Pasi Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt 2022, Vladimir Putin përdori energjinë si armë ndaj vendeve të tjera; ai ndërpreu eksportet e gazit ë Europë dhe çmimet u rritën shpejt. Ndonëse çmimet tashmë kanë rënë, çmimet e energjisë elektrike dhe gazit vendas, krahasuar me dy vjet më parë, u rritën me 69% dhe 145% dimrin e kaluar
Çmimet e larta të energjisë marrin jetë. Ato dekurajojnë njerëzit që të ngrohin shtëpitë e tyre mjaftueshëm dhe të jetuarit në një mjedis të ftohtë rrit rrezikun e një sulmi kardiak dhe problemeve me frymëmarrjen. Në nëntor, The Economist parashikoi se energjia e shtrenjtë mund të rezultojë në 22,000 deri në 138,000 vdekje gjatë një dimri të butë. Fatkeqësisht, ata kanë pasur të drejtë.
Për të vlerësuar se si vdekjet dimrin e kaluar krahasohen me ato të mëparshme, The Economist përdor një masë të zakonshme të vdekshmërisë: vdekjet e tepërta. Duke krahasuar vdekjet aktuale me numrin që mund të prisnin duke pasur parasysh vdekshmërinë në të njëjtat javë të 2015-19, zbuluan se vdekjet në të gjithë Europën ishin më të larta se sa pritej. Në 28 vende europiane që hetuan, pati 149.000 vdekje të tepërta midis nëntorit 2022 dhe shkurtit 2023, ekuivalente me një rritje prej 7.8%.
Disa faktorë mund të shpjegojnë këtë rritje. Ndër ata që vdiqën dimrin e kaluar, afro 60.000 u regjistruan si vdekje nga Covid-19. Sëmundja ndoshta ka kontribuar – direkt ose indirekt – në më shumë, por nuk ka gjasa që ajo të mund të jetë për shkak të gjithë rritjes së dimrit të kaluar. Midis marsit 2020 dhe shtatorit 2022, numri zyrtar i vdekjeve nga Covid ishte 79% e totalit të vdekjeve të tepërta në 28 vendet tona. Dimrin e kaluar ishte 40%.
Në numrin e të vdekurve ka ndikuar edhe moti. Një ftohje në dhjetor u shoqërua me një rritje të vdekshmërisë. Një rënie prej 1°C (1.8°F) në temperaturën mesatare gjatë një periudhe trejavore shoqërohet me një rritje prej 2.2% të vdekjeve totale. Megjithatë, dimri i kaluar ishte më i butë se mesatarja e 2015-19, kështu që i ftohti nuk mund të jetë përgjegjës vetëm për vdekjet shtesë.
Duket se çmimet e larta të energjisë mund të kenë pasur një efekt. Duke parë vende të ndryshme zbulon se ata me vdekjet e tepërta më të larta zakonisht përjetuan rritjen më të madhe në kostot e karburantit. Për të ndarë kostot e energjisë nga Covid dhe ndryshimet e temperaturës, The Economist kemi ndërtuar një model statistikor. Modeli llogarit gjithashtu demografinë e një vendi, numrin e vdekjeve nga Covid para dimrit të kaluar dhe nënraportimin historik të atyre vdekjeve.
The Economist vlerëson se një rritje e çmimit prej rreth 0.10 € për kwh – rreth 30% e çmimit mesatar të energjisë elektrike të dimrit të kaluar – lidhej me një rritje të vdekshmërisë javore të një vendi prej rreth 2.2%. Nëse energjia elektrike dimrin e kaluar do të kishte kushtuar njësoj si në vitin 2020, modeli do të priste 68.000 vdekje më pak në të gjithë Europën, një rënie prej 3.6%.
Vdekjet në Europë mund të ishin më të larta nëse qeveritë nuk do të kishin ndërhyrë në tregjet e energjisë (megjithëse çmimet më të ulëta rrisin kërkesën, duke shkaktuar probleme kudo në botë). The Economist vlerëson se sa vdekje të tepërta do të kishin ndodhur nëse faturat nuk do të reduktoheshin nga kufizimet e çmimeve ose taksat më të ulëta të shitjeve. Në 23 vende, zbulon se këto subvencione shpëtuan 26.600 jetë. Ndërsa çmimet e energjisë me shumicë bien dhe temperaturat rriten, kërcënimi i menjëhershëm mund të ketë mbaruar, por është e qartë se arma e energjisë e Putin ishte vdekjeprurëse.
Burimi:TheEconomist/Gazeta ‘SI’
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
