.png)
Nga Gazeta “SI”- Kur botova romanin “The Sense of an Ending” në vitin 2011, isha 65 vjeç. Romani im i mëparshëm ishte botuar gjashtë vjet më parë dhe ishte më i gjatë se të gjithë romanet që kisha shkruar deri atëherë. Gjëra të ndryshme të ndryshojnë si person dhe si shkrimtar ndërsa plakesh. Mendon më shumë për kohën dhe kujtesën; për atë që koha bën me kujtesën dhe që kujtesa bën me kohën. Gjithashtu, nuk i beson kujtesës aq sa kur ishe më i ri. Kupton se ajo ngjan më shumë me një akt imagjinate sesa me një proces të thjeshtë rikuperimi mendor.
Kur vjen puna te shkrimi, mund të ndodhin dy gjëra. E para është që ke më shumë besim në aftësinë tënde për të kaluar nëpër kohë. Shembulli i madh këtu është Alice Munro. Mund të lexosh një tregim të saj, rreth 30 faqesh, dhe të kuptosh se, pothuajse pa e vënë re, duket sikur gjithë jeta e një personazhi ka kaluar. Si ia doli ajo?- Pyet veten. Në romanin tim, ka një pjesë fillestare prej rreth 50 faqesh, pastaj një hendek 40-vjeçar, dhe më pas edhe njëqind faqe të tjera. Nuk do ta kisha guxuar në këtë mënyrë kur isha më i ri.
Gjëja e dytë është një kuptim i ndarë me artistë të tjerë që nuk është e nevojshme të vendosësh gjithçka. Ka piktorë që në moshë të madhe lejojnë që kanavacë ose druri të duket në mes të shenjave të tyre. Verdi, në vitet e tij të vona, shkruante më kursyeshëm; siç tha vetë, “Mësova kur të mos i shkruaj notat.” Dhe mendoj se mësova kur të mos vendos ato fjali të tepërta. Nuk është mungesë energjie fizike (ndonëse edhe kjo është e pamohueshme), por një njohje që shpesh mund të bësh më shumë duke thënë më pak, duke ftuar njëkohësisht lexuesin të plotësojë boshllëqet. Doja që romani të ishte njëkohësisht meditativ dhe një dramë psikologjike.
Kur përfundoj një roman, zakonisht harroj origjinën, proceset dhe vuajtjet e tij: nuk më shërbejnë më. E di që herët, shkrova emrin e një shoku me të cilin isha i afërt në shkollë dhe më pas humba kontaktin; vetëm për të zbuluar, kur isha rreth 50 vjeç, që ai ishte vetëvrarë një çerek shekulli më parë. Nuk ishte vetë vdekja, por ajo mosdije e gjatë dhe e çuditshme që ndikoi në një fijë qendrore të romanit. E dija gjithashtu se doja që romani të ishte njëkohësisht meditativ dhe një dramë psikologjike. Dy mënyra, ashtu si do të kishte dy ritme: në pjesën e parë, ritmi, ose anti-ritmi, i kujtesës, ndërsa pjesa më e gjatë e dytë do të lëvizte në “kohë reale”.
Ajo që mbaj mend mirë ishte problemi me titullin. Fillimisht e quaja Unrest , fjala e fundit në roman. Një mik u shqetësua që nëse shkoje në Waterstones dhe pyetje: “A e keni Unrest?” mund të tingëllonte si një pyetje mbi marrëdhëniet industriale të dyqanit. Kjo e vrau idenë time. Në fund, gjetëm titullin The Sense of an Ending. E provova te miqtë. Shumica e pëlqyen, por njëri theksoi se ekzistonte një vepër klasike e kritikës letrare nga Frank Kermode me të njëjtin titull. Nuk e kisha dëgjuar, e lëre më lexuar (dhe ende nuk e kam lexuar). Mendova, paksa lehtësisht: “Nuk ka të drejtë autori për tituj, ai e ka pasur për gati 50 vjet, tani është i imi.” Kur dolën recensionet, disa vunë re se libri im ishte “në bisedë” me Kermode, duke zhvilluar idetë e tij, ose ndoshta duke ofruar një përgjigje miqësore.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
