Erdogan do ta mbajë mirë me Perëndimin por sipas kushteve të tij

Tre muaj më parë, presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan, po akuzonte Amerikën për komplot për të rrëzuar qeverinë e tij, po fliste për "marrëdhëniet e tij të veçanta" me Rusinë dhe po kërcënonte se do të pengonte Suedinë të hynte në NATO.

Tani, pas një fitoreje të papritur të lehtë në zgjedhjet presidenciale të vendit të tij në maj, ai po i kthen sytë nga Perëndimi. 

Erdogan ka rritur mbështetjen e tij për Ukrainën duke mbështetur hapur ëndrrat e vetë vendit për anëtarësim në aleancë. Ai gjithashtu ka favorizuar investitorët perëndimorë duke hequr dorë nga politika e tij katastrofike e uljes së normave të interesit përballë rritjes së inflacionit.

Lëvizjet e fundit tashmë kanë filluar të japin dividentë për Turqinë. Amerika duket e gatshme t'i shesë 20 miliardë dollarë avionë luftarakë f -16, një marrëveshje e mbajtur më parë nga Kongresi. Joe Biden, presidenti amerikan, së shpejti mund të mirëpresë Erdoganin, të cilin ai e ka shpërfillur vazhdimisht, në Shtëpinë e Bardhë. 

Ai dhe liderët e tjerë të NATO-s po kërkojnë gjithashtu nga njeriu i fortë turk të bindë Vladimir Putinin që të rihapë Detin e Zi për eksportet e grurit ukrainas; një marrëveshje e negociuar nga Turqia e cila u ndërpre nga Putin që nga 17 korriku. 

Erdogan mund të ketë një shans për ta bërë këtë më vonë këtë muaj, kur diktatori rus pritet të udhëtojë në Turqi.

Por hapat e Erdogan, të cilat janë më shumë taktike sesa strategjike, dhe të lindura kryesisht nga nevoja ekonomike, nuk përbëjnë një rivendosje. 

Diplomatët evropianë minimizojnë çdo shans për një afrim të vërtetë për sa kohë që Erdogan vazhdon të ngacmojë kritikët e tij, të lejojë që korrupsioni të lulëzojë dhe të nënshtrojë institucionet shtetërore. 

Udhëheqësi i Turqisë nuk sheh nevojën për të trajtuar apo edhe për të pranuar ndonjë nga çështjet e mësipërme.

 "Turqia nuk ka probleme me demokracinë, të drejtat dhe liritë," tha ai në një samit të fundit të NATO-s në Lituani.

Marrëdhëniet e Turqisë me Amerikën janë vërtet duke u përmirësuar, por kjo ndodh sepse, ashtu si me BE-në, ato pothuajse kishin arritur në fund. 

Zyrtarët turq shqetësohen për mbështetjen e vazhdueshme amerikane për kryengritësit kurdë në Siri, të cilët Turqia i konsideron terroristë. 

Amerikanët e qortojnë Turqinë se i ka mundësuar Shtetit Islamik të ngrejë një kalifat në pragun e tij dhe se ka blerë armë nga Rusia. Ndjenjat ndaj Turqisë nuk janë më të mira në Bruksel. Erdogan është përpjekur të shkëmbejë mbështetjen e tij për Suedinë me përparimin në bisedimet e bllokuara të pranimit të Turqisë me BE-në.

Por asgjë e tillë nuk do të ndodhë. Më e mira që Turqia mund të shpresojë me zotin Erdogan në krye, thonë analistët dhe diplomatët evropianë, është një përmirësim në bashkimin e saj doganor ekzistues me BE-në. Per të rënë dakord për këtë mund të duhen edhe vite. 

