.png)
Ai është i guximshëm në betejë, sfidues në fatkeqësi dhe besnik ndaj shokëve të tij. Me fjalët e tij të fundit, ai parashikon ardhjen e një cari të pamposhtur. Taras Bulba, heroi i novelës së Nikolai Gogol me të njëjtin emër, është një patriot i njohur rus.
Taras vesh pantallona “të gjera si Deti i Zi”; barutin për pistoletën e tij turke e mban në një bori të varur. Ky rus ideal është në fakt një kozak ukrainas. Historia e tij, dhe ajo e Gogolit, janë një kujtim i nuancave të identitetit në rajonin e tyre të tensionuar – dhe i mundësive të humbura në marrëdhëniet e Rusisë me Ukrainën.
E gjithë letërsia moderne ruse, tha me sa duket Dostojevski, doli nga “Palltoja” e Gogolit, një histori e shkurtër magjepsëse për një nëpunës në Shën Petersburg. Por vetë Gogol doli nga Ukraina. I lindur atje në 1809, ai u transferua në Shën Petersburg, kryeqyteti perandorak, dhe shkroi në rusisht. “Taras Bulba”, tregimi i një kryekomandanti kozak të vendosur për të luftuar kundër polakëve, ishte një nga fabulat me të cilën ai impresionoi për herë të parë lexuesit e tij rus.
Ndërsa reputacioni i tij rritej, Gogol e rishikoi narrativën për të theksuar rusitetin e tij. Kozakët jetojnë për të luftuar – askush nuk vdes nga pleqëria – dhe, kur nuk luftojnë, ata “pinë dhe kalojnë siç mundet vetëm një rus”. I vrarë në betejë, dikush thërret: “Rusia lulëzoftë përgjithmonë!” Djali i Taras, Andriy, bie në dashuri me një princeshë polake; si fat i keq, ajo përfundon e bllokuar në një qytet që Kozakët e rrethojnë. Andri e shpëton atë dhe e tradhton të atin. Taras do ta vrasë atë.
Ashtu si ajo e protagonistit të tij, politika e Gogolit u bë më nacionaliste me kalimin e kohës. Në “Shpirtrat e Vdekur” ai e portretizoi në mënyrë të famshme Rusinë si një trojkë të tërhequr me kuaj që kalon nëpër histori. Ai u bë fanatik, u çmend dhe vdiq në 1852.
Megjithatë, as Gogol dhe as “Taras Bulba” nuk e heqin fare kulmin e tyre nacionalist. Disa kritikë thanë se shkrimtari kishte një “shpirt të dyfishtë”, si rus ashtu edhe ukrainas. Gogol, një i huaj edhe në pompozitetin e tij, ndonjëherë pranonte. “Unë vetë nuk e di se çfarë shpirti kam”, i tha ai një shoku. Disa bibliofilë në Kiev pretendojnë Mykola Hohol (versioni ukrainas i emrit të tij) si të tij.
Sa për Taras dhe Kozakët, ata bëjnë djem mjaft delikuentë. Pirja e tyre rezulton shkatërruese dhe ata tërbojnë nëpër fshat si një turmë barbare; Antisemitizmi i tyre grotesk e njollos të gjithë historinë. Në çdo rast, theksi i Gogolit mbi lirinë e tyre ul besnikërinë e tyre ndaj Rusisë. Dhe pastaj është Andriy. Nga një këndvështrim i caktuar, fati i tij është një paralajmërim në kohë për rreziqet e tradhtisë së vëllazërisë sllave dhe kthimit në Perëndim. Por për shumicën e lexuesve modernë, dhe pa dyshim shumë të mëparshëm, dhembshuria dhe vetëvendosja e Andrit e bëjnë atë një hero dhe jo një tradhtar.
Novela e Gogolit dhe jeta e tij sugjerojnë një mënyrë të menduari për Rusinë dhe Ukrainën, të rrënjosura në ironitë dhe kontradiktat e artit, në vend të binarëve vdekjeprurës të autokracisë. E njëjta gjë vlen edhe për shkrimtarët e tjerë rreth perandorive cariste dhe sovjetike me forcë, mundësi ose kapriço. Shtëpia në të cilën jetoi Mikhail Bulgakov gjatë luftës civile ruse – dhe ku ai vendosi “Gardën e Bardhë” – është një muze në rrugën më të bukur të Kievit. Vasily Grossman, autor i epikës së Luftës së Dytë Botërore “Jeta dhe Fati”, lindi në Ukrainë. Taras Shevchenko nderohet si babai i letërsisë ukrainase (dhe u internua në Siberi për përpjekjet e tij). Por ai ndonjëherë shkruante në rusisht dhe kalonte vite në Shën Petersburg.
Së bashku puna e tyre ofron një shteg aplikacioni për marrëdhëniet në të cilat identitetet ukrainase dhe ruse janë të lidhura, por të dallueshme. Më shumë se kaq, ata formojnë një kanun të mbivendosur që shndërron një të kaluar të errët të përbashkët në një trashëgimi të përbashkët të artë. Nëpërmjet letërsisë, nëse jo në politikë, historitë e ndërthurura të të dy vendeve mund të krijojnë respekt të ndërsjellë dhe një afinitet kulturor të mirë. Me zemërimin dhe tanket e tij, Vladimir Putin ka shkelur jo vetëm paqen dhe kufijtë, por edhe lidhjet njerëzore që arti mund të krijojë. Për shumë njerëz në rajon, ai e ka bërë idenë e një kulture të përbashkët të duket tragjikisht e papërshtatshme.
Hollywood realizoi një film të “Taras Bulba” në vitin 1962. Krahasuar me origjinalin, ka më shumë orgji dhe më pak masakër. Si Andriy, Tony Curtis është një lloj kozaku i lezetshëm. Më e rëndësishmja, ata ndryshuan fundin: Taras (Yul Brynner) është triumfues dhe i mëshirshëm, ndërsa në libër ai është hakmarrës dhe i djegur i gjallë. Në fakt po të shihni të gjitha bisedat për krenarinë dhe interesat kombëtare janë një mbulesë cinike e gjakmarrjes dhe ambicieve të tij. Lufta, e dinte Gogol, mund të ndizet nga egoja dhe mashtrimi i një njeriu të vetëm.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
