Nga Camilla Cavendish –“Lamtumirë, detyra shtëpie”, shkroi Elon Musk në Twitter pas lançimit të ChatGPT, një robot që shkruan përgjigje të besueshme dhe madje edhe poezi të rimuara.
Kjo lloj inteligjence artificiale gjeneruese ndez frikë dhe urrejtje në të njëjtën masë. Por është bota e arsimit ajo që është më e frikësuar.
Që kur OpenAI lançoi modelin e gjenerimit të gjuhës ChatGPT përpara Krishtlindjeve, shkollat publike të Nju Jorkut i kanë ndaluar nxënësit ta përdorin atë. Në Australi, universitetet po planifikojnë një kthim në provimet e mbikqyrura me stilolaps dhe letër për të shmangur falsifikimet e chatbot.
Mësuesit me të drejtë shqetësohen se nuk do të jenë në gjendje të ndihmojnë nxënësit që kanë mbetur prapa nëse nuk mund të dallojnë detyra të falsifikuara.
Por një arsye që këta robotë paraqesin një kërcënim të tillë është se një pjesë e madhe e edukimit tonë mbetet e fiksuar në aftësinë për të rikthyer në mënyrë elegante informacionin. Në 20 vitet e fundit, motorët e kërkimit kanë revolucionarizuar aksesin tonë në njohuri.
Neuroshkenca ka transformuar të kuptuarit tonë se si njerëzit e ndryshëm mësojnë. Por mënyra se si ne mësojmë dhe testojmë mezi ka ndryshuar. Fëmijët e mi i nënshtrohen provimeve kombëtare të cilat janë tmerrësisht të ngjashme me ato që kam bërë në shkollë.
Ata ende kërkojnë arritje të mëdha të memorizimit, por vijnë me tmerrin e ri të “skemave të shenjave”, të cilat gjithashtu duhet të mësohen të fitojnë pikë duke “papagallizuar” fjalë kyçe të sakta.
Të ulesh në nivelin A të biologjisë ose historisë do të thotë të shohësh një subjekt magjepsës të reduktuar në një rrëmujë kryesisht vdekjeprurëse përmes emrave, datave dhe formulave.
Biologjia dhe historia janë tema nga të cilat prindërit e fëmijëve disleksikë i largojnë pasardhësit e tyre, nga frika se ata do të luftojnë për të kujtuar vëllimin e madh të fakteve, pavarësisht se sa mirë i kuptojnë konceptet. Vetëm kur njëri nga fëmijët e mi doli të ishte disleksik, kuptova se sa i ngushtë ishte bërë sistemi ynë. Mësimi përmendësh ka ende vendin e vet, për shembull në tabelat e kohës dhe gjuhët.
Por ndërsa adhuroja të mësoja antologji të poezisë, aftësia ime për të recituar këto vargje nuk tregon asgjë nëse jam një mendimtare kritike. Nëse gjithçka që na kërkohet të bëjmë është të bashkojmë listat e fakteve së bashku në një ese, ne gjithashtu mund të zëvendësohemi nga chatbots. Ky nuk është kufiri i aftësive tona njerëzore dhe nuk është ai që duan as punëdhënësit.
Në Davos, ku panelet mbi inteligjencën artificiale gjeneruese ishin të mbiabonuara, shefat ekzekutivë po flisnin për LQ – koeficientin e aftësisë për të mësuar – si IQ-në e re.
LQ është në thelb një masë e përshtatshmërisë, e dëshirës dhe aftësisë sonë për të përditësuar aftësitë tona gjatë gjithë jetës. Punëdhënësit kanë thënë prej vitesh se vlerësojnë bashkëpunimin dhe kuriozitetin. Është një botë larg fakteve të grumbulluara furishëm që harrohen shpejt sapo të përfundojë provimi.
Kjo ka një efekt mjaft zbutës, sinqerisht, në gëzimin e të mësuarit. Shpejtësia me të cilën po zhvillohet AI gjeneruese na bën të kemi të drejtë të jemi të kujdesshëm – jo më pak sepse mund të gjenerojë dezinformata.