Së paku, liderët evropianë duhet të përfshijnë Turqinë në diskutimet mbi politikën e jashtme, sugjeron Selim Yenel, një ish-ambasador turk në bllok. Deri më tani, ata kanë refuzuar ta bëjnë këtë. "Ata nuk duan t'i ofrojnë ndonjë dhuratë Erdoganit," thotë ai. "Por ata do të duhet të jetojnë me të për pesë vitet e ardhshme."

Fundi i një periudhe jashtëzakonisht të lirshme të lehtësimit monetar që pa inflacionin të rritej në nivel treshifror vjeshtën e kaluar ka qenë shumë më pak dramatik se sa pritej.

 Gjatë dy muajve, banka qendrore, e kryesuar nga Hafize Gaye Erkan, guvernatorja e saj e re, ka rritur normat e interesit me nëntë pikë përqindje kumulative, që është shumë më pak se sa parashikojnë vëzhguesit e tregut.

 E kombinuar me ngadalësimin e shitjeve të rezervave valutore të bankës, e cila mbështeti lirën turke përpara zgjedhjeve, kjo ka shkaktuar një tjetër shkatërrim të monedhës. Monedha ka humbur pothuajse një të katërtën e vlerës së saj në dollarë që nga votimi, ndërsa inflacioni, i cili ishte ngadalësuar në gjysmën e parë të vitit, është rritur sërish, në 48% muajin e kaluar.

Vetë zonja Erkan e parashikon atë të rritet në 58% deri në fund të vitit, më shumë se dyfishi i parashikimit të mëparshëm të bankës. Por ndryshimet në rritje janë më mirë se pa ndryshime fare.

 Investitorët perëndimorë, të cilët kishin qëndruar larg Turqisë për vite të tëra, po hyjnë përsëri, nëse janë të kujdesshëm. Të huajt kanë blerë 1.8 miliardë dollarë aksione turke që nga fillimi i qershorit.

Erdogan zemëroi rusët kur lejoi Zelenskyn të kthehej në shtëpi me pesë komandantë ukrainas të kapur më parë nga trupat ruse në Mariupol dhe të transferuar në Turqi si pjesë e një shkëmbimi të të burgosurve. Erdogan më herët i kishte premtuar Putinit se burrat do të qëndronin në Turqi deri në fund të luftës.

Përpara zgjedhjeve, Erdogan nuk mund të përballonte të antagonizonte Rusinë, e cila i dha atij një dorë duke lejuar Turqinë të shtynte borxhet e konsiderueshme të gazit dhe duke siguruar miliarda të tjera për të financuar ndërtimin e termocentralit të parë bërthamor të Turqisë.

Tani, megjithatë, udhëheqësi i Turqisë ndihet më pak i prekshëm ndaj presionit nga Rusia, thotë Emre Ersen, një akademik në Universitetin Marmara. 

 Putinit mund të mos i pëlqejë ajo që ka parë nga lideri turk kohët e fundit, thotë z. Ersen, por nuk mund të bëjë shumë për ta shtyrë atë. Turqia është një destinacion kyç për eksportet ruse, turistët dhe oligarkët, si dhe një ndërmjetës i mundshëm në bisedimet me Perëndimin.

Por kjo nuk do të thotë as largim nga Rusia. Pas dy dekadash në pushtet, Erdogan ka përsosur artin e transaksionalizmit. Ai e ka kthyer Turqinë në një "shtet të lëkundur në politikën ndërkombëtare", thotë Soner Cagaptay, nga Instituti i Uashingtonit. Kjo është arsyeja pse çdo bisedë për një kthim në Perëndim është e gabuar.

 Turqia e Erdogan nuk e percepton më veten si pjesë e bllokut perëndimor, por si një aktor autonom, i aftë të bëjë biznes me kë të dojë. 

“Nëse interesat e saj përputhen me Rusinë, ajo funksionon me Rusinë”, thotë zoti Cagaptay, “dhe nëse interesat e saj përputhen me SHBA-në, ajo punon me SHBA-në ”

Burimi: The Economist/Përshtati Gazeta Si