Pionierja e teknologjisë së vaksinave Covid: Kurrë nuk dyshoja se do të funksiononte

Kërkimet e mRNA të Katalin Karikó ndihmuan në zhvillimin e punës për Pfizer / BioNTech dhe Moderna. Biokimistja e lindur në Hungari, e cili ndihmoi në teknologjisë mRNA të përdorur në dy vaksinat Covid-19 që tregojnë rezultate pozitive beson se ajo ishte gjithmonë e kishte ditur se kjo ishte zgjidhja.
"Unë kurrë nuk dyshoja se do të funksiononte. I kisha parë të dhënat nga studimet e kafshëve dhe prisja që të ndodhte kjo. Gjithmonë kam dashur të jetoj aq kohë sa të shoh që do të miratohet diçka për të cilën kam punuar,” ka treguar tha Katalin Karikó.
Ky muaj ka qenë kulmi i punës së Karikó-s që hulumton mARN-në, ose e quajtur ndryshe acidin ribonukleik. 65-vjeçarja, e cila u largua nga Hungaria në vitin 1985 për të ndjekur një karrierë akademike në SHBA me burrin e saj, vogëlushin dhe vetëm 900 paund të fshehura në një arush pelushi, tani mendohet si një fituese e mundshme e çmimit Nobel. Të dy vaksinat kanë treguar efikasitet prej rreth 95% në provat klinike të fazës së mëvonshme.
Çelësi për të dyja vaksinat është mARN, një molekulë që jep udhëzime gjenetike nga ADN-ja, e mbështjellë brenda bërthamës së qelizës, në fabrikat e proteinave të qelizës jashtë bërthamës. Në rastin e vaksinave, molekula udhëzon qelizat të fillojnë të shkrijnë proteinën e padëmshme të spikes si një paralajmërim për sistemin imunitar për t'u mobilizuar kundër koronavirusit. Përshtatshmëria e ARN-së ka nxitur fusha të reja të terapisë, jo vetëm për vaksinat, por edhe për ilaçet e sëmundjeve të tjera.
Karikó u bashkua me BioNTech shtatë vjet më parë, por ajo u përpoq të ndiqte punën e saj gjatë katër dekadave të fundit. Ajo u largua nga Hungaria, ku kishte sintetizuar ARN në universitetin e Szeged, pasi mori një ftesë nga universiteti Temple në Filadelfia. Ajo mori me vete burrin e saj inxhinier dhe vajzën dy-vjeçare, së bashku me një arush pelushi që kishte 900 £ të qepura në, të ardhurat nga shitja e makinës së tyre, të shkëmbyera në tregun e zi.
Vajza e saj, Susan Francia, ka fituar dy medalje të arta olimpike në Pekin dhe Londër.
"Ajo gjithmonë thoshte se etika jonë e punës po e nxiste atë," tha Karikó.
Biokimistja kujtoi se si një vit ajo e kuptoi se kishte punuar cdo ditë, edhe për vitin e ri dhe disa herë kishte fjetur në zyrë. Në vitin 1989 ajo u bashkua me Shkollën e Mjekësisë të Universitetit të Pensilvanisë dhe atje dhe ajo dhe kolegët e saj panë se si funksiononte ARNi.

"Kjo ndodhi kur e dija se do të ishte diçka. Por ekipi u shpërbë për shkak të mungesës së fondeve. Ne nuk mund të merrnim para atëherë sepse ishin tepër të rinj,” shpjegoi ajo.
Biokimistja dëshironte të përdorte mARN për të trajtuar fibrozën cistike dhe goditjet në tru, por nuk kishte mjete për të zhvilluar idetë. Në vitin 1998, Drew Weissman, i cili po punonte për një vaksinë HIV në Institutet Kombëtare të Shëndetit, u bashkua me universitetin.
"Unë e takova atë dhe i thashë se mund të bënim dicka me ARN-në," kujton Karikó.

Ata përfunduan duke punuar së bashku dhe në vitin 2005, arritën një rezultat të madh. Problemi me ARNi ishte se ajo shkaktonte një reaksion inflamator kur injektohej. Sidoqoftë, dy studiuesit gjetën një mënyrë për të shmangur këtë përgjigje duke modifikuar një nga katër blloqet ndërtuese të ARN-së, të quajtur nukleozide. Ata botuan zbulimin e tyre, por në atë kohë ai mori pak vëmendje. Disa përfshirë Derrick Rossi, një nga themeluesit e Moderna, tani thonë se dyshja duhet të marrin çmimin Nobel në kimi.
Karikó dhe Weissman krijuan një kompani për të zhvilluar barna mRNA, të udhëhequr nga Karikó si shefi ekzekutiv. Por ata kurrë nuk arritën deri në provat klinike dhe universiteti i shiti licencën ekskluzive të patentës së tyre një pale të tretë, CellScript. Ndërkohë, Rossi, një biolog kanadez i qelizave staminale që kishte lexuar studimin e tyre novatore të vitit 2005, gjeti mbështetës të fortë financiarë dhe në vitin 2010 themeloi Moderna në Cambridge, Massachusetts.
Në vitin 2013, Karikó u bashkua me BioNTech, ajo gjithashtu kishte një ofertë pune nga Moderna e cila ndodhej në kampusin universitar Mainz në Gjermani dhe në atë kohë nuk kishte as një faqe në internet.
BioNTech tani ka 1,500 punonjës dhe vlera e saj e tregut arriti një rekord prej 25 miliardë dollarë, kur rezultatet e para pozitive të provave të vaksinës Covid-19 që ka zhvilluar së bashku me Pfizer u botuan javën e kaluar.
Karikó tashmë është nënkryetar ia e lartë i BioNTech dhe shef i terapive të zëvendësimit të proteinave RNA dhe është gjithashtu një profesor në universitetin e Pensilvanisë. Weissman, një profesor i mjekësisë në universitet, ka vazhduar të zhvillojë kandidatë për vaksinim të ARN kundër gripit, herpesit dhe HIV. Si BioNTech ashtu edhe Moderna licencuan teknologjinë e modifikuar mARN të zhvilluar nga Karikó dhe Weissman për vaksinat e tyre.
Karikó ka shumë shpresa për ARNi si "një platformë universale".

Burimi: The Guardian. Përktheu: Gazeta “Si”

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.