Ndryshe nga një kalkulator, i cili gjithmonë jep të njëjtën përgjigje, modelet e mëdha të gjuhës si ChatGPT janë teknologji probabiliste që mund të japin përgjigje të ndryshme për të njëjtën pyetje në kohë të ndryshme. Por kjo e bën edhe më të rëndësishme që t’u mësojmë fëmijëve se si t’i përdorin ato. Në vend që të ndalojnë ChatGPT, mësuesit duhet t’u kërkojnë nxënësve t’i japin një detyrë dhe të kritikojnë përgjigjen e tij. Tifozët e AI gjeneruese besojnë se ajo mund të plotësojë qeniet njerëzore, jo të na zëvendësojë ne.
Për ta bërë këtë të vërtetë, ne duhet të vazhdojmë.
Është intriguese që Singapori, shkollat e të cilit kanë kryesuar rregullisht renditjen ndërkombëtare të Organizatës për Zhvillimin dhe Bashkëpunim Ekonomik(OECD) në Pisa, ka reformuar sistemin e tij arsimor për të “shkëndijuar një pasion për të mësuarit e vazhdueshëm” dhe për të nxitur “një mentalitet të të mësuarit gjatë gjithë jetës”.
Mësuesve u kërkohet të vënë më shumë theks në të menduarit kritik dhe më pak në të mësuarit përmendësh. Universitetet po zgjerojnë kriteret e tyre të hyrjes për të përfshirë aftësitë, jo vetëm rezultatet e provimeve.
Për më tepër, lista e rezultateve të dëshiruara të qeverisë së Singaporit në nivelin primar dhe dytësor përfshin “integritetin moral”, “bashkëpunimin” dhe “kuriozitetin e gjallë” – të cilat robotët nuk i kanë. Sa herë që vjen një teknologji e re, ekziston rreziku që t’i atribuojmë shumë asaj.
Mashtrimi është i vjetër sa malet.
Kur isha universitare, mbaj mend një mik që bleu ese nga një ish-student i cili kishte shitur të njëjtat ese për shtatë vjet. Asnjë profesor nuk e kishte parë mashtrimin.
Në disa raste sistemi arsimor ka inkurajuar edhe plagjiaturën.
Për më shumë se një dekadë, universitetet në Mbretërinë e Bashkuar u kanë kërkuar aplikantëve të paraqesin një “deklaratë personale” me 4000 karaktere të interesave dhe motivimeve të tyre.
Kjo çoi në një furi blerjesh deklaratash, ankth prindëror dhe pretendime të ekzagjeruara për të qenë “të magjepsur nga arkeologjia që kur isha pesë vjeç”.
Deklaratat personale ishin të paktën një përpjekje e universiteteve për të parë një pamje më të gjerë përtej rezultateve të provimeve. Kur fëmijët qëndrojnë në arsim të paktën deri në moshën 18 vjeç dhe popullatat e moshuara kanë nevojë të rikualifikohen gjatë gjithë jetës, nuk ka kuptim të anashkalojmë kaq shumë nga sistemi shkollor.
Instituti Tony Blair mbron zëvendësimin e notave me vlerësime më të ulëta në moshën 16 vjeç dhe krijimin e një diplome në moshën 18-vjeçare.
Jam dakord: por nuk do të hiqja provimet e bazuara në letër, të cilat me siguri janë mbrojtja më e mirë kundër mashtrimit.
Provimet janë ende mënyra jonë më e mirë për të vlerësuar atë që fëmijët kanë mësuar.
Por ajo që ne testojmë duhet të ndryshojë, në mënyrë drastike.Nëse kërkon një rimendim me shumicë, kjo në vetvete është një trashëgimi e fuqishme për ChatGPT.
Burimi: Financial Times/Përshtati Gazeta Si
Camilla Cavendish-një ish-drejtuese e njësisë së politikave të Downing Street nën kryeministrin David Cameron, ajo është një bashkëpunëtore e lartë në Qendrën Mossavar-Rahmani për Biznes dhe Qeveri, dhe fituese e çmimeve Harold Wincott dhe Paul Foot për gazetari.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.