuhet në raportin e delegacionit të asamblesë parlamentare.
Më shumë se 50.000 njerëz vdiqën në tërmetin më të rëndë të Turqisë në një shekull. Rreshtat e ndërtesave të dëmtuara shumë janë të zbrazëta në një zonë të gjerë në Antakian qendrore, me mobilje që kishin mbetur pas ndërsa të mbijetuarit nxituan për të dalë më 6 shkurt.
Punëtorët vazhdojnë të pastrojnë grumbujt masive të rrënojave që janë të shpërndara me shufra hekuri të prishur dhe copa betoni, ndërsa rrugët me pluhur mbeten të vështira për t'u përshkuar për shkak të kratereve dhe mbeturinave të shpërndara.
Një burrë që po vëzhgonte dëmet javën e kaluar në Antakia qendrore, ku një xhami gati 1400-vjeçare u dëmtua rëndë, mërmëriti me vete: "Gjithçka ka ikur".
Lütfü Savaş, kryebashkiak i bashkisë metropolitane Hatay, tha se ai priste që vetëm 10-15 përqind e rreth 200.000 votuesve që u larguan nga provinca do të ktheheshin për të hedhur votat e tyre.
Rezultatet nga provinca janë domethënëse sepse në zgjedhjet e 2018-ës, Erdogan mundi kundërshtarin e tij kryesor me gjashtë pikë përqindje atje.
Sjellja e të gjithë votuesve në shtëpi do të kërkonte një "përpjekje të madhe", tha Savaş - duke vlerësuar se në teori do t'i duhej të organizonte pothuajse 4.000 autobusë për të zhvendosurit, në praktikë një zgjidhje e pamundur.
Kushtet e vështira në terren e bëjnë të vështirë edhe trajtimin me numra më të vegjël.
“Për shkak të rritjes së numrit të njerëzve [në Antakia], do të kemi nevojë për strehim shtesë dhe shpërndarje ushqimore gjatë ditës së zgjedhjeve, por mjetet tona janë të kufizuara,” tha Savaş.
Shumë nga të zhvendosurit jetojnë në vendbanime joformale që janë shfaqur në të gjithë zonën e tërmetit, për shembull përpara shtëpive ose ndërtesave të shembura.
Të tjerë ikën në qytetet turke si qytetet bregdetare të Mersinit dhe Antalias, si dhe zona të mëdha metropolitane si Stambolli dhe Ankaraja.
Vetëm 133.000 njerëz në të gjithë zonën e tërmetit janë riregjistruar në një adresë të re jashtë qytetit të tyre, sipas Këshillit të Lartë Zgjedhor të Turqisë.
Një tregtar që shet gjëra të ndryshme në qendër të Antakias, i cili kishte një biznes të gjatë përpara se të godiste tërmeti, tha se ishte i shqetësuar që shumë njerëz e kishin të paqartë se ku duhej të shkonin për të votuar.
“Ne nuk dimë asgjë për zgjedhjet,” tha ai.
“Nëse pyet 10 persona se ku të shkojnë të votojnë, vetëm pesë do ta dinë.”
Perihan Ağaoğlu, një zyrtare rajonale në Partinë Demokratike të Popullit (HDP) - një grup pro-kurd që është partia e tretë më e madhe politike në Turqi - tha se ajo ishte në kontakt të rregullt me kolegët e saj në aleancën opozitare të Kılıçdaroğlu.
HDP nuk është pjesë e koalicionit, por po mbështet Kiliçdaroglu në garën presidenciale.
Në bastionet e HDP-së, aleanca opozitare do të mbështetet tek ajo për të monitoruar votimin.
Ağaoğlu tha se HDP po kontribuonte në përpjekjet për të sjellë votuesit në Hatay disa ditë më herët, nga frika se qeveria ose elementët e lidhur me AKP-në do të fillonin "përpjekjet për të penguar njerëzit të votojnë".
Megjithatë, ajo ndihej e sigurt se grupet e opozitës ishin të përgatitura mirë nga ana logjistike dhe kishin vëzhgues, avokatë dhe të tjerë në vend për të siguruar një votim të drejtë.
Përtej zonës së tërmetit, analistët shqetësohen për paanshmërinë e Këshillit të Lartë të Zgjedhjeve, i cili ka fuqi gjithëpërfshirëse për të anuluar rezultatet e votimit dhe nuk mund të kundërshtohet në gjykata.
"Ne do të ushtrojmë të drejtat tona demokratike," tha Mullaoğlu i CHP, i cili shtoi se nëse do të kishte ndonjë parregullsi në lidhje me këshillin zgjedhor, "demostrata . . . dhe shumë gjëra të tjera do të bëhen”.
Një zyrtar që punonte në një zyrë të AKP-së në një kamp të vogël kontejnerësh, i cili kërkoi të mos emërohej, tha se ishte i shqetësuar se "nuk ka vend për të akomoduar njerëzit" që kthehen në shtëpi për të votuar.
Megjithatë, ai tha se mendonte se burimet e ofruara nga qeveria e Erdogan dhe AKP do të ishin të mjaftueshme për të kthyer njerëzit në Hataj për të hedhur votat e tyre.
Afad, agjencia e menaxhimit të fatkeqësive, tha në prill se do të paguajë shpenzimet e udhëtimit për ata që kërkojnë të kthehen në zonën e tërmetit dhe gjithashtu do të sigurojë autobusë aty ku është e nevojshme.
Një gjendje e jashtëzakonshme tre mujore që u dha autoriteteve kompetenca shumë më të gjera përfundoi këtë javë.
Vullnetari i AKP-së tha se nuk besonte se "do të ketë ndonjë problem" dhe vazhdoi: "Shteti ynë po bën gjithçka që mundet për të rikthyer votuesit në Hatay, pavarësisht se për kë votojnë."
Burimi: Financial Times/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
