Mësime të egra të jetës nga gjyshi i Greta Thumberg

Gjyshi i Greta Thumberg quhet John Muir dhe ai jetoi 150 vjet para saj, në një kontinent tjetër. Në fotot e shekullit të nëntëmbëdhjetë që e përshkruajnë atë, mjekra e gjatë e bardhë duket se sapo ka dalë nga pylli, në shkrimet e tij mrekullia e maleve është e qartë dhe frika për shkeljen e njeriut mbi natyrën është një klithmë dhimbjeje. Për këtë ai mund të konsiderohet ambientalisti i parë në histori. Një revolucionar i heshtur dhe i fuqishëm, një ndikues para mediave sociale, shumë shpesh i harruar ndoshta sepse ai nuk kishte një libër të shkëlqyeshëm ose një film të shkëlqyeshëm, për të festuar pasuritë e tij madhështore derisa u bë trashëgimi e të gjithëve.

Skoci

John Muir lindi në Skoci në vitin 1838, por rreth dhjetë vjet më vonë ai u transferua në Wisconsin ku babai i tij bleu 65 hektarë tokë të pacenuar. Ai nuk ka më kohë për të studiuar dhe toka bëhet mësuese e jetës: “Vetë natyra u derdh në ne, - shkroi ai në ditarin e tij, - duke na mësuar dhe bindur me mësimet e saj të mrekullueshme të dritës. Këtu, pa e ditur, ishim në shkollë; çdo mësim i egër ishte një mësim në dashuri, një mësim që na magjepsi me hijeshinë e tij”.

Muir u rrit autodidakt, u bë i apasionuar pas “Jetëve Paralele” të Plutarkut, u regjistrua në universitet, por lufta civile revolucionarizoi jetën e tij. Ai punoi në një zdrukthëtari, pastaj në një fabrikë që prodhonte karroca. Ai ishte një sipërmarrës, por një aksident në punë pothuajse e bën atë të verbër dhe kështu “Unë i thashë lamtumirë të gjitha shpikjeve mekanike, i vendosur për t’ju kushtuar pjesën tjetër të jetës sime në studimin e shpikjeve të Zotit”. John Muir lindi në 1867, i cili në SHBA dhe më gjerë është një totem i natyrës, një profet laik me bukuri të egër, mësuesi më i mirë në Universitetin Wilderness.

Për pjesën tjetër të jetës së tij, ai eci, endej, vëzhgonte, studionte. Ai ka shkruar dhjetëra e dhjetëra faqe në gazeta dhe libra, të tilla si “Vera ime e parë në Sierra”, të cilat janë bërë Bibla të jetesës së ngadaltë, të zhytjes totale në natyrë, atom me atom, jetë me jetë. Dhe tani shtëpia botuese Piano B propozon “Të shkosh në male do të thotë të kthehesh në shtëpi”, një koleksion prej dhjetë shkrimesh, kryesisht të pabotuara në Itali. Kafshët dhe shkëmbinjtë, distancat e gjata dhe vëzhgimi i pyllit: ka të gjitha temat e dashura për Muir me një shkrim që bëhet poetik në disa raste (“pemët në stuhi si udhëtarë”, “ketrat janë rrufetë e jetës”), dhe “arkitektonike” diku tjetër midis spiraleve dhe parapeteve, majave dhe çarjeve në akull.

Hapësira të gjera

Dashuria e tij për hapësirat e mëdha është busulla e vetme: “Ecni për një verë të tërë nëse mundeni - ai fton secilin prej nesh: koha nuk do të vidhet nga shuma e jetës. Në vend që të shkurtojë jetën tuaj, sigurisht që do ta zgjasë atë dhe do t'ju bëjë vërtet të pavdekshëm”. Ai u bë i pavdekshëm për punën e vëzhgimit dhe ruajtjes që kreu veçanërisht në Luginën Yosemite, të vendosur në pjesën perëndimore të Sierra Nevada, në Kaliforni. “Uria e shpirtit” e shtyn atë, malet e thërrasin dhe ai endet për katër vjet në luginë, duke jetuar në një kabinë përgjatë përroit të Yosemite dhe duke qenë i pari që arriti në Katedralen Peak (3,004 m) dhe Ritter (4,008 m). Ai ka kohë të vëzhgojë zakonet dhe lartësitë e ketrave, drerëve, arinjve, kastorëve dhe gjarpërinjve në një mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të zgjatur. Asgjë nuk është e huaj për të, gjithçka e ndriçon atë si enrosadira, “një nga shfaqjet më mbresëlënëse tokësore të Zotit. Në prekjen e kësaj drite hyjnore, malet duket se ndriçojnë me një vetëdije fetare ekstatike dhe ata prisnin, të nënshtruar si adhurues besnikë”.

Ai e di mirë që rreziqet janë të dukshme dhe të pamëshirshme, ai fton në linjat e tij për rezistencë dhe shkathtësi të zakonshme, por, mbi të gjitha, ai na përfshin në çudinë që shpëton: “Gjithçka mori tonin e maleve të larta më ngurtë, pa krijuar asnjë lloj frike - sepse të shkosh në mal është si të shkosh në shtëpi. Të gjitha gjërat e çuditshme që hasim në këto toka të egra janë disi të njohura, dhe kur i shohim ato kemi një ngatërrim të paqartë se i kemi parë më parë”.

Ai udhëtonte pa ndërprerje, nga Alaska në Indi, nga Egjipti në Australi, studionte dhe vëzhgonte bimë dhe kafshë, por kuptonte që pa tërheqjen e politikës asgjë nuk do të ndryshojë. Në 1892, ai themeloi Klubin Sierra, një nga organizatat e para për mbrojtjen e mjedisit; në 1903 ai udhëton me Presidentin Theodore Roosevelt nëpër horizonte amerikane. Miti i kufirit ka mbaruar, është koha për parqet e mëdha kombëtare të të cilave Muir konsiderohet babai, pasi ka mbështetur lindjen e Parkut Yosemite dhe Parkut Sequoia në Kongresin e SHBA. Në ato toka mijëra njerëz, çdo vit, madje edhe sot, vishen nga lodhja dhe mrekullohen përgjatë Gjurmës John Muir, rruga historike Kaliforniane prej 340 kilometrash që fillon nga Lugina e Yosemite për të arritur majën e malit Ëhitney, duke kaluar përmes Mbretërve Kanion dhe Parku Kombëtar Sequoia. Është Rruga 66 e natyrës, një shteg stërvitor, një pelegrinazh modern në kërkim të vetvetes, pa harruar se “njeriu ka supozimin se bota është bërë posaçërisht për përdorimet e njeriut, por çdo kafshë, çdo bimë dhe çdo kristal e kundërshton këtë dogmë” dhe se “gjithësia do të ishte e paplotë pa njeriun, por do të ishte e paplotë edhe pa krijesën më mikroskopike që jeton përtej jetës sonë dhe njohurive të pafytyra”.

Greta

Në këto reflektime Muir është bashkëkohor dhe i afërt me Gretën. Më pak industri dhe më shumë harmoni midis civilizimit dhe natyrës, por burrat janë aq të verbër saqë “në vend që të ngrenë sytë te Zoti i maleve, ata i ngrenë ato te Dollari i Plotfuqishëm”. Ajo që nevojitet nuk është kundërshtimi i verbër i përparimit, por kundërshtimi i përparimit të verbër sepse, kujton Muir, pothuajse me tone profetike: “të gjithë kanë nevojë për bukuri, si dhe për bukë; vendet ku mund të luash dhe të lutesh, ku natyra mund të shërojë dhe gjallëron trupin si dhe shpirtin”.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.